14. Արեգ

Աճառեանի մօտ՝ «Հայոց ութերորդ ամսուայ անունն է»:⁶⁴⁷647. Հր. Աճառեան, նոյն, «Արեգ» բառի տակ:

Մեզ մօտ էլ Արեգը ութերորդ ամիսն է ամիի՝ իսկ տարուայ առաջինը:

Հայկական Սրբազան Տօմարի ստեղծման ժամանակներում «Արեգ»-ը եղել է տարուան (ոչ ամիի) առաջին ամիսը՝ եւ Արեգի 1-ին նշուել է հենց Նոր Տարին:

Արեգն սկսւում է Փետրուարի 19-ին՝ եւ աւարտւում Մարտի 20-ին կամ19-ին: «Արեգ» բառի «Ար» արմատը նշանակում է «արեւի րոպէ», «լոյսի րոպէ», իսկ «եգ»-ը (=անգլ. age=տարի-ք, սակայն agency=active operation, action…) «էութեան այգ»-ն է: Ուստի Արեգը բնութեան եւ բուսականութեան զարթօնքի ամիսն է՝ կենդանական աշխարհի արական բնոյթի աշխուժացումով, ու զուգաւորուելու ձգտումով: Հնարաւոր է նաեւ՝ որ պատանիները այս ամսին են թեւակոխում հասունութեան:

«Արեգ»-ը համապատասխանում է «Ձուկ» կենդանակերպին՝ որի մէջ դրուել է իգական բնոյթի, նաեւ հողի «հանգստեան» ժամանակահատուածի աւարտն ու ձուի կազմաւորման սկիզբը: Սոյն համեմատութիւնը մեզ իրաւունք է տալիս «Արեգ» բառը տառացիօրէն ստուգաբանելու նաեւ որպէս «էգի լուսապսակի (արգանդի) արական բնոյթի րոպէն ու մասնիկը»՝ այսինքն գործ ունի իգական էութեան արտադրութեան, արգանդում ձուի կազմաւորման սկզբի հետ:

Այս ամսում արուները ձգտում են դէպի էգերը՝ բայց սրանք դեռեւս պատրաստ չեն:

Ըստ մեզ, քրիստոնէութեան առաջին տարիներում Արեգ ամսի աւարտին կատարուած պիտի լինեն Զատկական տօները՝ երբ սեղանին են դրուել ու դրւում են ձուն ու ձուկը:

Դա եղել է յաջորդ Ահեկան/Խոյ ամսի 1-ին՝ Գարնանային գիշերահաւասարի օրում: