Գլուխ ԺԳ. –Հանդէս՝ լաւ յիշատակները ոգեկոչելու, յօգուտ պիտանիութեան

ԺԳ. ՀԱՆԴԷՍ ՎԱՍՆ ԼԱՒՈՒԹԵԱՆ ՅԻՇԱՏԱԿԱՑ՝ Ի ՊԷՏՍ ՕԳՏԻՑ
>ԶԱՆԵՐԵՒՈՅԹՍՆ ՅԵՐԵՒԵԼԻՍ ՑՈՒՑԱՆԵԼՈՎ՝ Ի ԳՈՐԾՍ ԱՌԱՔԻՆՈՒԹԵԱՆ ՓՈԽԻԼ Ի ՅՈՅՍՆ ԿԵՆԴԱՆԻ, Ի ԲԱՆԱԿՍ ԶՈՒԱՐԹՆՈՑՆ՝ ՈՐ ԱՍՏ ԿԱՏԱՐՑԻՆ ԶՀԱՃՈՅՍՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ

«ՈՎ խորք մեծութեան եւ գիտութեան եւ իմաստութեանն Աստուծոյ»⁵⁴⁷547. Հռ․ ԺԱ 33։, որ բազում հնարիւք՝ ունկնդրաց եւ հնազանդելոց առաջնորդէ ի հաճոյս տէրութեանն Իւրոյ. եւ զգուշութեամբ եւ զգաստութեամբ սուրբ սիրովն յորդորէ՝ ի պահպանութիւն պատուիրանին, զի հասցուք ի դուռն փրկութեան կենաց, հանգիստն՝ նախախնամական սիրովն. եւ իրաւամբք արդարութեանն՝ ժառանգեսցուք զպատիւ փառացն. եւ հաւատովք հասանել՝ ի յոյսն ճշմարիտ: Զարթնուլ ի կոչումն Բանին Կենաց՝ ըստ պէսպէս շնորհացն. լնուլ զարժանն եւ զիրաւն, առնուլ յուսով՝ զառհաւատչեայ աւետիսն:

Եւ թռչել թեւօք հոգւոյն՝ յերկնից արքայութիւնն, եւ գեղեցիկ վարուք լինել ճանապարհ բազմաց ի կեանսն, եւ յիշատակօք լուսոյն՝ յառաջիկայսն ընթանալ: Եւ զկնի ծաւալել ճշմարիտ հաւատով զստուգութեան վարսն՝ ի նախանձ բազմաց:

Զի առաջինքն օրինակ են վերջնոցս ի բարի յորդորումն՝ եւ վերջինքս հանապազ նորոգին յիշատակօք առաջնոցն առաքինութեամբք:

Գովելով զնոսա եւ գոհանալով՝ փառաւորեն զԱստուած, զտուիչն այնպիսի շնորհաց մարդկան: Եւ այնպէս յորդորիլ ի սէրն Աստուծոյ՝ եւ բերանով խոստովանիլ զճշմարտութիւն ամենակալ զօրութեանն Աստուծոյ: Եւ ընծայաբեր լինել բարի պարգեւօք արդարութեան ամենեցունց Տեառնն՝ առաջնոցն գործակցութեամբ եւ ճշմարիտ նոցա հանդիսիւքն: Անքակ համարել զանձինս ի նոցա անտի յուսոյն եւ ի մտերիմ սիրոյն՝ եւ առհաւատչեայ միշտ բարեխօս առ Տէր, որպէս զի ճշմարտեալ հետեւող լիցին ի կատարումն լրման առաջնոցն՝ որ յուսովն իւրեանց կենդանի են Աստուծոյ:

Եւ հասարակաց յոյսն՝ միաշահ է: Զի առաջինքն ուրախ լինին ի վերջնոցն բարեգործութիւնս՝ եւ վերջինքս հաստատին յառաջնոցն կատարելութիւն յուսոյն, եւ առաքինութիւնք առաջնոցն ժառանգութիւն առնի վերջնոցս՝ զի մնացուածք բարի գործոց առաջնոցն առնու լրումն ի վերջնոց աստի:

Եւ եթէ յանցաւոր եւս իցէ լիեալ՝ եւ ստոյգ խոստովանեալ եւ ապաշխարեալ ջերմեռանդ արտասուօք, եւ գթով տնանկաց, եւ ամենայն լաւութեան հանդիսիւք՝ որ ընդդէմ մեղացն, եթող զկարգ բարի վերջնոցս՝ իբրեւ ժառանգութիւն խոստովանողաց եւ ապաշխարողաց, եւ ջատագով՝ մեղուցելոց:

Զի գթութիւնն Աստուծոյ՝ կոչէ զվերջինքս ըստ առաջնոցն կարգաց, զի բարձցի ի միջոյ՝ պարտիքն վնասուց. եւ ազատեալ ի մեղաց ստոյգ ապաշխարութեամբ: Մտցեն ի ժառանգութիւն հեռացեալքն յամենայն վնասակարաց՝ որ անհաւատութեամբ եւ անսուրբ վարուք ապականեալ էր ի հոսանս չարեացն՝ եւ բժշկեալ լինէին ի սրբութիւն եւ յառողջութիւն ամենայն անդամոցն:

Եւ սովորութիւն իսկ է Գրոց՝ զառաջնոց լաւացն զբարի յիշատակս, որպէս եւ նուէրս պատարագաց վասն հասարակաց յուսոյն կատարել վերջնոցս՝ եւ հաւատով եւ ուղիղ վարուք կալ ի մշակութեան հաճոյիցն Աստուծոյ, որ յոյսն է կենդանեաց եւ մեռելոց:

Եւ բազումք են վերջինք՝ որ վասն առաջնոցն աղօթս եւ պաղատանս եւ նուէրս մատուցին Աստուծոյ, եւ եղեն ընդունելի. որ ուղիղ խոստովանութեամբ դարձան առ Աստուած՝ յապաշխարութիւն: Որպէս Առաքեալ ցուցանէ զընտ(դ)րութիւն հաւատոց եւ զարդար վարուց՝ եւ նոցա յիշատակօք, բարի խոստովանութեամբ, զհաշտութեան պատարագս մատուցանել վասն նոցա եւ մեր՝ Աստուծոյ:

Որպէս եւ զԱբէլին զարդար եւ զուղիղ պատարագն յիշէ՝ որ ամենայն պատարագաց է գլուխ, միջնորդ եւ բարեխօս վերջնոցս՝ իւր մտերիմ եւ սուրբ հաճոյակատար կամօք⁵⁵¹551. Եբր․ ԺԱ 4։:

Եւ որ զկնի նորա առաքինացան անարատ մտօք՝ որպէս Ենովս եւ Ենովք եւ Նոյ հաճոյ եղեն Աստուծոյ, եւ հաշտարարք կան առ աջի տէրութեան Նորա՝ վասն հաւատացելոց ի Տէր Աստուած. որպէս Աբրահամ եւ Իսահակ եւ Իսրայէլ՝ որ հանդիսիւք լաւութեան առին զընդրութիւն: Վասն որոյ, ո՛չ ամօթ համարի Աստուած՝ առնել զնոսա խորհրդակիցս, եւ յայտնել զծածկեալս՝ որպէս մտերիմ սիրելեաց:

Եւ մեք հաստատեալ ի հաւատս եւ ի սուրբ սէրն Աստուծոյ՝ որպէս զի ճշմարտեալ սիրովն առցուք զյոյսն, որ առ ամենազօր Տէրութիւն, եւ ամենայն արդարոց յիշատակօք միշտ նորոգել ի մեզ Աստուծոյ սիրոյն՝ որ ի նոսա մատակարարէր:

Եւ ըստ այսմ օրինակի՝ ամենայն յոյս սրբոցն կենդանի է առ աջի Աստուծոյ եւ անշէջ. եւ առանց մոռանալոյ է յիշատակ սուրբ սիրոյն՝ յուսացելոց ի Տէր:

Եւ ի նոցա ծննդոց՝ զօրէնսդիրն, եւ զմարգարէս, եւ զքահանայս, եւ զթագաւորս յարոյց՝ բազում արդարս: Զի եւ Մովսէս՝ լաւ համարեցաւ չարչարել ընդ ժողովրդեանն Աստուծոյ, քան՝ առ ժամանակ մի վայելել ի հեշտութիւն: Որոյ ելեալ ի խաւարային վարուց եգիպտացւոց՝ յանապատն պանդխտանայր, եւ անդ առնոյր հրաման յԱստուծոյ՝ դառնալ անդրէն, եւ հանե՛լ զժողովուրդն յերկիրն աւետեաց՝ նշանօք եւ արուեստիւք. եւ նովաւ կատարել զուխտն՝ որ առ հարսն էր յուսացելոց: Զի «Ես եմ՝ ասէ⁵⁵²552. Ելք․ Գ 6։, Աստուած Աբրահամու, եւ Աստուած Սահակայ, եւ Աստուած Յակովբայ»: Եւ չասի⁵⁵³553. Մատթ․ ԻԲ 32։՝ Աստուած մեռելոց մեղաւորաց՝ այլ կենդանեաց արդարոց. զի արդարք Աստուծոյ՝ կենդանի են, զի սիրովն Աստուծոյ եւ յուսովն՝ միշտ առ աջի Աստուծոյ են:

Որպէս յանցանքն Ռուբենի առ հայրն՝ հանին զնա յօրհնութենէ հօրն⁵⁵⁴554. Ծննղ․ ԽԹ 3-4։. եւ անարատ սրբութիւն ի մէջ ածէ զՅովսէփ՝ յօրհնութիւն հօրն, եւ ի ժառանգութիւն եղբարց իւրոց՝ ի յելս զԵփրեմ եւ զՄանասէ. եւ եղեւ պատճառք կենաց ամենայն ազգին՝ սուրբն եւ անարատն⁵⁵⁵555. Ծննդ․ Խ (Խ-ԽԱ – Անթ․)։:

Հասանէ Ահ ի վերայ Երուսաղէմի՝ վասն անիրաւ ժողովրդեանն յաւուրս Եզեկիայի, ի Սենեքերիմայ⁵⁵⁶556. Դ․ Թագ․ ԺԸ 17, ԺԹ 34։. այլ աղօթիւք թագաւորին եւ Եսայեայ՝ դարձոյց զբարկութիւնն ի թշնամիսն Աստուծոյ, եւ սատակեցան այնքան զօրք՝ եւ կորեաւ յիշատակ նոցա ի միջոյ: Յայնոսիկ եւ զԴաւիթ յիշէ՝ թէ վասն նորա «Վերակացու եղէց քաղաքիդ այդմիկ»:

Զի ամենայն արդարք յիշին առ այցելութիւն աշխարհի ի Սուրբ Գիրս՝ յիսկզբանց անտի մինչեւ ցգալուստն Քրիստոսի, որ զառաքինութիւն երկաքանչիւրոցն բացայայտէ՝ զի ըստ հաւատո՛ց մեռան ամենայն սուրբք⁵⁵⁷557. Եբր․ ԺԱ 13։:

Իսկ յորժամ ծագեաց Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս՝ Արեգակն Արդարութեան, եւ Փրկիչ աշխարհի՝ կատարեաց եւ ելի՛ց զառաջին օրինակն պակասութեան. զի եբաց զնոր շնորհաց զկենացն զդրունս՝ ի ձեռն աւազանին լուսաւորութեան, ուղիղ հաւատով յԱմենասուրբ Երրորդութիւնն՝ եւ մեռանել զմեղացն մահ ի ջուրսն մկրտութեան, եւ ընդ Քրիստոսի յարուցեալ՝ ի նորոգումն կենաց կայ եւ մնայ⁵⁵⁹559. Հռ․ Զ 4։:

Եւ թէպէտ մեռանին՝ կենդանի են հոգւով ի յոյս կենացն յաւիտենից: Եւ մերկացեալ են զհին մարդն՝ որ վրէժխնդրութեան օրինացն պարտական էր. զի Քրիստոս զգեցան՝ եւ զկերպարանս որդէգրութեան առին, եւ ժառանգաւորք եղեն Քրիստոսի: Մանաւանդ, որ զճշմարիտ հաւատս եւ զուղիղ վարս մինչեւ ցվախճանն պինդ ունիցին յուսովն Քրիստոսի:

Զի յոյս նոցա ընդ Քրիստոսի է յարուցեալ՝ եւ ընդ Քրիստոսի նստի ընդ աջմէ Մեծութեան ի բարձունս⁵⁶⁰560. Եբր․ Ա 3։. եւ բարեխօսեն Քրիստոսիւ առ Հայր վասն սրբոց՝ որք ի Քրիստոս մկրտեցան ճշմարիտ հաւատով, եւ սուրբ սիրով հաղորդութեամբ մարմնոյ եւ արեան Փրկչին՝ որ գրաւական է յուսոյ փառաց յարութեան, ըստ Բանի Տեառն⁵⁶¹561. Ա․ Կորն․ ԺԱ 26։. «Քանիցս անգամ ուտիցէք ի մարմնոյ իմմէ, եւ ըմպիցէք յարենէ իմմէ՝ զյիշատակ մահուան Իմոյ պատմեսջիք, մինչեւ ի դարձ գալստեան Իմոյ՝ յերկիր»:

Զի Նա՛ է ազատիչ եւ արդարացուցիչ՝ որով լուծանին մեղք հին մարդոյն, եւ սկիզբն առնուն նորքս՝ որ ըստ Աստուծոյ հաւատով, սուրբ եւ ճշմարիտ ի Քրիստոս Յիսուս՝ մեկնեալ յամենայն չարեաց, եւ յարդարեալ ամենայն բարի գործովք՝ աւետեօք յուսոյն կենաց:

«Զի մահուամբն Իւրով՝ ելո՛յծ Քրիստոս զօրութիւն սատանայի, որ զիշխանութիւն մահու՝ ի ձեռն մեղաց ուներ⁵⁶²562. Եբր․ Բ 14։:

Կեանք թագաւորեցին արդարութեամբ՝ եւ յոյս յարութեա՛ն հաստատեալ կայ ի Քրիստոս:

«Զի յարոյց զմեզ՝ ասէ⁵⁶⁴564. Եփես․ Բ 6։, ընդ Իւր՝ եւ նստոյց յերկնաւորսն, ի Քրիստոս Յիսուս՝ յոյս հաւատացելոց եւ սրբոց», «Զի մարմինս իւրեանց ի խաչ հանին՝ ասէ⁵⁶⁵565. Գաղ․ է 24։, ընդ Քրիստոսի՝ կարեօք եւ ցանկութեամբքն հանդերձ». որ եւ ընդ Նմին փառաւորին՝ եւ յուսովն զուարճանան:

Զի Քրիստոսի սուրբ սիրովն խրախուսեալք սրբոցն յուսով, ի ձեռն Հաշտարար Պատարագին՝ որով փրկեցան արարածք: Որ զաներեւոյթսն երեւելեօքս եցոյց կամաւոր խաչելութեամբն՝ ի հաշտեցուցանել զԱրարիչն ընդ արարածս:

Եւ լուսաւոր վարդապետութեա՛մբն ստուգեաց զճշմարիտ հաւատս՝ յԱմենասուրբ Երրորդութիւնն:

Եւ բառնայ զվիշտս վտանգից ի մարդկանէ՝ ի պէսպէս ցաւս եւ ի տանջանս ըմբռնեալս. զքաղցեալս կերակրելով զբազումս յանապատի, զմեռեալս յարուցանելով, զդեւս հալածելով: Եւ ազատեալ զմարդիկ ի կշտամբանաց նոցա՝ բառնայ Իւրով չարչարանօքն զամենայն վիշտս ի մարդկանէ, եւ պէսպէս երախտեօք արժանի առնէ Հայրական խնամոց, եւ շնորհաց Հոգւոյն Սրբոյ՝ եւ խոստմամբ բարեաց Աստուծոյ:

Եւ ի մատուցանել զահաւոր եւ զսարսափելի զփրկական զխորհուրդն՝ եւ անդ յիշէ զմարդասիրութեանն երախտիս. եւ խնդրէ ջերմեռանդ արտասուօք զքաւութիւն մեռելոց եւ կենդանեաց:

Եւ առնու զխնդրելին՝ մանաւանդ եթէ սուրբ իցէ եւ անարատ, եւ ազատ ի մեղաց մատուցող պատարագին, եւ ճշմարտեալ հաւատով ստանայ անձին զփառացն պսակս, եւ վասն որոց պատարագն է՝ քաւութիւն յուսո՛վ շնորհի ի բարերար Տեառնէն:

Զի եթէ որ ունի խէթ ինչ զընկերէն՝ թողո՛ւլ տայ զպատարագն մինչեւ հաշտեսցի⁵⁶⁶566. Մատթ․ Ե 23։:

Ապա վասն այլ չարեաց եւ դժնդակ վարուց՝ զի՞նչ պարտ է ասել, զարհաւիրս սպառնալեաց պատուհասից՝ որք ո՛չ սրբութեամբ զպատարագն ընծայեն Աստուծոյ, եւ որք՝ անարժանութեամբ հաղորդին⁵⁶⁷567. Ա․ Կորնթ․ ԺԱ 27։:

Այլ որում շատն տուաւ շնորհ՝ շատ խնդրի. եւ որում սակաւն՝ սակաւ, ասէ Տէրն⁵⁶⁸568. Ղուկ․ ԺԲ 48։ յԱւետարանսն մեզ:

Զի կատարեալ առաքինութիւն խնդրէ ճշմարտութի՛ւն՝ ի սպասաւորաց խորհրդոյն. զի կեանք է փրկութեան մերոյ. եւ մի՛ լիցի կամակար մտօք՝ ի դատապարտութի՛ւն ի Տեառնէ⁵⁷⁰570. Եբր․ Ժ 26։. զի ամենայն ինչ Նովաւ է՝ եւ ի Նա՛ կատարի կենդանեաց եւ մեռելոց:

Այլ եւ սրբոց Առաքելոց, եւ մարգարէից եւ մարտիրոսաց յիշատակք Քրիստոսի պատարագա՛ւն կատարի՝ խորհրդածեալ փառաբանութեամբ զսրբոցն նահատակութիւնս, վերաձայնելով յորդորումն Աստուածասիրաց, եւ ի գովեստ Ամենասուրբ Երրորդութեան՝ որ ետ զյաղթութեան շնորհս ամենայն սրբոց Իւրոց:

Զի ուրախութիւն է զօրաց երկնաւորաց՝ յիշատակք սրբոց, որք յաղթեցին բռնաւորաց՝ եւ հրեշտակացան

Արդ, հոգիք արդարոց ի ձեռին Աստուծոյ են՝ ընդ անմարմնոցն դասուց, սքանչելի իմն ի փառս Աստուծոյ՝ ուրախարար յուսովն⁵⁷¹571. Իմաստ․ Գ 1։:

Եւ ի հասարակաց յարութեանն՝ զկենակից մարմինն առնու յերկրէ, որով հաճոյացաւն Աստուծոյ. եւ լինի(ն) որպէս հրեշտակս յերկինս: Ըստ Բանին Տեառն⁵⁷²572. Մատթ․ԻԲ 30, Ղուկ․ Ի 36։՝ ասէ. «Ի յարութեան ոչ կանա՛յս առնեն՝ եւ ոչ արա՛նց լինին. այլ են որպէս հրեշտակս՝ յերկինս», զի յարութեա՛ն որդիք են՝ եւ ո՛չ ունին մեղանչել կամ մեռանել:

Տեսե՞ր զի յոյս՝ կենդանեաց բնակութիւն է, հրեշտակաց եւ արդարոց՝ եւ ի միասին ուրախ լինին:

Այլ եւ որք մեղանն, եւ ստոյգ խոստովանեալ ապաշխարեցին ջերմեռանդ արտասուօք եւ ամենայն բարի գործով՝ եւ նոքա՛ ոչ զրկեսցին ի հանդերձեալ յուսոյն:

Ամենայն ճշմարտեալք ի հաւատս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, լուսաւորեալ մկրտութեամբն եւ մարմնով եւ արեամբն Քրիստոսի՝ որդիք լուսոյ եւ ժառանգք արքայութեանն են, քաղաքակիցք սրբոց՝ եւ ընտանիք Աստուծոյ:

Զի մի է Աստուած՝ եւ մի հաւատ եւ մի մկրտութիւն եւ յոյս կենդանարար⁵⁷³573. Եփ․ Դ 5։:

Եւ ուրախ լիցին յուսով՝ որք կատարեն զյիշատակս սրբոց հաւատովք. զի եւ նոքա զուարճանան՝ նոցա սիրովն:

Որովհետեւ դէպի Աստուած տանող ճանապարհին՝ ա՛յդ յոյս-իմացականութեամբ են կարտարում ամեն ինչ, բարին գործելով Քրիստոսի իմաստութեամբ: Այնուհետեւ առաջինների կիսատ թողած բարիքները լրացւում են վերջիններիս կողմից՝ ինչպէս մարգարէների կիսատ թողածը լրացրել են Առաքեալները, եւ սրանց կիսատ թողած հաւատամքի, վարչական ու վարձատրութեան խնդիրները հաստատել են վարդապետները՝ իւրաքանչիւրն ըստ իր վաստակի:

Բոլորիս Տիրոջ կողմից տրւում են նաեւ փառապսակներ՝ քանզի «Այլ փառապսակ ունի արեգակը, ասում է Առաքեալը⁵⁷⁵575. Ա․ Կորնթ․ ԺԷ 41 (ԺԵ – Անթ․)։, այլ փառապսակ ունի լուսինը, նաեւ այլ փառեր ունեն աստղերը՝ նոյնիսկ մի աստղը միւսից առաւել փառաւոր է. այս օրինակով է լինելու նաեւ մեռեալների յարութիւնը⁵⁷⁶576. Փառ կամ փառապսակ առնելը։»: Քանզի իւրաքանչիւրն ըստ իր արժանաւորութեան փառապսակ է ստանալու Տիրոջ կողմից, փառերի միակ Աստուածութիւնից՝ Հօր, Որդու եւ Սուրբ Հոգու:

Որովհետեւ մեզ Աստուած հրաւիրել է վերին յոյս-իմացականութեան՝ որն էլ մի ամբողջութիւն է. եւ Աստուածութիւնն էլ մի ամբողջական բնութիւն ունի՝ մի իսկութիւն, մի անփոփոխ մշտնջենաւորութիւն, մի ամենակալ զօրութիւն, մի ամբողջական անվրէպ գիտութիւն, անզե՛ղջ իմաստութիւն, անսկիզբ Էութիւն՝ որը Նրա ճշմարիտ եւ կենդանի փառապսակում է, եւ որի բունը շրջապատուած է անմատոյց լոյսով:

Եւ Նա Իր սուրբ սիրոյ խնամքները տալով արարածներին՝ նրանց մէջ բորբոքում է անճառելի⁵⁷⁷577. Աննկարագրելի։ ու անպատում բարիքներ: Եւ բանաւոր ու մտաւոր բոլոր արարածներին հրաւիրում է Իր անճառելի երանութիւններին՝ եւ կոչ է անում գնալ Իր արքայութեանն ու անճառ փառերին, ուրախանալու անվախճան երանութիւններով:

Ուստի պէտք է նշել նահատակութեան ու սիրոյ յիշատակը կատարեալ արդարների՝ ովքեր վկաներ են Աստուծոյ մօտ, որպէսզի Տիրոջ առաջ այդ սուրբերի բարեխօսութեամբ՝ բազում շահեր ստանանք մեր անձերի համար:

Քրիստոսի պատարագի ժամանակ պէտք է նշել նաեւ մեղքեր գործած ու յետոյ խոստովանելով ապաշխարած, Տիրոջ փրկական խորհուրդին հաղորդուած ու աշխարհից հրաժարուած հաւատացեալների յիշատակները՝ եւ աղօթել, գութ ցուցաբերել տնանկների հանդէպ, եւ այլ բարի գործեր անել՝ որպէսզի վերջիններիս բարեգործութիւններով այդ հանգուցեալները անվախճան կեանքին պատշաճ նորոգութեամբ նորոգուեն:

Եւ եթէ որեւէ մէկն ասի թէ ի՞նչպէս կարող է իր վախճանին մօտ եղողը զղջալով խոստովանել, ողբալ իր գործած յանցանքներն ու հաւատալով քաւութեան՝ խոստանալ ապաշխարել, եւ խնդրել ունենալ Քրիստոսի նման մարմին ու արիւն՝ ապա փրկութեան ի՞նչ յոյս կարող է ունենալ այդպիսին:

Որ յաղագս Աստուծոյ՝ զայս յուսով կատարեն ամենայն, բարեգործութեամբք ի Քրիստոս: Եւ մնացեալքն ի բարեացն առաջնոցն՝ առնուն զլրումն վերջնովքս. զի եւ զմնացուածս մարգարէիցն՝ լցին Առաքեալքն, եւ զնոցայն հաստատեցին վարդապետք՝ զհաւատս եւ զվարս եւ զվարձս ըստ յիւրաքանչիւր վաստակոց:

Տուեալ լինին յամենեցունց Տեառնէն եւ պսակքն՝ զի «Այլ փառք արեգականն է՝ ասէ Առաքեալ⁵⁷⁵575. Ա․ Կորնթ․ ԺԷ 41 (ԺԵ – Անթ․)։, եւ այլ փառք՝ լուսնի, այլ փառք՝ աստեղաց. եւ աստղ քան զաստղ՝ առաւելէ փառօք. սոյնպէս՝ եւ յարութիւն մեռելոց»: Զի իւրաքանչիւր զիւ՛ր փառս զգենու ի Տեառնէ՝ ըստ արժանաւորութեանն, ի միոյ Աստուածութենէն փառաց՝ Հօր եւ Որդւոյն եւ Հոգւոյն Սրբոյ:

Զի մի՛ յոյս է՝ վերին կոչմանն Աստուծոյ, եւ մի՛ բնութիւն Աստուածութեան, մի՛ իսկութիւն, մի՛ անփոփոխ մշտնջենաւորութիւն, մի՛ ամենակալ զօրութիւն, մի՛ անվրէպ գիտութիւն՝ անզեղջ իմաստութիւն, անսկիզբն Էութիւն՝ որ յԻւր, ի ճշմարիտ, ի կենդանի փառսն՝ եւ յանմատոյց լոյսն բնակեալ է:

Եւ սուրբ սիրոյն Իւրոյ խնամք առ արարածս լուցեալ բորբոքի անճառ եւ անպատում բարութիւնքն՝ եւ զարարածս ամենայն զբանաւորս եւ զմտաւորս յանճառ երանութիւնսն հրաւիրէ, եւ կոչէ յԻւր արքայութիւնն եւ ի փառս անճառս՝ եւ յանվախճան երանութեանցն ուրախութիւնսն։

Այլ զյիշատակս առնել արդարոցն կատարելոց՝ նոցա նահատակութեանն եւ սիրոյն, որ առ Աստուած՝ վկայք, եւ բազում շահս անձանց ստանամք՝ սրբոցն բարեխօսութեամբ առ Տէր:

Իսկ զհաւատացելոց մեղուցելոց՝ եւ խոստովանողաց եւ ապաշխարողաց, եւ հաղորդեալք ի փրկական խորհրդոյն եւ հրաժարեալք յաշխարհէս՝ եւ նոցա՛ կատարեսցին յիշատակք Քրիստոսի պատարագաւն, եւ աղօթիւք, եւ գթով տնանկաց եւ այլ բարի գործովք՝ զի վերջնովքս բարեգործութեամբք հանգուցեալքն նորոգեսցին նորոգութեամբ կենացն անվախճանից:

Եւ եթէ ասիցէ ոք՝ եթէ զիար՞դ մօտ ի վախճանն զղջացեալ խոստովանի, եւ ողբայ զգործեցեալ զյանցանսն՝ եւ խոստանայ ապաշխարել եւ խնդրել զմարմին եւ զարիւն Քրիստոսի, հաւատովք ի քաւութիւն՝ զի՛նչ առ նոսա յոյս փրկութեան իցէ:

ՊԱՏԱՍԽԱՆԻ

Զի եթէ մօտ ի վախճան իցեն, եւ ի հրապոյրս սատանայի ըմբռնեալ ի դժնհակ վարս, եւ օտարացեալ ի նախախնամական սիրոյն յառաջագոյն՝ եւ դառնայ ի վախճանի ի զղջումն եւ ի խոստովանութիւն ջերմեռանդ արտասուօք, եւ ի բոլոր սրտէ հաւատով հայցէ զփրկական խորհուրդն, յուսով ապաւինեալ ի մարդասիրութիւնն Քրիստոսի՝ մի՛ անյոյս լիցի, վստահացեա՛լ բարութիւնն՝ զղջմամբ, եւ կենդանարար մարմնոյ եւ արեան Քրիստոսի Փրկչին մերոյ՝ որ տայ զկենդանութի՛ւն ստեղծուածոց Իւրոց: Զի ամենայն որ կարդասցէ զանուն Տեառն՝ կեցցէ⁵⁷⁸578. Գործք առ․ Բ 21։:

Այլ որ ո՛չ դարձան յառաջագոյն յապաշխարութիւն, եւ ո՛չ ի վախճանի զղջացան՝ եւ յուսահատ, եւ առանց խոստովանութեան, եւ անմերձ ի փրկական խորհուրդն՝ զի՞նչ պարտ է ասել վասն նոցա յիշատակաց, որ բազում ողբոց եւ արտասուաց արժանի են՝ եւ ծանր վիշտս ունին ի Քրիստոսէ:

Բայց յառաջագոյն մեղուցելոցն եւ ստոյգ խոստովանողացն եւ ապաշխարողաց՝ միշտ կատարեսցին յիշատակք:

Եւ որ ի ժամ ելանելոյ յաշխարհէս զղջանան՝ այլ եւ բազում բարիս պարտ է ցուցանել մնացելոցն, յաղագս հրաժարելոցն յաշխարհէ. զկապեալս արձակել, զպարտս թողուլ, զկարօտեալս լցուցանել բարութեամբ: Զի է՝ զորս ի՛նքն արար զբարիս, եւ է՝ որ պատուիրեցա՛ւ առնել. եւ երթան զհետ բարի գործոյն՝ ի հաւատարիմ սիրելեաց հրաժարելոցն յերկրէ:

Զի որ մերձեցան ի սրբութիւնսն ստոյգ զղջացեալքն՝ իբրեւ հուր սրբիչ եւ ազատիչ եւ լուսաւորիչ է իւրով ընծայիւքն, մտերիմ հաւատով, վկայութեամբ ահիւն Աստուծոյ՝ որ զգուշութեամբ եւ արդարութեամբ լի է: Որ սկիզբն է ամենայն շահաւոր օգտից՝ երկիւղ Տեառն, ըստ իմաստնոյն բանին⁵⁷⁹579. Առակ․ Ա 7։՝ եւ ասէ. «Ամենայն անհնարինք հնարաւորք են՝ երկեղածաց Աստուծոյ»:

Եւ որ հեռի է յերկեղէ Տեառն՝ ի ծուլութիւն եւ յարհամարհութիւն Աստուծոյ պատուիրանին կրթի, եւ յամենայն բարեաց խորհրդոց եւ գործոց հեռանայ՝ եւ յանիրաւութիւն սովորի:

Այլ որ փոյթն է ի հնազանդութիւն հոգեւոր օրինացն երկիւղիւն Աստուծոյ՝ միշտ ընծայաբեր լինի Աստուծոյ ի ձեռն սուրբ հրեշտակաց. ըստ Բանին Տեառն՝ որ ասէ⁵⁸⁰580. Մատթ․ ԺԸ 10։. «Զգո՛յշ լերուք. մի՛ արհամարհիցէք զմի՛ ոք ի փոքրկանցս յայսցանէ. զի հրեշտակք նոցա՝ հանապազ տեսանեն զերեսս Հօ՛ր Իմոյ, որ յերկինս է»:

Զի զհաւատսն գործո՛վքն զօրացուցանէ⁵⁸²582. Յակ․ Բ 20։, եւ զաղօթսն՝ սիրով զղջմամբ եւ անձկալի եւ անմեղկելի խնդրուածովք:
Անշարժ ունել առ Տէր զկամսն ի նեղութեան եւ յանդորրու՝ եւ առնուլ զյաղթութեան շնորհ առ մարտս մտաց եւ անդամոց ի բարերար խնամոցն Աստուծոյ: Եւ սուրբ սրտիւ եւ անկեղծաւոր հաւատո՛վ առաքինանան՝ եւ ուրա՛խ առնեն զհրեշտակս կենդանի սիրով. եւ զուարճանան միշտ ի նոցա բարի գործսն՝ զոր ո՛չ է իմանալ կամ տեսանել. որ յԱստուծոյ է նոքօք մեզ պահպանութիւն՝ որ պատրաստեցաւ յԱստուծոյ խնամոցն սիրողաց նոցա:

Զի ամենայն խորհուրդք կամ գործք մտերմութեան երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, եւ սանդարամետականաց՝ առ աջի Աստուծոյ Ամենակալ Տէրութեանն հանապազօր վերանան(յ) ի կշիռս: Եւ ի կողմն ճշմարիտ հաւատացելոց եւ սիրողաց Աստուծոյ՝ մահն Քրիստոսի յառաջանայ ամենաշահ չարչարանօքն, վկայութեամբ սուրբ սիրոյն Իւրոյ:
Եւ առ Նա ժողովի ճշմարտութիւն արդարոց, քաջութիւնք նահատակաց, եւ արդարութիւնք սրբոց, ժուժկալութիւնք կուսանաց, համբերութիւնք մարտիրոսաց, այլ եւ ստոյգ խոստովանողաց վարք՝ շարժեն զգութ եւ զողորմութիւն ի խնամոց Սուրբ Սիրոյն:
Եւ գործք անօրինաց, եւ անհնազանդից ամբարշտաց, եւ մեղաւորաց, եւ ամենայն չար ցանկութեանց՝ հանդերձ չար խորհրդակցօքն դիւօք, կշտամբեալ յանդիմանին՝ եւ զարժան զհատուցումն պատուհասիցն ընդունին յԱրդար Դատաւորէն, եւ ի Տեսողէն՝ որ գիտէ զվերինս եւ զներքինս:

Իսկ որ ի սուրբ սէրն Քրիստոսի հաստատեալ են՝ որ զանձն Իւր ետ ի մահ վասն նոցա, զի ազատեսցին ի դառն վշտաց յերեւելեաց եւ յաներեւութից՝ ապրեա՛լք լինին, գործակից եւ բարեխօս ունելով զսուրբս եւ զամենայն արդարս: Եւ բացցին դրունք կենաց բարերարութեան՝ շնորհօք Հոգւոյն Սրբոյ, վերին կայանից՝ ուր ժողովք սրբոցն են հանգուցեալ: Զի ամենեցուն կամի զկեալ՝ եւ ի գիտութիւն ճշմարիտ կենաց լինել ժառանգաւոր: Զի ո՛չ կամի զմահ մեղաւորին՝ այլ զկեալն ի Քրիստոս:

Այսքան շահք օգտից են՝ զյիշատակս հանգուցելոցն առնել ուղիղ սրտիւ, արդար եւ ճշմարիտ եւ սուրբ հաւատով, ահիւ եւ սուրբ սիրով, ողջամիտ յուսով՝ ի գովեստ Աստուծոյ:

Զի լինիցի ընդունելի մեր պատարագն ի ներքոյ վարագուրին՝ ի կենդանարար կեանս վերաբերելով. եւ վայելել յերանելի բարութիւնս՝ ի խնամս կենարար սիրոյն աւետեացն խոստացելոցն:

«Զի ուր Եսն եմ՝ ասէ Տէրն⁵⁸⁷587. Յովհ․ ԺԲ 26 – Անթ․։, անդ եւ պաշտօնեայն Իմ եղիցի»: Զոր եւ բարերար երկնաւոր Հայրն ուրախ առնէ զկոչեցեալսն յորդեգրութիւն՝ մարդասէրն միածին Որդւովն Իւրով, եւ կենդանարար Սուրբ Հոգւովն ի բորբոքումն կենդանի սուրբ սիրովն՝ յանհրաժեշտ եւ յանվախճան եւ յանհամեմատ յԱստուածեղէն բարութիւնսն զԻւրսն վայելեցուցանելով:

Նմա գոհութիւն եւ պատիւ եւ փառք՝ յայժմուս եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:

Ճառ ԺԳ.^Ծ-7272. Ճառ «ԺԳ» - Ժամանակ՝գոյութեան:
Հանդէս Լաւութեան Յիշատակների՝ Յօգուտ Պիտանիութեան Աներեւոյթները Երեւելիներով Ցոյց Տալով Մղուենք Առաքինութեան Գործերի
Ովքեր Այստեղ Կատարում են Աստծուն Հաճելին՝ Փոխադրուելու են Կենդանի Յոյս-Իմացականութեան, Զուարթունների Բանակ

«Ո¯վ խորութիւնները մեծութեան՝ գիտութեանն ու իմաստութեանն Աստուծոյ»⁵⁴⁷547. Հռ․ ԺԱ 33։, որ ունկնդիրներին եւ հնազանդներին բազում հնարներով առաջնորդում է դէպի Իր Տէրութեան իմաստութեան հաճոյքները, Իր սուրբ սիրով յորդորում է պատուիրանը պահպանել զգուշութեամբ ու զգաստութեամբ՝ որպէսզի Իր նախախնամական սիրով մեզ հասցնի Կենաց Փրկութեան Դռան, հանգստեան՝ որ արդարութեան իրաւունքով ժառանգենք Իր փառերի պատիւը, եւ հաւատքով հասնենք ճշմարիտ յոյս-իմացականութեան, եւ Իր Կենաց Բանին կանչուելով՝ զարթնենք զանազան շնորհներով, լցուենք արժանի եւ իրակա՛ն զօրութիւններով՝ եւ մեր յոյս-իմացականութեամբ ընկալենք առհաւատչեայ աւետիսը:

Եւ հոգու թեւերով թռնենք երկնքի արքայութիւն՝ ու մեր գեղեցիկ վարքերով ուղեցոյց դառնանք շատերի կեանքին, եւ դէպի յառաջիկան ընթանանք Տիրոջ լոյսի յիշատակարաններով⁵⁴⁸548. Աստուածաշնչով։: Այնուհետեւ ճշմարիտ հաւատքով ծաւալենք ստուգութեան վարքերը՝ շատերի նախանձը շարժելով:

Քանզի առաջին սուրբերը⁵⁴⁹549. Աստուածաշնչեան սուրբերը։ դէպի բարին յորդորող օրինակ են մեզ համար՝ իսկ նրանց յիշատակներով վերջիններս միշտ առաքինութեամբ ենք նորոգւում:

Գովելով նրանց եւ գոհանալով նրանցից՝ պէտք է փառաւորենք Աստծուն, որ մարդկանց այդպիսի շնորհներ տուողն է: Եւ այդպէս պէտք է յորդորուենք Աստուծոյ սիրով՝ եւ բերանով խոստովանենք Նրա ամենակալ զօրութեան ճշմարտութիւնը: Եւ արդարութեան բարի պարգեւներով պէտք է ընծայաբեր լինենք բոլորիս Տիրոջ՝ առաջինների հետ գործակցութեամբ, եւ նրանց նման ճշմարիտ դրսեւորումներով⁵⁵⁰550. Գործունէութեամբ ու խորհուրդներով։: Պէտք է անքակտելի համարենք մեր անձերը նրանց յոյս-իմացականութիւնից ու մտերիմ սիրուց՝ եւ միշտ առհաւատչեայ բարեխօս լինենք Տիրոջ առաջ, որպէսզի ճշմարտեալ հետեւող լինելով՝ լրացնենք կատարածը առաջինների, որոնք իրենց յոյս-իմացականութեամբ կենդանի են Աստուծոյ մօտ:

Եւ ընդհանուրի յոյս-իմացականութիւնը միաշահ է: Դրա համար էլ առաջիններն ուրախանում են վերջիններիս բարեգործութիւններից՝ երբ վերջիններս կատարելութեան հասնելու համար հաստատւում ենք նրանց յոյս-իմացականութեան վրայ, եւ երբ նրանց առաքինութիւնը ժառանգութիւն է դառնում վերջիններիս՝ նրանց թողած բարի գործերը ամբողջացւում են այստեղ մեր կողմից:

Եւ եթէ անձը յանցաւոր եղած լինի՝ եւ ստոյգ խոստովանի ու ապաշխարի ջերմեռանդ արտասուքներով, տնանկներին գութով վերաբերուի, եւ իր բոլոր լաւ գործերով պայքարի մեղքերի դէմ՝ վերջիններիս կը թողնի բարի կարգ, իբրեւ ժառանգութիւն խոստովանողներին ու ապաշխարողներին՝ նաեւ ջատագով կը լինի մեղքերից հեռանալու:

Քանզի Աստուծոյ գթութիւնը վերջիններիս կոչ է անում լինել առաջինների կարգավիճակով՝ որ վերացնի մեր մէջից վնասակար մասնիկները, եւ մեզ ազատի մեղքերից՝ ստոյգ ապաշխարութեամբ: Որպէսզի Տիրոջ ժառանգութիւնից ներս մտցնի բոլոր վնասակարներից հեռացածներին, ովքեր անհաւատութեամբ եւ անսուրբ վարքերով ապականուելուց յետոյ չար հոսանքներից՝ կարողացել են բուժուել, սրբութեամբ հասնելով իրենց բոլոր անդամների առողջութեան:

Եւ նոյնիսկ Սուրբ Գրային սովորութիւն է՝ որ վերջինները առաջին լաւերի յիշատակները կատարեն, ինչպէս եւ պատարագի ընծաներ նուիրեն նրանց՝ վասն ընդհանուրի յոյս-իմացականութեան. ու հաւատքով եւ ուղիղ վարքով անցնեն մշակելու հաճելիներն Աստուծոյ՝ որովհետեւ Նա է յոյս-իմացականութիւնը կենդանիների եւ հանգուցեալների:

Եւ բազմաթիւ են այն վերջինները՝ որոնք առաջինների համար աղօթքներ, պաղատանքներ եւ նուէրներ են մատուցում Աստծուն, եւ ընդունելի են լինում՝ որովհետեւ ուղիղ խոստովանութեամբ դէպի Աստուած են շրջւում ապաշխարելու^Ծ-7373. «Ապաշխարել» .- Կազմուած է «Ապ+աշխ+արել» մասերից, ուր «ապ»-ը անգլ. «up=վերեւ»-ն է, «աշխ»-ը անգլ. «ask=հարցնել, դիմել»-ն է, «արել»-ն ունի «անել» իմաստը: Ուստի «ապաշխարել»-ը վերջին հաշուով նշանակում է «Աստծուն դիմել ու հարցնել», եւ չլինել ինքնաբաւ, ինքնագոհ ու ամբարտաւան: «Որ ուղիղ խոստովանութեամբ դարձան առ Աստուած յապաշխարութիւն» նախադասութիւնը լաւագոյն օրինակ է՝ ստուգելու համար բառի մեր տուած մեկնութիւնն ու ստուգաբանութիւնը: : Ինչպէս Առաքեալն էլ ցոյց է տուել՝ որ հաւատքի եւ արդար վարքերի ընտրութիւնը պէտք է կատարել առաջինների յիշատակութեամբ, բարի խոստովանութեամբ հաշտութեան պատարագներ մատուցելով Աստծուն՝ թէ՛ նրանց եւ թէ մե՛զ համար:

Ինչպէս որ յիշեցրել է պատարագ մատուցել արդար եւ ուղիղ Աբէլի համար՝ որ բոլոր պատարագների գլխաւորն է, որ Աստուծոյ մտերիմը լինելով՝ վերջիններիս միջնորդն ու բարեխօսն է իր սուրբ հաճոյակատար կամքով⁵⁵¹551. Եբր․ ԺԱ 4։:

Եւ նրան հետեւելով է որ իրենց անարատ մտքով առաքինացել են Ենովսը, Ենովքն ու Նոյը, որոնք հաճելի լինելով Աստծուն՝ հաշտարարներ են դարձել Աստուծոյ Տէրութեան առաջ Նրան հաւատացողների համար, ինչպէս Աբրահամի, Իսահակի եւ Իսրայելի համար՝ որոնք իրենց բարի գործերով նոյնպէս ընդունելի են դարձել: Դրա համար էլ Աստուած ամօթ չի համարել նրանց կարգել Իրեն խորհրդակիցներ՝ ու նրանց յայտնել է ծածկեալները, որպէս մտերիմ սիրելիների:

Եւ մե՛նք էլ հաստատուել ենք Աստուծոյ հաւատքում եւ սուրբ սիրոյ մէջ՝ որպէսզի Տիրոջ սիրով ճշմարտուելով ստանանք յոյս-իմացականութիւնը, որը Ամենազօր Տէրութեան մէջ է, եւ բոլոր արդարների յիշատակներով միշտ նորոգուենք Աստուծոյ սիրով՝ որը նրանց միջոցով է մատակարարւում մեզ:

Եւ այս օրինակի համաձայն՝ սուրբերի ամբողջ յոյս-իմացականութիւնը կենդանի է Աստուծոյ աջում⁵⁵⁸558. Ուղեղում։ եւ անշէջ է. եւ անմոռանալի է Տիրոջ սուրբ սէրն յուսացողների յիշատակը:

Եւ նրանց ծնունդներից յարուցել է բազմաթիւ արդարների՝ օրէնսդրին, մարգարէներին, քահանաներին, եւ թագաւորներին: Քանզի Մովսէսն աւելի լաւ է համարել չարչարուել Աստուծոյ ժողովրդի հետ՝ քան ժամանակաւորապէս վայելել հեշտ կեանք: Նա նախընտրել է հեռանալ եգիպտացիների խաւարային վարքից՝ ու պանդխտանալ անապատում: Եւ այնտեղ Աստուծոյ հրամանն է ստացել վերադառնալու՝ եւ նշաններով ու արուեստներով այնտեղից հանելու ժողովրդին ու տանելու աւետեաց երկիր, այդպիսով Աստուծոյ հետ կատարելու այն ուխտը՝ որն յուսացել են իրենց նախահայրերը: Որովհետեւ «Ես եմ՝ ասում է⁵⁵²552. Ելք․ Գ 6։, Աստուածն Աբրահամի, Սահակի եւ Յակովբի»: Եւ չի ասում թէ մեղքերից մեռնողների Աստուածն է՝ այլ կենդանի արդարների⁵⁵³553. Մատթ․ ԻԲ 32։, որովհետեւ Աստուծոյ արդարները կենդանի են՝ եւ իրենց սիրով ու յոյս-իմացականութեամբ միշտ Աստուծոյ առաջ են:

Ինչպէս Ռուբենի յանցանքը իր հօր հանդէպ զրկել է նրան հօր օրհնութիւնից555՝ իսկ հօր օրհնութիւնը Յովսէփին լցրել է անարատ սրբութեամբ, որն էլ նրան մղել է մահից առաջ ժառանգութիւն թողնելու իր Եփրեմ ու Մանասէ եղբայրներին, եւ այդ սուրբն ու անարատը պատճառ է դարձել իր ամբողջ ազգի փրկութեան⁵⁵⁶556. Դ․ Թագ․ ԺԸ 17, ԺԹ 34։:

Եզեկիայի օրերում՝ Սենեքերիմի⁵⁵⁷557. Եբր․ ԺԱ 13։ իշխանութեան ժամանակ, Աստուծոյ ահն է հասել Երուսաղէմի անիրաւ ժողովուրդին: Բայց թագաւորի եւ Եսայու աղօթքների հետեւանքով՝ Աստուծոյ բարկութիւնը ուղղուել է նրանց թշնամիների դէմ, ու սատակել են բազմաքանակ զօրքեր՝ եւ կորել է նրանց յիշատակը ընդհանրապէս: Նրանց յիշել է նաեւ Դաւիթը՝ որ նոյն առիթով «Վերակացու է կարգուել այդ քաղաքին»:

Քանզի բոլոր արդարների այցելութիւնն աշխարհ սկզբից յիշուել է Սուրբ Գրքում՝ մինչեւ գալուստը Քրիստոսի, որ բացայայտել է իրաքանչիւրի առաքինութիւնը, որովհետեւ բոլոր սուրբերն էլ մահացել են հաւատքին համապատասխան⁵⁵⁸558. Ուղեղում։:

Իսկ երբ ծագել է Տէրը մեր Յիսուս Քրիստոս՝ Արդարութեան Արեգակն ու Փրկիչն աշխարհի, կատարելութեան Է հասցրել ու լցրել է պակասաւոր Առաջին օրինակը⁵⁶³563. Հին Կտակարանը։, որովհետեւ Լուսաւորութեան Աւազանի^Ծ-7474. Մարդու պարագայում՝«աւազան»-ը պատկերում է նրա ուղեղի գործունէութեան դաշտը, որն սկսւում է քթի ծայրից, բարձրանում է ուղեղն ընդգրկող գանկին ու ապա իջնում է մինչեւ ողնաշարի պոչուկը: «Լուսաւորութեան աւազանը» այդ աւազանն է՝ նրան շրջապատող լուսապսակ-աուրայով: Հետեւաբար խօսքը վերաբերւում է մարդու ուղեղային-իմացական լուսաւորութեան, որ միեւնոյն ժամանակ մարդու «Երրորդութեան» լուսաւորութիւնն է, սրբացումը: եւ Ամենասուրբ Երրորդութեան ուղիղ հաւատքի միջոցով բացել է կենաց նոր շնորհների դռները՝ եւ մկրտութեան ջրով վերացրել է մեղքերի պատճառով մահացութիւնը, որպէսզի Քրիստոսի մօտ յարուցելով նորոգեն իրենց կեանքը՝ ու միշտ ապրեն ու մնան⁵⁵⁸558. Ուղեղում։:

Թէպէտ եւ նրանք ֆիզիկապէս մահկանացու են՝ բայց նրանց հոգիները կենդանի են մնում յոյս-իմացականութեան յաւիտենական կեանքով: Եւ մերկանում են մարդկային հին զօրութիւնից՝ ինչը վրէժխնդրութեան օրէնքներին էին պարտական, ու կրում են Քրիստոսի զօրութիւնը՝ որդէգրութեան կերպարանքով, ու դառնում են Քրիստոսի ժառանգաւորները: Մանաւանդ նրանք՝ ովքեր Քրիստոսի յոյս-իմացականութեամբ մինչեւ վախճան պինդ են պահել ճշմարիտ հաւատքն ու ուղիղ վարքերը:

Քանզի նրանց յոյս-իմացականութիւնը Քրիստոսի միջոցով յարուցւում է՝ եւ Նրա հետ նստում է Աստուծոյ մեծութեան աջին, բարձունքներում⁵⁵⁹559. Հռ․ Զ 4։, եւ Քրիստոսի հետ Հօրը բարեխօսում է սուրբերի համար՝ ովքեր Քրիստոսի ճշմարիտ հաւատքով են մկրտուել^Ծ-7575. «Մկրտուել» բայի արմատը «մկրատ»-ն է: «Քրիստոսի իմաստութեամբ մկր-ա- տուել» նշանակում է մտաւոր ու հոգեւոր աւելորդաբանութիւններից ձեռբազատուել: Այլապէս՝ մարդկային գիտութեամբ եւ իմացականութեամբ ստեղծուած ոչ լիարժէք տեսութիւններից, ենթադրութիւններից, փիլիսոփայաութիւններից ձեռբազատուել, ինչը շա¯տ-շատ դժուար է իրագործել: Սա քրիստոնէութեան մէջ զուգահեռ է հրէականութեան եւ մահմետականութեան թլփատման արարողութեան, որ նոյնպէս «մկրատուելու» գործողութիւն է, սակայն զուտ ֆիզիկական: , եւ սուրբ սիրով հաղորդուել են մարմնին ու արեան Փրկչի՝ որ գրաւականն է յոյս-իմացականութեան փառապսակի յարութեան. ըստ Տիրոջ խօսքին560՝ «Քանի անգամ որ ուտէք Իմ մարմնի իմաստութիւնից եւ ըմպէք Իմ արեան լուսապսակից՝ այդքան ժամանակ պատմելու էք Իմ մահուան յիշատակը, մինչեւ որ կրկնուի գալուստս երկիր»^Ծ-7676. «Քանիցս անգամ ուտիցէք ի մարմնոյ իմմէ եւ ըմպիցէք յարենէ իմմէ՝ զյիշատակ մահուան իմոյ պատմեսջիք, մինչեւ ի դարձ գալստեան իմոյ յերկիր».- Սուրբ Գրոց աշխարհաբար տարբերակում թարգմանուել է. «Վասն զի քանի անգամ որ այս հացը ուտէք ու այս գաւաթը խմէք, Տէրոջը մահը պիտի պատմէք՝ մինչեւ ինք գայ»: Պէտք չէ մոռանալ, որ Յիսուս միշտ խօսել է առակներով, որոնք ունեցել են տողատակային իմաստ (ենթիմաստ): Սա էլ այդպէս է: Եթէ բառացի ընկալենք ասուածն ու կատարենք՝ ապա վայրենի արիւնախում եւ գազանաբարոյ մարդկանցից չենք տարբերուելու: Գրաբարի մերօրեայ մասնագէտներից մէկն առաջարկել է մեզ իր թարգմանածը, որը ներկայացնում ենք. «Քանի անգամ ուտէք իմ մարմնից եւ ըմպէք իմ արիւնից՝ իմ մահուան յիշատակը պիտի պատմէք մինչեւ իմ գալստեան վերադարձը երկիր»: Մեր վրդովմունքը պահում ենք մեր մէջ: Ըստ մեզ, «Քրիստոսի մարմինը» պէտք է հասկանալ Նրա սուրբ եւ անարատ մարմնական-բարոյական կենցաղավարութիւնը: Նրա «արիւնը»՝ երկրի վրայ Նրա գործունէութեան ծիրն է, Նրա սերմանած իմաստութեան հունդերը՝ խօսքն ու գործը: Հետեւաբար «մարմինը ուտել»-ը պէտք է հասկանալ Նրա ֆիզիկական բարոյականութեամբ լինել, զուսպ լինել, պահեցողութեան հետեւել: Իսկ «արիւնը ըմպել»-ը պէտք է ըմբռնել Նրա նման հոգեւոր գործունէութիւն ծաւալել չարի ու սատանայի դէմ, եւ ամրապնդել ու բազմացնել բարին: :

Քանզի Նա է ազատարարն ու արդարացնողը. Նրանով են լուծարւում մեղքերը հին մարդու, եւ սկիզբ է առնում նոր մարդը՝ որը լինում է ըստ Աստուծոյ հաւատքի, սուրբ եւ ճշմարիտ Քրիստոս Յիսուսի իմաստութեամբ՝ ձեռբազատուած բոլոր չարիքներից, եւ յարդարուած ամբողջովին բարի գործերով՝ Տիրոջ կենաց աւետիսների յոյս-իմացականութեամբ:

«Որովհետեւ Քրիստոսն Իր մահուամբ լուծարե՛լ է զօրութիւնը սատանայի՝ որ մինչ այդ իր ձեռքում իշխանութիւն է ունեցել մեղքերով մահ պատճառելու⁵⁶¹561. Ա․ Կորն․ ԺԱ 26։»:

Նորերն իրենց կեանքն սկսում են արդարութեամբ թագաւորելով, եւ նրանց մէջ հաստատւում է յարութեան յոյս-իմացականութիւնը՝ Քրիստոսի իմաստութեամբ:

«Քանզի մեզ Իր մօտ յարուցեց՝ ասում է⁵⁶⁴564. Եփես․ Բ 6։, ու նստեցրեց երկնաւորների եւ Քրիստոս Յիսուսի կողքին՝ որ յոյսն է հաւատացեալների ու սուրբերի», «Որովհետեւ իրենց մարմինները Քրիստոսի պէս խաչին հանեցին^Ծ-7777. «Խաչուել»-ն ունի թէ «սերնդագործել» եւ թէ «խմորուել» իմաստները: Հետեւաբար բովանդակութիւնը լինում է՝«Քրիստոսին հետեւելով հրաժարուեցին մարմնական խմորումներից, կարիքներից ու ցանկութիւններից»: ՝ ասում է⁵⁶⁵565. Գաղ․ է 24։, մարմնի կարիքներով ու ցանկութիւններով հանդերձ», եւ Նրա կողմից փառաւորուեցին՝ ու յոյս-իմացականութեամբ զուարճացան:

Քանզի սուրբերի յոյս-իմացականութեան միջոցով եւ Տիրոջ հաշտարար պատարագով՝ արարածները կը խրախուսուեն Քրիստոսի սուրբ սիրով, որով էլ կը փրկուեն: Որովհետեւ Նա Իր կամաւոր խաչելութեամբ՝ աներեւոյթները ցոյց է տուել երեւելիներով, հաշտեցնելու համար Արարչին արարածների հետ:

Եւ Նա իր լուսաւոր վարդապետութեամբ ստուգելի է դարձրել Ամենասուրբ Երրորդութեան ճշմարիտ հաւատքը:

Եւ վերացրել է վտանգաւոր վիշտերը մարդկանց՝ որոնք տառապել են զանազան ցաւերով ու տանջանքներով, անապատում կերակրելով բազմաթիւ քաղցեալների, յարութիւն տալով մեռեալների, եւ դեւեր հալածելով: Եւ մարդկանց ազատելով դեւերի կշտամբանքներից՝ Իր չարչարանքներով վերացրել է նրանց բոլոր վիշտերը, եւ Իր զանազան երախտիքներով՝ նրանց արժանի է դարձրել Հայրական խնամքներին, Սուրբ Հոգու շնորհներին՝ եւ նրանց խոստացել է Աստուծոյ բարիքները:

Եւ ահաւոր ու սարսափելի փրկական խորհուրդը մատուցելու ժամանակ էլ՝ Նա յիշել է Իր մարդասիրութեան երախտիքը, եւ ջերմեռանդ արտասուքներով խնդրել է քաւութիւնը մեռեալների եւ կենդանիների^Ծ-7878. Այս նախադասութիւնը ճշգրիտ բացատրութիւնն է խաչելութեան վերջին պահին Քրիստոսի ասած խօսքին: Այսօր դա ահռելիօրէն իմաստափոխելով, ու Քրիստոսին թոյլ ու մահից վախեցած մի անձ ներկայացնելով՝ թարգմանում են «Տէր իմ, Տէր իմ ինչո՞ւ ինձ լքեցիր»: :

Եւ նրանք ստանում են խնդրուածը՝ մանաւանդ երբ պատարագիչը սուրբ է լինում ու անարատ, մեղքերից ազատուած՝ ու հաւատքով ճշմարտուելով փառերի պսակն ստացած է լինում: Եւ այն անձանց որոնց համար պատարագն է մատուցւում՝ նրանց յոյս-իմացականութեան քաւութիւն է շնորհում Բարերար Տէրը:

Սակայն եթէ մէկն իր ընկերոջ հանդէպ որեւէ խէթ⁵⁶⁹569. Խայթուածք, վիրաւորանք։ է ունենում՝ սպասաւորը պէտք է յետաձգի պատարագի մատուցումը, մինչեւ որ հաշտուեն⁵⁶⁶566. Մատթ․ Ե 23։:

Ապա ի՞նչ ասենք այլ չարիքներ ու դժնդակ վարքեր ունեցող մարդկանց մասին՝ որոնց սպառնում են պատուհասների արհաւիրքները, երբ նրանք քաւութեան պատարագները անսրբութեամբ են ընծայում Աստծուն, եւ անարժանութեամբ ուզում են հաղորդուել Տիրոջ հետ⁵⁶⁷567. Ա․ Կորնթ․ ԺԱ 27։:

Այլեւ Տէրը⁵⁶⁸568. Ղուկ․ ԺԲ 48։ Աւետարանում մեզ ասում է. «Ում որ շատ շնորհներ են տրւում՝ նրանից պահանջւում է շատը. իսկ ում որ սակաւ է տրւում՝ սակաւ»:

Քանզի Տիրոջ խորհուրդի սպասաւորից կատարեալ առաքինութիւն է պահանջում ճշմարտութիւնը՝ որովհետեւ մեր կեանքի փրկութիւնը այդ է. ուստի պէտք չէ լինել կամակար մտքով՝ չդատապարտուելու համար Տիրոջ կողմից⁵⁶⁹569. Խայթուածք, վիրաւորանք։. որովհետեւ ամեն ինչ Նրա միջոցով եւ կամքով է կատարւում կենդանիներին ու մեռեալներին:

Այլեւ սուրբ Առաքեալների, մարգարէների եւ մարտիրոսների յիշատակները պէտք է կատարել Քրիստոսի պատարագի ժամանակ՝ փառաբանութեամբ խորհրդածելով սուրբերի նահատակութիւնների շուրջ, վերաձայնելով⁵⁷⁴574. Բարձրաձայն կրկնելով։ նրանց յորդորները Աստուածասէրներին, եւ գովերգելով Ամենասուրբ Երրորդութիւնը՝ որ յաղթութեան շնորհներ է տուել Իր բոլոր սուրբերին:

Քանզի երկնաւոր զօրքերին ուրախութիւն է պատճառում յիշատակումը սուրբերի՝ որոնք յաղթել են բռնաւորներին ու հրեշտակացել են:

Արդ, արդարների հոգիները Աստուծոյ մօտ են լինում՝ անմարմինների դասում, որպէս սքանչելիներ Աստուծոյ փառերի մէջ՝ իրենց ուրախարար յոյս-իմացականութեամբ⁵⁷²572. Մատթ․ԻԲ 30, Ղուկ․ Ի 36։:

Եւ ընդհանրական յարութեան օրը՝ նրանք երկրից վերստանելու են իրենց կենակից մարմինը, որով հաճելի են եղել Աստւծուն՝ եւ լինելու են երկնքի հրեշտակների նման: Ըստ Տիրոջ խօսքին՝ որն ասում է⁵⁷³573. Եփ․ Դ 5։. «Յարութիւնից յետոյ ոչ կին են առնելու՝ եւ ոչ էլ այրեր են դառնալու, այլ լինելու են ինչպէս երկնքի հրեշտակները», որովհետեւ յարութեա՛ն որդիներ են դառնալու՝ եւ չեն ունենալու մեղանչում կամ մահ:

Տեսնո՞ւմ ես թէ ինչպէս՝ յոյս-իմացականութիւնը կենդանի եղողների բնակատեղին է, հրեշտակների եւ արդարների՝ որոնք միասին լինելով են ուրախանում:

Այլեւ ովքեր մեղանչել են՝ բայց ստոյգ խոստովանելով ապաշխարել են ջերմեռանդ արտասուքներով, եւ եղել են ամբողջովին բարի գործերով՝ նրանք եւս չեն զրկուելու հանդերձեալի յոյս-իմացականութիւնից:

Հօր, Որդու եւ Սուրբ Հոգու հաւատքով ճշմարտեալները բոլոր՝ լուսաւորուելով մկրտութեամբ, Քրիստոսի մարմնով ու արեամբ՝ լինում են լոյսի որդիներ, Տիրոջ արքայութեան ժառանգներ, սուրբերի քաղաքակիցներ՝ եւ Աստուծոյ ընտանիքը:

Որովհետեւ մի՛ ամբողջութիւն է Աստուածը, հաւատքը, մկրտութիւնն ու կենդանարար յոյս-իմացականութիւնը⁵⁷⁴574. Բարձրաձայն կրկնելով։:

Եւ իրենց յոյս-իմացականութեամբ ուրախ են լինում նրանք՝ ովքեր հաւատքով են կատարում յիշատակը սուրբերի, որոնք էլ զուարճանում են նրանց սիրով:

ՊԱՏԱՍԽԱՆԵՆՔ

Եթէ մարդիկ հասած լինեն իրենց կեանքի վախճանին՝ եւ դեռեւս բռնուած լինեն սատանայի հրապոյրներից, ի սկզբանէ օտարացած լինելով Տիրոջ նախախնամական սիրուց, ու գտնուելով դժնդակ վարքերի մէջ՝ յանկարծ վերջին պահին դառնան զղջալու, ջերմեռանդ արտասուքներով խոստովանեն, եւ իրենց յոյս-իմացականութեամբ ապաւինելով Քրիստոսի մարդասիրութեան՝ սրտագին հաւատքով հայցեն փրկական խորհուրդը, նրանք անյոյս թող չլինեն, այլ զղջալով վստահե՛ն Տիրոջ բարութեան, եւ կենդանարար մարմնին ու արեան մեր Փրկիչ Քրիստոսի՝ որ կենդանութիւն է տալիս Իր ստեղծածներին: Քանզի ովքեր Տիրոջ անուանն են դիմում՝ փրկւում են⁵⁷⁷577. Աննկարագրելի։:

Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել ի յիշատակ նրանց՝ ովքեր ի սկզբանէ չեն ապաշխարել, ոչ էլ իրենց կեանքի վախճանին են զղջացել: Եւ լինելով յուսահատ՝ չեն խոստովանել ու չեն մերձեցել փրկական խորհուրդին: Նրանք արժանի են բազում ողբերի եւ արտասուքների՝ որովհետեւ ծանր վիշտեր⁵⁸¹581. Կորուստներ։ են կրելու Քրիստոսից:
Բայց նախկինում մեղանչած ու ապա ստոյգ խոստովանելով ապաշխարածների յիշատակները միշտ կատարուելու են:

Իսկ մահուան շէմին աշխարհից հրաժարուած զղջացողների յիշատակին՝ մնացողները պէտք է բազում բարիքներ գործեն, բանտարկեալներին արձակեն, պարտականների պարտքերը չեղեալ համարեն՝ եւ կարօտեալներին բարիքներով լիացնեն: Որովհետեւ պատահում է՝ որ նրանցից ոմանք անձամբ կատարել են բարիքներ, իսկ ոմանք էլ պատուիրել են անել՝ որպէսզի բարի գործերով հեռացած լինեն իրենց հաւատարիմ սիրելիներից:

Քանզի երբ ստոյգ զղջացեալները սրբութիւններին են մերձենում մտերիմ հաւատքով՝ իրենք դառնում են հուրի պէս սրբող, ազատող ու լուսաւորող՝ իրենց ընծաներով հանդերձ, վկայութեամբ Աստուծոյ ահի՝ որ լի է զգուշութեամբ եւ արդարութեամբ: Որովհետեւ ամեն տեսակ շահաւոր օգուտների սկիզբը Աստծուց երկիւղիլն է՝ ըստ իմաստունի խօսքին⁵⁷⁸578. Գործք առ․ Բ 21։, որն ասում է նաեւ՝ թէ «Բոլոր անհնարինները հնարաւոր են դառնում Աստծուց երկիւղողների համար»:

Իսկ ով որ հեռու է մնում Տիրոջ երկիւղից՝ կրթւում է լինելու ծոյլ, Աստուծոյ պատուիրանները արհամարհող, եւ հեռու մնալով բոլոր բարի խորհուրդներից ու գործերից՝ սովորում է անիրաւ լինել:

Սակայն ով որ Աստծուց երկիւղելով փոյթ է անում հնազանդելու հոգեւոր օրէնքներին՝ սուրբ հրեշտակների միջոցով միշտ ընծայաբեր է լինում Աստծուն. ըստ Տիրոջ Բանին՝ որն ասում է⁵⁸¹581. Կորուստներ։. «Զգոյշ եղէք, մի՛ արհամարհէք արարուածներից նոյնիսկ ամենափոքրերին՝ որովհետեւ նրանց պահպանող հրեշտակները միշտ տեսնում են երեսն Իմ Հօր, որ երկնքում է»:

Քանզի նա կարող է իր հաւատքը զօրացնել⁵⁸²582. Յակ․ Բ 20։ գործերով, իսկ աղօթքը՝ սիրով զղջալով եւ անձկալի ու անմեղկելի խնդրանքներով:

Նեղութեան թէ անդորրի մէջ պէտք է անշարժ պահել կամքը Տիրոջ հանդէպ՝ ու մտքի եւ անդամների մարտի ընթացքում յաղթութեան⁵⁸³583. Այստեղ “յաղթութիւն»-ը «առողջութիւն» է նշանակում։ շնորհ առնել Աստուծոյ բարերար խնամքներից: Եւ պէտք է առաքինանալ սուրբ սրտով եւ անկեղծ հաւատքով՝ ու կենդանի սիրով ուրախացնել հրեշտակներին, եւ միշտ զուարճանալ նրանց բարի գործերով՝ որոնք անհնար է իմանալ կամ տեսնել, որովհետեւ Աստուած նրանց է վստահել մեր պահպանութիւնը՝ ինչը Նրա խնամքներով է պատրաստուել Նրան սիրողների համար:

Քանզի երկնաւորների եւ երկրաւորների, նաեւ սանդարամետականների մտերմութեան բոլոր խորհուրդներն ու գործերը ամեն օր Աստուծոյ աջին⁵⁸⁴584. Մտքին։ են բարձրացւում՝ Ամենակալ Տէրութեան կշեռքի վրայ: Ու ճշմարիտ հաւատացեալների եւ Աստծուն սիրողների առջեւ երեւութանում է մահը Քրիստոսի՝ Նրա ամենաշահ չարչարանքներով ու սուրբ սիրոյ վկայութեամբ:

Եւ Նրա շուրջ են ժողովւում արդարների ճշմարտութիւնը, նահատակների⁵⁸⁵585. Առաջնորդների։ քաջութիւնները, սուրբերի արդարութիւնները, կոյսերի ժուժկալութիւնները, մարտիրոսների համբերութիւնները, այլեւ ստոյգ խոստովանողների վարքերը⁵⁸⁶586. Գործերը։՝ որոնք շարժում են գութն ու ողորմութիւնը Սուրբ Սիրոյ խնամքների:

Իսկ անօրէնների, ամբարիշտ անհնազանդների եւ մեղաւորների գործերն իրենց բոլոր չար ցանկութիւններով ու դիւական խորհուրդներով՝ կշտամբուելով յանդիմանւում են եւ իրենց արժանի պատուհասների հատուցումն են ստանում Արդար Դատաւորից ու Տեսուչից, որը գիտի թէ՛ վերին եւ թէ՛ ներքին իրողութիւնները:

Իսկ ովքեր հաստատուել են սուրբ սիրոյ մէջ Քրիստոսի՝ որն Իր անձը մահուան է յանձնել նրանց ազատելու համար երեւացող ու աներեւոյթ դառն վշտերից, պէտք է ապրեն գործակից ու բարեխօս ունենալով սուրբերին ու բոլոր արդարներին: Եւ Սուրբ Հոգու շնորհներով նրանց առաջ կը բացուեն բարերարութեան կենաց դռները վերին կայանների՝ ուր սուրբերի ժողովներն են կատարւում: Քանզի Աստուած բոլորին է ցանկանում կեանք՝ որպէսզի ժառանգաւոր լինեն ճշմարիտ կենաց գիտութեան: Հետեւաբար Նա չի կամենում մեղաւորի մահը՝ այլ ապրելը Քրիստոսի իմաստութեամբ:

Այսքան օգտակար շահեր է ապահովում հանգուցեալների յիշատակի կատարումը ուղիղ սրտով, արդար, ճշմարիտ ու սուրբ հաւատքով, ահով ու սուրբ սիրով, եւ ողջամիտ յոյսով՝ որպէս Աստուծոյ գովասանք:

Այսպէս մեր պատարագը ընդունելի կը լինի վարագոյրի միւս կողմից՝ վերաբերուելով հանգուցեալի կենդանարար կեանքին: Եւ նա կը վայելի աւետիսներով խոստացուած երանելի բարիքները՝ Տիրոջ կենարար սիրոյ խնամքների։

«Որովհետեւ ուր որ Իմ Եսն է՝ ասում է Տէրը⁵⁸⁷587. Յովհ․ ԺԲ 26 – Անթ․։, այնտեղ էլ լինելու է Իմ պաշտօնեան»: Որդեգրութեան հրաւիրեալներին ուրախացնում է նաեւ բարերար Երկնաւոր Հայրը՝ Իր մարդասէր Միածին Որդու եւ կենդանարար Սուրբ Հոգու հետ, նրանց բորբոքելով Իր կենդանի սուրբ սիրով՝ եւ անհրաժեշտ ու անվախճան ու անհամեմատելի Աստուածեղէն Իր բարիքների վայելքներով:

Գոհութիւն Նրան եւ պատիւ ու փառք՝ ներկայիս ու յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: