1. Հայկական Տօմարի Ակունքները
Է. Բ. Աղաեանի գործում կարդում ենք.-
«Դյուլորիեն գտնում է, որ հայկական հին օրացույցը մուտք է գործել Իրանից, եւ իր դրույթը հիմնավորում է հին պարսկական եւ հին հայկական օրացույցների կառուցվածքի նույնութեամբ»:602602. Է. Բ. Աղայան, «Ակնարկներ Հայոց Տոմարների Պատմության», ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երեւան 1986, էջ 34:
Դիւլորիէն ճիշդ է այնքանով՝ որ տուեալ օրացուցային համակարգը Պարսկաստանից Հայաստան է վերադարձրել Հայաստանում Արշակունեաց թագաւորական տօհմի հիմնադիր Վաղարշակ Ա. թագաւորը:
Մէջբերենք Մովսէս Խորենացու խօսքը՝ Վաղարշակ Ա. Արշակունի Պարթեւ Արքայի կատարած առաջին գործի մասին.-
«Եւ օրէնս իմն հաստատէ ի տան թագաւորութեան իւրոյ, եւ ժամս որոշէ ելից եւ մտից եւ խորհրդոց եւ խրախճանութեանց եւ զբօսանաց»:603603. Խորենացի, նոյն, էջ 117:
Թարգմանենք. «Իր թագաւորութեան սահմաններում ընդհանրական օրէնքներ է հաստատում, եւ յստակեցնում է ել ու մուտի, խորհուրդների, խրախճանքների եւ զբօսանքների պահերը»:
Այո, նա իր թագաւորութեան սահմաններում հաստատել է օրէնքներ՝ ընդարձակ իմաստով ժամակարգ (առանց որի հարկահաւաքութիւն չի լինում) եւ տօնացոյց, որոնք բերել է տուել Պարսկաստանից:
Սակայն ճշդելով Պարթեւ Արշակունիների ինքնութիւնը՝ ճշդւում է պատմական իրականութիւնը:
Կրկին անգամ յիշենք Մովսէս Խորենացու խօսքը՝ մեր թարգմանութեամբ.
«Սիսակն այստեղ բնակուելով՝ շինութիւններով լցրեց իր բնակութեան սահմանները, եւ տարածքը իր անունով կոչեց Սիւնիք: Այլեւ պարսիկները առաւել յստակօրէն (կամ յստակագոյն պարսիկները)՝ Սիսական են կոչւում: Այստեղ (Պարսկաստանում) նրանից սերածներից է ուրեմն Վաղարշակը՝ որն Հայոց առաջին Պարթեւ արքան եղաւ. նա անուանի այր համարուելով՝ մեր աշխարհին տիրակալ կարգուեց. նա Սիսակեան ազգից էր»:604604. Խորենացի, նոյն, էջ 41:
Պարզւում է որ՝
1.Վաղարշակը Սիսակեան ազգից էր, Հայկի սերնդից:
2.Քանի որ Պարսից Արշակ Քաջ Պարթեւ արքան Վաղարշակի երէց եղբայրն էր՝ ուստի նա էլ Սիսակեան ազգից էր ու հայկազուն:
3.Պարթեւները Սիսակի տօհմից էին՝ հայեր էին:
Արդ, Պարթեւ Արշակունիները մեզ համար ոչ թէ օտարականներ էին՝ այլ ուղղակի Հայկի սերնդից էին:
Հետեւաբար Վաղարշակ արքան Հայաստան է ներմուծել ո՛չ թէ ինչ որ օտարածին տօմարական մի համակարգ՝ այլ հենց Հայկ նահապետից աւանդուած, եւ նրա որդիներից սերած Պարսից Պարթեւ արքայական տօհմի դիւաններում պահպանուած պատմութիւնը, օրէնքներն ու տօմարական համակարգը: Ուստի եւ պարսկական եւ հայկական տօմարներում նոյնութիւնները օրինաչափ են:
Այս պատճառներով էլ հայոց հնագոյն տօմարը մենք կոչում ենք «Հայկական Սրբազան Տօմար»: