4. Նաւասարդ Բառի Ստուգաբանութիւնը
«Նաւասարդ»-ը բաղկացած է «նաւ», «աս» եւ «արդ» արմատներից: Ըստ լեզուաբանների՝ «նաւ»-ը նշանակում է «նոր»: Ընդունում է, սակայն ունենք յաւելեալ բացատրութիւն:
«Նաւ»-ը որպէս նոր՝ ունի նաեւ «խո-նաւ», «թարմ» բովանդակութիւնը: Արմատի «ւ» տառը ցոյց է տալիս, որ բառը վերաբերւում է հոգեւոր էութեան՝ այսինքն ապրող, շնչող էութեան, եւ ո՛չ թէ ինչ որ նիւթի կամ իրի: Ապրող-շնչող էութիւնը կարող է լինել ե՛ւ մարդ, ե՛ւ կենդանի, ե՛ւ բոյս:
Բառի երկրորդ բաղադրիչ «աս»-ը «Աստուածային սերմ» է, որով որակուել են Հայոց աշխարհի բնակիչ «Աստուծոյ որդիներ»-ը, իսկ «արդ»-ը «արդար»-ն է: Բառի արմատների այս ձեւակերպումները մեզ տանում են ջրհեղեղից փրկուած Նօյ նահապետին՝ որն եղել է միակ արդար անձը-սերմը երկրի վրայ, ու փրկուել է ջրհեղեղից իր ընտանիքի անդամների հետ՝ ու նոր կեանքի սկիզբն է դրել երկրագնդի վրայ:
«Արդ»-ը նաեւ «Աստուածային դարման» է՝ բուսական սնունդ իմաստով, որն առաջին հերթին հացահատիկն է:621621. Ներկայիս Դերսիմի Զազաների լեզուով «Արդ» նշանակում է «ալիւր»:
Հետեւաբար ունենք «նոր», «խոնաւ» եւ «թարմ» բոյս՝ հացահատիկ, երբ «յարդ»-ը «հացահատիկի կեղեւ»-ն է: «Կեղեւ»-ի գաղափարը դրուած է «յ» տառի իմաստաւորման մէջ: Ուստի ստացւում է, որ «արդ»-ը ինքնին հացահատիկի հատիկն է, սերմն է:
Յատկանշական է վրացական տօմարում Նաւասարդ ամսանուանը փոխարինած «Ախալծլիսա»-ն՝ որի առաջին «ախալ» արմատը առանձին օգտագործման դէպքում յայտնւում է «ախալի» ձեւով եւ «նոր» իմաստով, իսկ երկրորդ բաղադրիչ «ծլիսա»-ն պարզապէս հայ. «ծիլ» արմատից է՝ մի գուցէ «ծիլեր» իմաստով: Ուստի «Ախալծլիսա»-ն իրապէս «նոր ծիլեր» է՝ որով եւս հաստատւում է մեր տեսակէտը, թէ Նաւասարդ ամիսը նոր ծիլ-սերմերի ծլելու եւ հասունանալու ամիսն է:
Ամփոփելով քննարկումը՝ կարող ենք ասել, որ «Նաւասարդ» բառը նշանակում է «հացահատիկի նոր, խոնաւ, թարմ սերմ»՝ որից էլ «նոր հացահատիկի ամիս» Նաւաասարդը:
Կարծում ենք, «Նաւասարդ»-ի վերոնշեալ իմասաբանութեան պատճառով էլ՝ պարսիկների մօտ յետագայում, մի գուցէ սասանեան տիրապետութեան ժամանակ դարձել է Գարնանային ամիս (Նեւրուզ), նշելու համար թէ՛ Գարնանային գիշերահաւասարի օրը՝ եւ թէ՛ աշնանացան գարու հասունանալու ամիսը: