25. Հայոց Շարժականացած տօմարի հնարաւոր տեսքը 404 թուականին՝ Յուլեան տօմարի Համեմատութեամբ

Ստորեւ բերուած աղիւսակը հիմք կը ծառայի Յուլեան 404-ից 551 թուականն ընկած ժամանակմիջոցում տեղի ունեցած եղելութիւնների թուականութիւնները ճշգրտելու համար:

Աղիւսակի հիմնաքարն է՝ «Նաւասարդի 1=Օգոստ. 17» դրոյթը 404 թուականին:

Քանի որ Յուլեան 404 թուականը նահանջ տարի է եղել՝ Հայոց Շարժական Տօմարի (զրօյական) առաջին տարում հաշուի է առնուել նահանջային մի օրը, որպէսզի տօմարի հիմքը հաստատուն լինէր՝ ու լիարժէքօրէն համապատասխանէր Յուլեանին: Յաջորդ քառամեակից սկսեալ՝ նահանջային օրը անտեսուել է:

Հայոց Շարժական Տօմարը 404թ.Հայկական Անշարժ Տօմարը

1.Արեգ Մարտ 17 - Ապրիլ 16 (31 օր) Փետր. 19 - Մարտ 19 (20) 2. Ահեկան Ապրիլ 17 - Մայիս 16 (30 օր) Մարտ 20(21) - Ապրիլ18 (19) 3. Մարերի Մայիս 17 - Յունիս 16 (31 օր) Ապրիլ 19 (20) - Մայիս 18 (19) 4. Մարգաց Յունիս 17 - Յուլիս 16 (30 օր) Մայիս 19 (20) - Յունիս17 (18) 5. Հրոտից Յուլիս 17 - Օգստ. 16 (31 օր) Յունիս 18(19) - Յուլիս 17 (18) 6. Նաւասարդ Օգոստ 17- Սեպտ. 16 (31 օր) Յուլիս 18(19) - Օգոս. 16 (17)

--------------------------------------------------------------

Յաւելեաց Օգոստ. 17- 22 7. Հոռի Սեպտ.17 - Հոկտ. 16 (30 օր) Օգոստ. 23 - Սեպտ. 21 8. Սահմի Հոկտ. 17 - Նոյ. 16 (31 օր) Սեպտ. 22 - Հոկտ. 21 9. Տրէ Նոյ. 17 - Դեկտ. 16 (30 օր) Հոկտ. 22 - Նոյ. 20 10.Քաղոց Դեկտ. 17 - Յունր. 16 (31 օր) Նոյ. 21 - Դեկտ. 20 11.Արաց Յունր. 17 - Փետր. 16 (31 օր) Դեկտ. 21 - Յուն. 19 12.Մեհեկան Փետր. 17 - Մարտ 16 (29օր) Յուն. 20 - Փետր. 18

Աղիւսակների համեմատութիւնից պարզւում է, թէ երբ եւ ի՞նչ պայմաններում Արեգ ամիսը Ձուկ կենդանակերպից փոխադրուել է Խոյ-ի տարածք:

Շարժականացած տօմարի հետ առնչուող Ժամանակագրական մի խնդրի ենք հանդիպում Տիմոթէոս Կուզի «Հակաճառութիւն» երկի հայերէնի թարգմանուած մատեանում:

Մէջբերենք Ա. Ն. Մուրադեանի խօսքը.

«Գ. Տեր-Մկրտչյանը պարզելով նույն թարգմանության մեջ հիշված Դիոսկորոսի մահվան թվականը, տոմարական հաստատ հաշիվների համաձայն գտնում է, որ Թովթ Ե. սեպտ. Բ, Հոռի Զ զուգավորությունը կարող է հանդիպել միայն 480-484 քառամյակին: Հետեւաբար թարգմանության ճշտագույն սահմանները նա որոշում է 480 թ. փետր. 29-ից 484 թ. փետր. 28-ի քառամյակը»:⁶⁶⁶666. Ա. Ն. Մուրադյան «Հունաբան դպրոցը…», էջ 96-97:

Յենուելով մեր վերականգնած աղիւսակի վրայ՝ շարժականացած Հայոց տօմարի առաջին տարում «Հոռի Զ»-ն կը լինի Սեպտեմբերի 22-ը, մինչդեռ Դիոսկորոսի մահուան տարում համապատասխանել է Սեպտեմբերի 2-ին: Պարզ է, որ երկու «Հոռի Զ»-երի միջեւ 20-օրեայ տարբերութիւնը առաջացել է հայկական շարժական տօմարի ընկրկումից՝ նահանջ տարիների հաշուին: Դա արդիւնք է (20x4=) 80 տարիների ժամանակային առաջխաղացմանը:

Այսպիսով որոշակիանում է «Հակաճառութիւն» երկի թարգմանութեան մէջ նշուած Դիոսկորսի մահուան թուականը, որ է 404+80=484 թուականի Սեպտեմբերի 2-ը: