Ճառ Դ.^Ծ-1414. Ճառ «Դ» - Դարման, օրէնք եւ կապ՝Աստուծոյ հետ:
Մոլորեալները՝ Դէմ Յանդիման Աստուածպաշտութեան Գիտութեան

Անհամեմատելի է ամենակալ Ամենասուրբ Երրորդութիւնը: Նրա անսկիզբ էութեամբ եւ մշտնջենաւոր ներուժով են հաստատուել բոլոր երեւելի եւ աներեւոյթ արարածները:
Երկինքն ու երկիրը, եւ այն ամենը որ նրանցում են՝ միակ Արարչի ներուժից են արարուել, Նրա ամենակարող զօրութեամբ, ամենապարփակ լոյսով, եւ շարժման կենդանարար շրջապտոյտով:
Արարածները լի են Նրա բոլոր փառերով. Նրա՝ որ Իր ամենիմաստ, ամենագէտ, ամենատես ու բարերար կամքով է խնամում Իր արարածներին. Նրա՝ որ ոչնչից եւ չգոյից է գոյացրել հոգեւորներին ու մարմնաւորներին, շնչաւորներին ու անշունչներին:
Նա բոլոր չորս տարրերը յարդարել է եղանակներով՝ բարձրութեամբ եւ խորութեամբ, լայնութեամբ եւ երկարութեամբ: Եւ նոյնպերպ էլ արարել է կենդանիներին ու անմահներին, մտաւորներին ու բանաւորներին՝ որոնք հրեշտակների գունդերն ու երկնաւոր զօրքերն են, եւ կարգուած են պատուելու եւ պահպանելու իմաստութիւնը, եւ անդադար փառաբանելու Ամենազօր Տէրութիւնը:

Երկնքում է հաստատել լուսաւորները՝ որպէս առաջնորդողներ, որպէս օրերի ու ժամանակների փոփոխողներ՝ որպէսզի իմաստութեամբ¹⁵¹151. Ներուժով: սնեն մարդկանց, սնեն բոլոր կենդանիներին, բոյսերին ու տունկերին:
Նաեւ հուրը, ջուրը, ամպերն ու հողմերն է յարդարել տեսակ-տեսակ բոյսերի եւ տնկիների կարիքների համար:
Այդ բոլորը արարել է մարմնաւորների կարիքների համար՝ իւրաքանչիւրն իր սերմերով ու պտուղներով, ոմանք ծովում՝ ինչպէս լողակաւորներն ու ձկները, տեսակաւոր գազանները ծովում թէ ցամաքում՝ զանազան բնութիւններով ու կերպարանքներով, մեծ ու փոքր, քաղցր ու դառն, շահեկան ու անշահեկան:

Նմանապէս յարդարել է որոշ տունկերի եւ բոյսերի ներուժները՝ որոնք պիտանի են լինում մարդկանց, բայց Արարիչն այդպէս չի՛ ստեղծել դրանք: ¹⁵²152. Արհեստածին են:
Ոսկին ու արծաթը, պղինձն ու երկաթը, պատուական ու անարգ քարերը մարդկանց կարիքների համար է հաստատել՝ որպէս Աստուծոյ մեծութեան վկայութիւն:

Եւ Նա ցոյց է տուել երեւելիները չորս նիւթերով՝ որոնք են խոնաւութիւնն ու ցամաքը, ցուրտն ու ջերմութիւնը, որոնք կազմաւորուել են¹⁵³153. Առաջացել են: Աստուծոյ լուսապսակից:
Միեւնոյն նիւթից է արարել մարդուն, որին ներշնչել է կենդանի ու անմահ հոգի՝ մտաւոր ու բանաւոր: Հոգեւոր զօրութիւնը խառնել է մարմնաւորին՝ որպէսզի մարդն իր մտերմութիւնը կարողանայ արտայայտել Աստծուն, եւ հոգեւոր սիրոյ պակասի առկայութեան՝ Տիրոջ ահով պահի պատուիրանները, եւ հաճոյանալով Աստծուն՝ ժառանգորդ դառնայ անվախճան ուրախութիւններին:

Քանզի «Արարեց մարդուն՝ ասում է¹⁵³153. Առաջացել են: , Ի՛ր պատկերով ու իմաստութեամբ¹⁵⁵155. Եւ ո՛չ թէ նմանութեամբ: ՝ եւ նրան տէ՛ր կարգեց բոլորի վրայ, եւ օժտեց Ի՛ր զօրութեամբ»՝ ինչը իմացուել ու հաստատուել է Քրիստոսի մարմնանալով:
Նա մեծարել է մարդկանց՝ նրանց անձնիշխան կամք պարգեւելով, ինչպէս հրեշտակներին. նրանց լիացրել է իմաստութեամբ ու գիտութեամբ՝ եւ տեղեակ է պահել բոլոր հանգամանքներին. եւ խրատել է հոգեւոր իրողութիւններով՝ որպէսզի Տէրութեան իմաստութիւնների հաճոյքն ստանան, եւ տեսուչ դառնան արարուած արարածներին՝ ըստ Իր պատուիրանին. որ բոլոր տարրերը գործածեն մարդկային հանճարի արուեստով՝ ու երկրի վրայ կառուցեն գաւառներ ու քաղաքներ, կազմեն կահոյք, կազմած ու անօթներ՝ որոնք լինեն արուեստով, եւ այդպիսով տնօրինեն իրենց երկրային կեանքի կարիքները:

Շնչաւոր անասուններին, գազաններին ու թռչուններին տուել է բնազդներ¹⁵⁶156. Գրուած է «բարս»: եւ ուշ¹⁵⁷157. Զգայարանների համակարգն ու դրա կենտրոնը՝ ուղեղիկե-ը: ՝ որ կարողանան իրենց կարիքները հոգալ: Ուշը՝ նրանց գոյութիւնը պահպանելու բնազդներն է շարժում: Այս կենդանիներն իրենց բնազդներով ուղղութիւն են տալիս մարդկանց մտքին՝ որ մարդը նրանց կարիքները հոգայ, եւ նրանք էլ սպասաւորեն մարդուն:

Նրանց մէջ կան փոքրամարմիններ ու հսկաներ, անարգներ ու շահեկաններ, պիտանիներ ու անպիտաններ, զազիրներ ու գեղեցիկներ՝ որպէսզի զանազանենք լաւը վատթարից, պատուականը անարգից՝ ինչպէս լոյսը մութից, գազանների միջից զգօնը, բազմոտանիներից¹⁵⁸158. Գրուած է՝ «թիւնաւորաց»: անվնասը, եւ անշահեկանից շահեկանը:
Այլեւ արարել է բոյսեր ու տնկիներ զանազան հոտերով ու համերով՝ քաղցր ու դառն, անոյշ եւ անհամ՝ որպէսզի երեւելի լինի լաւը վատթարից, եւ զանազանուի ուտելին դարմանողից. սրանք կազմուել ու կարգաւորուել են Աստուծոյ ներգործութեամբ:
Տարբեր տեղերի մարդիկ ծանօթ են սրանցից ոմանց՝ ոմանց էլ ոչ: Սողուններից ոմանք էլ պիտանի են՝ ինչպէս օձերից թիրակէն:

Այսպէս յօրինելով՝ Աստուած արարել է Իր արարածների երեւելի եւ աներեւոյթ խնամքները: Այս բոլորին իշխան եւ ժառանգորդ է կարգել մարդուն՝ նրան տալով երեւելի արուեստաւոր¹⁵⁹159. Շնորհալի: միտք:

Աստուած ոչնչից է արարել բոլորը, ու նրանց վրայ թագաւոր կարգելով մարդուն՝ նրան մեծարել է, որպէսզի նա ճանաչի Արարողին՝ ու փառաւորի միշտ. նոյնպէս էլ ճանաչի ինքն իրեն ու իմանայ այն պատիւը՝որ արուած է իրեն, եւ ինքն էլ պատուով վերաբերուի բոլոր արարածներին՝ որպէսզի Արարչից իրեն տրուած արուեստաւոր խելամտութեամբ գործի դնի շնչաւորներին ու անշունչներին. նաեւ՝ որ իւրաքանչիւրի իմաստութեան¹⁶⁰160. Ներուժի: գործը երեւելի դառնայ: Որովհետեւ նրանք Տիրոջ կողմից արարուել են՝ որ մարդո՛ւն հնազանդուեն եւ պիտանի գործերի ծառայեն, ինչպէս շինարարութեան, զարդարանքի, կամ ինչ որ այլ փարթամութիւնների. որ մարդն էլ դրանք վայելելով՝ իշխանական ճոխութեամբ փառաւորի Բարեգործին:
Աստուած այսքան պատիւ է տուել մարմնաւորներին, հոգեղէններին ու անմահ անմարմիններին, եւ տուել է ընտրելու իրաւունք՝ որպէսզի դառնան արարչութիւնն ընտրողներ ու գովողներ, եւ միշտ Արարչին օրհնեն ներդրուած օրէնքներով, իրենց իշխանական կամքով հաստատուեն ճշմարտութեան հաւատքում՝ որպէսզի Արարողն ու խնամուողը իրար ընտրեն, Դարմանողը՝ դարմանուողին, Կեցուցիչը՝ կենդանիներին բոլոր, որ Նա բոլորին լիացնի անհրաժեշտ պէտքերով:

Արժէ ամեն ժամ Նրա՛ն դիմել¹⁶¹161. Գրուած է՝ «կարդալ»: ու խնդրել՝ որ մեզ այցելեն հոգեւորներն ու մարմնաւորները, որպէսզի գործակից դառնանք Նրա բարերար կամեցողութեան՝ ու անվնաս պահպանուենք երախտաւոր Աստծոյ կողմից:
Ա՛յս օրինակով պէտք է փոխուել վատթարից լաւի, անարգից պատուականի, ծառայ լինելուց՝ Աստուծոյ Որդու իմաստութեամբ ազատական լինելու համար. Հօր, Որդու եւ Ամենասուրբ Հոգու ճշմարիտ հաւատքով սնուելով՝ լինելու երկնքի արքայութեանն ու անվախճան երանութիւններին ժառանգաւորներ:

Քանզի Նա՛ է բոլորի Արարիչը՝ որն Իրեն պաշտօնեաներ է կարգել հոգիներին, իսկ վերին զօրքերի պաշտօնեաներ է կարգել հուր-ոգու բոցերին ու այստեղ բնակուող¹⁶²162. Գրուած է՝ “Աստստին”: եւ հողից ստեղծուած մարդկանց՝ որոնք սնւում են Աստուծոյ նախատեսած դարմաններով:
Մարդիկ հրեշտակների միջոցով դաստիարակւում են հոգեղէնների վարքով՝ ըստ նախախնամութեանն Աստուծոյ, որ մեզ որպէս օգնական է տուել օրէնքները՝ որոնք քարոզուել են հրեշտակների կողմից:
Այլեւ Աստուած բարեհաճում է այն մարդկանց՝ որոնք քարոզում են Նրա պատուիրանների ճշմարիտ աւանդները, ու Նրան հաճելի են դառնում՝ բազմաթիւ մարդկանց դարձնելով դէպի Աստուածգիտութիւնն ու կեանքն արարողի կամեցած ուղղութիւնը:

Իսկ ովքեր արհամարհում են Աստուծոյ պատուիրանները, եւ տարուելով իրենց իսկ խորհրդածութիւններով՝ անմտութեամբ խաւարեցնում են իրենց սրտերը, եւ ինչպէս Առաքեալն է ասում¹⁶⁰160. Ներուժի: ՝ զրկւում են Նրա ամենառատ բարերարութիւններից:
Որովհետեւ իրենց անհնազանդ վարքով ու յետադէմ ընթացքով ո՛չ միայն զրկւում են արարուած խնամքներից՝ այլեւ դէպի իրենց են շարժում բարկութիւնն Աստուծոյ, բարկութիւնն Արդար ու Մարդասէր Դատաւորի՝ ու ընկնում են պատուից, փառքից, Կամեցող Բարերարի նախախնամութիւնից եւ հրեշտակների դաստիարակութիւնից՝ որոնցով զօրանալու էին:
Ովքեր մտերմութեան մէջ են լինում, ու իրենց բոլոր նեղութիւնների մէջ համբերութիւն են ցուցաբերում՝ այստեղ վայելում են Նրա խնամքներից, ու վայելելու են հանդերձեալում էլ:
Ովքեր մոլորւում են ճշմարտութիւնից՝ Աստուծոյ բարկութիւնը կայ եւ մնում է նրանց վրայ: Որովհետեւ աստուածներ են դարձնում բոլոր տարրերը՝ թէ՛ շնչաւորները, թէ՛ անշունչները, թէ՛ ջուրը, եւ թէ՛ հուրը:
Քանզի Աստուծոյ կողմից ջուրը արարուել է կենդանիների մէջ՝ նրանց կարիքների համար, նաեւ հողը ջրելու համար. ինչպէս եւ նրանց ապականութեան համար՝ որ նեխելով նուազեն: ^Ծ-1515. Եթէ ջուրը շատ է նրանց մէջ՝նեխում են ու մեռնում, իսկ եթէ նուազում է՝ նոյնպէս ապականւում են:

Աստուած հուր-ոգին արարել է մեր մէջ մեր կարիքների համար՝ որպէսզի նա դարմաններով¹⁶⁴164. Սնունդով: վառ մնալով մեզ սպասաւորի: Կերակուրի պակասելով՝ մեր հուր-ոգին շիջանւում է, ու ապականւում ենք¹⁶⁵165. Մահանում ենք: :
Հողմերն ու ամպերը արարել է նաեւ այլ արարածների մէջ ու նրանց կարիքների համար՝ եւ ինքնուրոյն չեն: Դրանք էլ ապականուողներ են՝ որովհետեւ յորդելով ու պակասելով օգտակար են լինում կամ վնասում են, ցոյց տալով իրենց տկարութիւնը:

Երկինքն ու երկիրը նոյնպէս ինքնուրոյն չեն. նրանք արարուել են Աստուծոյ լուսապսակից՝ որ իրենց մէջ ու իրենց վրայ լինեն զեռուններ ու անշունչներ, որոնք նոյնպէս ապականուող են: Երկինքը լուսաւորներով, երկիրը կենդանիներով, բոյսերով ու տունկերով, ինչպէս եւ բոլոր արուեստական ձեռակերտերը՝ որոնք ստեղծւում են Աստուծոյ արարած արարածների պատկերներով, որպէս աստուածներ՝ սուտ¹⁶⁶166. Փուչ են: են ու ապականուող, ինչպէս քաջայայտ է իմաստուններին:

Ոսկին ու արծաթը, պատուական ակները, պղինձն ու երկաթը՝ որոնք իմաստուն մարդկանց ճարտարութեամբ վերածւում են պիտանի իրերի, եւ կամ հասարակ նիւթից սարքուած զարդերը՝ որոնք ստանում են Աստծուց նախախնամուած իմաստութիւն¹⁶⁷167. Ներոյժ: , ապականուող են ու սուտ:
Քանզի երկինքը, աներեւոյթները, երկիրն ու նրանց բոլոր զարդերը ոչնչից են արարուել Աստուծոյ կողմից՝ կազմուելով բոլոր տարերքներից, աստուածներ չեն՝ այլ Արարողի արարածներն են ամբողջութեամբ:

Աստուծոյ արարածներն են նաեւ լուսատուները՝ արեգակը, լուսինն ու բոլոր աստղերը՝ որոնք իրենց փոփոխութիւններով այլ արարածներին ցուցաբերում են իրենց վրայ սահմանուած սպասաւորութիւնը: Ամռան ջերմութեամբ ու ձմռան ցրտութեամբ՝ նրանք մեզ մանրամասնօրէն յայտնում են, թէ արարածները որքան օգտակար ու որքան վնասակար են եղել, ինչը հասկանալի է:
Ինչպէս երբ մարդիկ չե՛ն ապրում Աստուծոյ պատուիրանապահութեամբ եւ ըստ Դարմանողի հրամանի, այլ զբաղւում են դատարկաբանութեամբ՝ չեն վայելում օգտակարը, նոյնպէս էլ դարմանող արարածները փոփոխւում են օգտակարից վնասակարի:

Որովհետեւ Ձմեռը կարող է ո՛չ միայն զովացնել՝ այլեւ սպաննել. Ամառը կարող է ո՛չ միայն ջերմացնել՝ այլեւ խորշակահար անել. հուրը կարող է ո՛չ միայն ջերմացնել ու կարիքները լիացնել՝ այլեւ այրել ու ապականել. ջուրը կարող է ո՛չ միայն հագեցնել երկիրն ու երկրային բնոյթը¹⁶⁹169. Մարմինը: ՝ այլեւ ողողել ու վնասել:
Այսպէս են նաեւ բոլոր դարմանները՝ ինչպէս իւղը, մեղրը, գինին եւ ուրիշները:

Սրանք միայն չափո՛վ են վերածւում խնամքի՝ իսկ անչափը տանջանք ու մահ է պատճառում, որպէսզի այդպիսով սանձուի՛ ագահութեան ժպիրհ ու յանդուգն կամքը, անձնիշխան կամքի արտահոսքը¹⁷⁰170. Թուլացումը: , անկումը անառակութեան ու անխնայ չարութեան մէջ՝ ինչը անդորր ճանապարհ է, ու տանում է կորստեան:
Նեղ ու նուրբ է սիրոյ եւ արդարութեան օրէնքների ճանապարհը՝ որը տանում է սուրբ ու ճշմարիտ կեանքի իմաստութիւններին, եւ հասցնում է կեանքի եւ փրկութեան դռան:
Այսպէս, սանձահարուելով Աստուծոյ երեւելի եւ աներեւոյթ ահով՝ անձը մղւում է զգաստութեան: Նրանում լուծարւո՛ւմ է անձնիշխան կամքի անզսպութիւնն ու անառակութիւնը, եւ նա յորդորւում ու շարժւում է չար իմաստութիւնից դէպի բարին՝ որպէսզի ըստ օրէնքների՛ կշռի, խորհի, ասի, եւ անի այն՝ ինչն աւարտւում է Աստծուն հաճելիով, Սուրբ Գրքի ճշմարիտ վկայութեամբ:
Պէտք չէ՛ ընկնել խնդիրների բազմախոյզ իմաստութիւնների մէջ՝ որոնք մեզ հեռացնում են սուրբ հաւատքից: Որովհետեւ ճշմարիտ գիտութիւնն իր կենարար իմաստներով ու շահերով է լցնում մեզ միշտ. եւ հոգեւոր վարդապետութիւնից բխող պատուիրաններով ամրացեալը պահպանելով դրանք՝ մնում է անսասանելի:
Իսկ Աստուծոյ գիտութեան վրայ հպարտացողների բոլոր ամրութիւնները Նա լուծարելով՝ նրանց եւս վերածում է հաւատքին հաւանութիւն տուողների¹⁷⁰170. Թուլացումը: :

Քանզի մինչ մարդն հնազանդել է Աստուծոյ օրէնքներին՝ թունաւոր գազանները հնազանդել են նրան, որպէս իրենց տիրոջն ու թագաւորին: Ինչպէս հնազանդել են Դանիէլին՝ որն ապրել է ըստ պատուիրանների. ինչպէս հնոցն է հնազանդել նրա մէջ գցուած երեք մանուկներին¹⁷¹171. Դան. Զ 18, Գ 4: . ինչպէս ծովն է հնազանդել Պետրոսին: Նաեւ արարածները հնազանդել են բոլոր սրբերին՝ Աստուծոյ կամքով:
Իսկ ովքեր ապստամբել են Աստուծոյ պատուիրանների դէմ՝ նրանց հակառակուել են բոլոր շնչաւոր ու անշունչ արարածները, եւ նրանց հողի տնկիներն ու բոյսերն էլ ապականուել են: «Պտղաբեր հողը աղբի վերածեց՝ ասում է¹⁷²172. Սաղմ. ՃԶ (Ճէ- Անթ.) 34: , նրա բնակիչների չարութեան պատճառով»:
Սուրբերը ինչքան ջանք ու հնար են ծախսում՝ որպէսզի մարդկանց ուղղեն դէպի օրէնքներն ու Քրիստոսի Աւետարանների հաւատքը: Սոյնպէս եւ մարդիկ՝ ըստ Աստուծոյ տուած շնորհի, ինչքան հնար են ծախսում գազանների, անասունների ու թռչունների վրայ՝ որ իրենց հնազանդեցնեն, նաեւ պիտանի գործերի մէջ ներգրաւեն իրենց ենթակայ իրերն ու երկիրը:
Այդպէս, Աստուածային իմաստութեամբ առաջնորդուելով՝ կարող ենք հնարքներով մեզ ծառայեցնել հուրը, ջուրը եւ հողմը: Եւ աներեւութաբար Արարչի նախախնամութիւնը կը ներգործի՝ որ մեզ հնազանդեն թէ՛ ծովի եւ թէ՛ ցամաքի գազաններն ու անասունները, թռչունները, սողուններն ու զեռունները:

Որովհետեւ մեր վրայ եթէ չլինէր Տիրոջ ահը¹⁷³173. “Ահ”-ը ո՛չ թէ “սարսափ” է՝ այլ “Աստուածային հուրը”, “լուսեղէն աուրա”-ն: ՝ նրանք մեր բոլորին էլ սատակ կ՛անէին¹⁷⁴174. “Սատակ անել”=կտոր-կտոր անել: :
Եւ տեղ-տեղ երբեմն նրանք մեզ վնաս են հասցնում՝ դա էլ Աստուծոյ երկիւղից շարժուելով, որպէսզի ետ կանգնենք հեղգութիւնից ու փութանք առաքինի վարքերի: Քանզի գազաններն իրենց բնութեամբ չար չեն եղել՝ ինչպէս ցոյց են տալիս թովիչների ընտելացրած օձերը: Թէ՛ առիւծը, թէ՛ ընձառիւծը, եւ նո՛յն ընտանիքի գազաններն ու արարածները հնազանդւում են մարդուն՝ ինչպէս շունն ու բոլոր միւսները, որոնք լուծի տակ ընկնելով՝ շողոքորթում են: Իսկ չընտելացուածները գազանանալով՝ վէրք ու մահ են պատճառում անծանօթներին:
Ինչպէս մարդկային (սահմանափակ) իմաստութեան պատճառով կարող է կատաղութիւն ընկնել մարդու խելքի մէջ՝ եւ այնտեղից դուրս հանել դարմանների իմաստութիւնները, ու նրան մոլորեցնելով՝ ընտանութիւնից հասցնել վայրագութեան, նրա հետ կորուստի մատնելով նաեւ ուրիշներին:
Այդպէս էլ այլ ուսմունքները մոլորութիւն են սերմանում մտքի բջիջներում՝ ու մարդուն հեռացնում են բարեպաշտութեան ու ճշմարտութեան սահմաններից, ապա ցնորեցնում են ինչպէս կատաղածը՝ նրան դարձնելով ամբարիշտ ու այլանդակ վարքի տէր: Բայց եւ նրանք բուժելի են՝ որպէս կատաղի:

Դրա համար էլ յոյժ կարեւոր է զգուշութիւնը՝ ետ պահելու համար լսողութիւնն ու միտքը այդպիսի իմաստութիւններից ու դրանց վնասներից: Հետեւաբար գիշեր ու ցերեկ պէտք է խորհել ըստ Տիրոջ օրէնքներին՝ որոնք լի են փրկութեամբ ու կեանքով:
Քանզի մտաւոր ու բանաւոր մարդը հաստատապէս լաւ վիճակում է մնում Աստուծոյ շնորհիւ՝ իր մտերիմ հաւատքով եւ անարատ վարքով: Նա Աստուածային ճշմարիտ սիրոյ երախտիքներով ձեռբազատւում է իրեն տկարացնող վնասներից, եւ փոփոխուելով լաւագոյնի՝ արժանանում է հոգեւոր առողջութեան եւ անբիծ սրբութեան:
Եւ նա իր ցուցաբերած հաւանողական կամքով ընդունելով առաքելութեան, մարգարէութեան, վարդապետութեան կամ քահանայութեան շնորհները՝ արժանի է դառնում դրանց: Եւ Աստուածգիտութեան լոյսով լուսաւորելով իր մտքի բոլոր խորհուրդները՝ իր արժանաւոր ու երախտաւոր վարքով հասնում է կեանքի նաւահանգստին:
Մարդն ունի զօրութիւն՝ ի դէմս իր անձնիշխան կամքի: Նա կարող է մնալ Տիրոջ սուրբ սիրոյ մտերմութեան մէջ՝ հոգեւոր օրէնքները կիրառելով: Կամ էլ կարող է նրանց հանդէպ անհնազանդութիւն ցուցաբերել՝ ու ընկնել չար իմաստութիւնների խորքերը, ու կործանուել՝ ժառանգելով անառակի, անօրինական ամբարշտի, չարի ու պիղծի անարգական անուն:
Սոյնպէս եւ անմարմին զօրքերն իրենց անձնիշխան կամքով կարող են մնալ Արարողի հրամանին ենթակայ՝ կամ քար շպրտել Տիրոջ հասցէին: Ինչպէս գիտենք, հոգեղէնները պէտք է մնան Աստուծոյ սիրոյ իմաստութեամբ՝ ու տարածեն այն, անդադար փառաբանելով Արարչին: Այլեւ գիտենք, նրանց շարքից ապստամբողը կոչուել է սատանայ՝ որին միացող զօրքերն էլ անուանուել են պիղծ այսեր ու չարասէր դեւեր:
Արդ այսպէս, տրուած անուններում կան բարի ու չար բնոյթների հանգամանքները՝ որոնցով մեզ յայտնի են դառնում լաւն ու անարգը:
Եւ իւրաքանչիւր անուան միջոցով ճանաչելով պատուականն ու անարգը՝ կարող ենք կողմնորոշուել դէպի բարին ու ատել չարը:
Այդ դէպքում մեզ լսելի կը լինի երանելի խօսքը՝ որն ասում է¹⁷⁵175. Մատթ. ԻԵ 21: . «Ազնիւ, բարի ու հաւատարիմ ծառայ, քանի որ քեզ տրուած քչին հաւատարիմ եղար՝ քեզ շատերից բարձր գնահատեցի, եւ զօրութիւնդ բազմութիւնների վրայ դրի. արդ՝ մտի՛ր Տիրոջ ուրախութեան լուսապսակից ներս»:

Ովքեր հիւանդ լինելով ստուգապէս ապաշխարում են՝ փրկութեան են հասնում Յիսուս Քրիստոսի իմաստութեամբ: Բայց հիւանդները չե՛ն կարող արդարների¹⁷⁶176. Ուստի եւ առողջների: դարմանները վայելել, ինչպէս որ վատերը՝ քաջերի, մեղաւորները՝ անմեղների: Անսուրբները չեն կարող հաւասարուել սուրբերին:
Տէրն իւրաքանչիւր կարգի համար տուել է համապատասխան ուսմունք: Ուստի իւրաքանչիւրը պէտք է լինի ուսման իր կարգում: Ոմանք ուսուցանող են լինում՝ իսկ ոմանք էլ ուսանող: Այս սկզբունքով է՝ որ բոլոր հրաւիրեալներին Նա կոչ է արել գնալու Իր արքայութեան:

Նա Իր կանխագիտութեամբ՝ Առաքեալներին ընտրել է հասարակ արարածներից, եւ նրանց լիացրել է Աստուածգիտութեան ժառանգութեան բազում իմաստութիւններով՝ որ սպասաւորեն ճշմարիտ պաշտամունքի քարոզութեան:
Դրա համար էլ Նա կոչուել է Բարերար, Թագաւորների Թագաւոր, եւ Տէր՝ կեանքի շրջապտոյտների: Եւ միայն Ի՛նքն ունի նախախնամ զօրութիւն՝ Իրեն մտերիմ առաքինի ծառաներին վրայ, նրանց նեղութեան թէ անդորր պահերին: Քանզի Նա Իր օգնութիւնն է ցուցաբերում Իրեն ապաւինողներին:
Որովհետեւ Նա օրէնքների վրայ հենուած Արդար Դատաւոր է. Բժիշկն է հիւանդների՝ որոնք զանազան ախտերով ու ցաւերով են տառապում. եւ բուժում է՝ երբ խոստովանելով ապաշխարում են:

Այլեւ Նա պատրաստել է հոգեւոր դարմաններ՝ Սուրբ Գրքի առողջութեան խրատներով. եւ աւետիսներ՝ թողութեան¹⁷⁷177. Ներման համար: պարագայի համար. նաեւ հանդերձեալ երանութիւններ՝ կամեցողների համար:
Քանզի ինչպէս ամպը՝ որ երբեմն կարկուտով ու հրով է շրջում, երբեմն էլ քաղցր անձրեւով՝ այդպէս էլ Տիրոջ հրամանը անարժանների վրայ է շարժւում բարկութեամբ, եւ արժանաւորների վրայ քաղցրութեամբ՝ ըստ Իր արդար դատաւորութեան:
Արարող Աստուածն ու Հաստատող Տէրն Իր իմաստութեան մեծանուն գործերի բերումով՝ ունի նաեւ Փառաւորող ու Կենարար անուանումները, ըստ Իր երախտիքի. սոյնպէս ունի Բարերար, Ողորմած, Գթած, Սուրբ, Երկայնամիտ, Ստոյգ, Ճշմարիտ անուանումները:
Աներեւոյթ Զօրութիւնն այդ ըմբռնելի անուանումներով ներկայանալով՝ հոգեւոր զօրքերին ու մարդկանց որդիներին մղում է դէպի Իր խրատները, եւ նրանց առաջնորդում է ընտրելու սրբութեան լաւ ու առաքինի գործերը:
Ովքեր փառաւորեալ են լինում՝ արարում են կենարար արուեստներով. եւ նրանց գործակից է լինում Աստուածն Իր շնորհներով՝ ու տուեալ արարածները ստանում են իրենց Արարչի անուանումը:
Այդպէս մեծարուելով է՝ որ նրանք մտնելու են Աստուծոյ մարդասէր Որդու ժառանգութիւնից ներս, եւ յաւիտեան վայելելու են Անմահ Արքայի անվախճան ու անսպառ երանութիւնների բարիքներից:
Շնորհալի միտք ունեցողներին ու հաւատացեալներին ուղղելու համար՝ շատ քիչ խրատական խօսքն անգամ բաւարար է: Իսկ անհաւատների ու անշնորհների համար՝ խրատական խօսքի հոլովումն անգամ օգուտ չի գործի: Քանզի նրանց միտքը խաւարեալ լինելով՝ օտարանում են Աստուածային մեծանուն շնորհներից:
Արդ, բոլորիս յիշողութեան մէջ պէտք է լինի Աստուածեղէն խրատը՝ որի անստուեր լոյսով ենք լուսաւորւում, որն իմացական լոյս է՝ եւ չունի խաւարի մասնիկ:

Նա մեզ արարել է բանաւոր ու մտաւոր՝ որպէսզի ծանօթանանք Արարողին, ու արարենք ըստ Նրա հաճութեան, որովհետեւ մեզ ոչնչից լինելութեան է հրաւիրել՝ եւ անգոյից գոյի. մեզ մատակարարել է մարմնաւոր իմաստութիւն՝ որ պատուիրանապահութեամբ ապրողներին վերափոխի Քրիստոսի Աստուածեղէն փառերին:
Ոմանք հարց են տալիս, թէ ինչո՞ւ Աստուած մեզ ապականուող է արարել՝ եւ ո՛չ անապական. մի՞թէ ստեղծուածը կը հարցնի ստեղծողին՝ թէ ինչո՞ւ այդպիսին է ստեղծել իրեն¹⁷⁷177. Ներման համար: :
Նա մեզ ուսուցանում է, որ մեր իշխանական կամքով կողմնորոշուենք լինելու մեղաւոր եւ ապականեալ՝ կամ անմեղ ու անապական: Նա իւրաքանչիւրի համար էլ պատրաստութիւն է նախատեսել. մեղաւորներին մահ՝ իսկ անմեղներին կեանք: Եւ այդ կեանքն ու մահը փոփոխման ենթակայ չեն:
Ով որ կազմաւորուել է Քրիստոսի սիրոյ իմաստութեամբ՝ մնալու է անփոփոխ կենդանի երանութեամբ, «Որի նմանը չի տեսել մարդկային աչքը, ու չի լսել ականջը, եւ որն Աստուած պատրաստել է իր սիրելիների համար», ասում է Աստուծոյ Առաքեալը¹⁷⁹179. Ա. Կորնթ. Ա 19 (Բ 9 - Անթ.): :
Սակայն դա մեզ տեսանելի է դառնալու այն ժամանակ՝ երբ ընդհանրական յարութեան օրում Աստուծոյ Որդու փառքի երեւալով տեղի ունենայ ահաւոր ատեանը, եւ երկինքն ու երկիրը հանգեն՝ ու միայն Նա մնայ անմահ, մշտնջենաւոր ու անսպառ՝ յաւիտեանս յաւիտենից:
Այդ ժամանակ անհնազանդներին ու անհաւատներին, ամբարիշտներին ու մեղաւորներին սպասում է անվախճան տանջանքը՝ ինչպէս սատանային ու նրա դեւերին: Որովհետեւ նրանք երկրի վրայ ծփացել են մեղքերի մէջ՝ կարծես հողմակոծեալ ու մրրկեալ ծովի վրայ:

Իսկ ովքեր լուսաւորուել են շնորհներով, մնացել են անսասան ու հաւատարիմ Արարողի պատուիրաններին՝ նրանց վարքը լոյս արձակած կը լինի¹⁸¹181. Պտղաբերած կը լինի: . եւ ովքեր տեսած կը լինեն նրանց բարի գործերը՝ փառաւորած կը լինեն Հօրը որ երկնքում է, ըստ Աւետարանի խօսքին¹⁸⁰180. Մատթ. Ե 14, 16: :
Ո՛չ ոք կարող է հասու լինել ամենայնի Արարչին ու բոլորիս Տիրոջը. մենք բաւականանում ենք ասելով՝ որ Նրա մեծութիւնն ու իմաստութիւնը ամենարար զօրութիւն է:
Ըստ Իր բարերարութեան՝ Նա Կենաց Դուռն է բացել Իր արարածների առաջ Յիսուս Քրիստոսի եւ Նրա սուրբերի ձեռքով: Ովքեր նրանց են աշակերտում հաւատքով, սիրով եւ յոյսով՝ այդ դռնից ներս են մտնելու ժառանգելու համար Քրիստոս Յիսուսի իմաստութեան անսպառ բարիքները, մեր Տիրոջ՝ որինն է Փառքը յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: