Ճառ ԺԲ. ^Ծ-6464. Ճառ «ԺԲ» - Բար ու բանի ժամանակը: Բարերար Արարչի Խնամքների Վարդապետութիւնը Եւ Կշտամբանք՝ Անհնազանդութեանն ու Ստահակութեան Եւ Առաջնորդութիւնը Բարութեան՝ Բարիների Լաւութեան Համար

Բազմադիմի են միակ Բարերար Հօր շնորհների երախտիքները. եւ բազմադիմի են միակ Կենարար Տիրոջ խնաքները՝ Իր արարածների լուսաւոր փոփոխութիւններին ծառայող. եւ բազմադիմի են միակ Սուրբ Հոգու խնամքների պարգեւներն ու ամենագիւտ սէրը՝ երկնաւորներին ու երկրաւորներին, եւ նրանցում գտնուող բոլոր արարածներին:

Ըստ արարածների յօրինուածքի փոփոխութիւններին՝ ջուրն ու օդը^Ծ-6565. «Ջուրն ու օդը» .- Ջուրը մարդու օրգանիզմի հիմնական բաղկացուցիչն է, իսկ օդը՝մարմինը ի մի հաւաքող ու անձին ձեւ ու կերպարանք տուող մաշկն է, նաեւ ներքին օրգաններն ու մսային շերտերը ձեւաւորող ու իրարից առանձնացնող մաշկային թաղանթները: Սրանք իրենց գոյնով, այլեւայլ դրսեւորումներով՝ ցուցիչներն են էակի աճի, առողջութեան, եւ ընդհանուր կացութեան: ցոյց են տալիս իւրաքանչիւրի արտաքին ու ներքին^Ծ-6666. «Վերիններն ու ներքինները».- Այս նախադասութիւնը մեծ նշանակութիւն ունի Աստուածգիտութեան խորութիւնները ըմբռնելու համար: Ինչպէս սբ. Մ. Մաշտոցն է ներկայացրել, թէ բոլոր արարածները, հրեշտակներն ու անմարմին զօրութիւնները, քերովբէներն ու սէրովբէները, երկնքի աստղերն ու համաստեղութիւնները, արեւն ու լուսինը, երկիրն ու մոլորակները, եւ նրանց մէջ գտնուող բոլոր տեսակի նիւթերն ու գոյաձեւերը Աստուծոյ մասնիկներն են ու Նրա մէջ են գտնւում, եւ թէ Աստուած իր պատկերին նմանութեամբ արարել է մարդուն, ապա մեզ մնում է այդ նոյնութիւնները գտնելով ճանաչել Աստծուն: «Վերինները» վերաբերւում են Աստուծոյ էութեան կամ որեւէ էութեան վրայ գտնուողներին, ինչպէս էներգետիկ դաշտը, աուրան, մազային կուտակումները մաշկի վրայ, , մաշկի վերին շերտի բջիջներն ու գեղձերը, քրտինքը, փշտիկները, նաեւ էակի երեւացող անդամներն ու զգայարանները, քիթը, ականջները, աչքերը, լեզուն: Սրանք համապատասխանում են տիեզերական մարմիններին, համաստեղութիւններին, աստղերին ու արեւին, մոլորակներին, այլեւայլ շրջագայող գիսաստղերին ու ասուպներին, եւայլն: «Ներքինները» էութեան մաշկից ներս գտնուող օրգաններն են, ոսկորները, արիւնն ու արեան շրջանառութեան համակարգը, մսեղէն զանգուածը, մկանային ու ջղային համակարգերը, եւայլն, որոնք համապատասխանում են երկնքից ներքեւ գտնուող ամէն ինչին, գետերին, ծովերին, լեռներին, եւայլն: Խօսքը վերաբերւում է ժամանակի հետ սրանց աճին, զարգացումներին ու ետընթացին: աճը փոքր առ փոքր. եւ կատարելութեան են հասցնում Աստծուն հաճելի եղողներին, բացայայտում են երկրաւորներիս մտերմութեան մակարդակը, նաեւ երկնաւոր լուսաւորների մտերմութեան մակարդակը՝ որ հոգեւոր օրէնքների գործակցութեամբ նրանց բարձրացնեն^Ծ-6767. Ջուրն ու օդը գործակցում են լուսաւորների հետ (աստղերի, արեւի, լուսնի), ստուգելու համար տիեզերքի եւ երկրի վրայ ընթացող զարգացումները, դրանց դրական թէ բացասական լինելը, որպէսզի ըստ այնմ էլ խրախուսեն կամ արգելակեն զարգացումը՝անձրեւի կամ կարկուտների միջոցով, օգտաշատ մեղմ զեփիւրներով կամ աղետաբեր քամիներով, եւայլն: Էակի պարագայում էլ նրա գլխաւոր լուսաւորներն են աուրան, մաշկը, ուղեղը, սիրտը եւ սեռական օրգանները, որոնց հետ են գործակցում ջուրն ու օդը, որպէսզի ստուգեն էակի ներքին ու արտաքին զարգացումները, որոնք եթէ հաւասարակշիռ են ու դրական՝ ապա բնական քրտինքով ու արտաթորումներով էակը կազդուրւում է, իսկ եթէ անհամաչափ են ու բացասական՝ապա ուժեղ քրտինքներով, փորհարութեամբ կամ պնդութեամբ է հիւանդանում ու պատժւում է, որ ետ կանգնի սխալներից: փառքի ու պատուի, եւ ամբողջացնեն խոստացուած բարիքները նրանց՝ ովքեր փառք ու պարծանքով են մեծարուել Տիրոջ բարերար, առատ ու աննախանձ կենդանարար շնորհներով:

Եւ յարգուած լինելու հետեւանքով փոփոխումները տեսնելով՝ նրանք յորդորւում են առաւել եւս մտերմութեան գործեր անելու, եւ աներեւոյթները երեւելիներով^Ծ-6868. «Աներեւոյթները երեւելիներով են ցոյց տալիս»՝ինչպէս անտեսանելի լուսապսակը պատկերել են խոյի կոտոշներով, «ա» եւ «Յ» տառերով, «3» թուով, եւ «խոյակապ» չինա-ճապոնական կառոյցների ծածկերով. իսկ անտեսանելի հոգին՝«ւ» տառով, «բումերանգով» եւ յունա-հռովմէական կառոյցների «հոյակապ»-«ւ» ձեւի ծածկերով, ճառագայթները՝սիւներով: ցոյց տալու՝ Տիրոջ սիրոյ անբիծ երախտիքներով յորդորուելով առողջ, անարատ եւ լուսաւոր սրբութեամբ: Եւ նրանք Տիրոջն ընձայաբեր^Ծ-6969. «Ընձայաբեր լինել» - «Ընձ»-ը՝ինչպէս «ընձուղտ», «ընձառիւծ» բառերում, նշանակում է «տեսակ», հետեւաբար «ընձուղտ»-ը «ուղտի տեսակին պատկանող» է, «ընձառիւծ»-ը «առիւծի տեսակին պատկանող է»: Հետեւաբար «ընձայաբեր լինել»-ը «իր տեսակից բերել» է նշանակում, եւ վերի նախադասութիւնում նկատի ունի, որ այդպիսի առաքինութեամբ եւ գործերով օժտուած մարդը որոնում ու գտնում է, նաեւ իրեն նման է դարձնում ուրիշներին, ապա եւ Աստծուն է ընծայում: Մատենագրութեան մէջ կայ նաեւ «ընձիւղիլ», որ նշանակում է «իր տեսակից ծնիլ», «իր տեսակից ճիւղ տալ»: են լինում՝ Նրա ամեն մի պարգեւի համար:

Գործակցելով Տիրոջ մեզ տուած ամենաշահ խրատներով, մեծարուելով դրանք մեզ Շնորհողի հաւանութեամբ ու բարերար կամեցողութեամբ, եւ կարգուելով ճշմարտութեան մշակներ514՝ առնում ենք բոլոր բարիքների երախտիքները, աներեւոյթներից թէ անմարմին զօրութիւններից ասեմ, եւ թէ երեւելիների շարքից մարդկանց որդիների երախտիքները՝ քանզի դրանցով ենք ապրում եւ շարժւում երկնաւորներս ու երկրաւորները⁵¹⁵515. Գործք․ Ժէ 28։:

Աստուծոյ բարերար կամքով Նրա արբանեակներն են լինում ու սիրելիները՝ վերին զօրքերն Առաքեալների, մարգարէների, ուղիղ վարդապետների, սուրբ վկաների, քահանաների, կուսակրօնների, արդարների եւ բոլոր ճշմարտասէրների՝ որոնք առաջնորդուել են առաքինութեամբ, որպէսզի փրկեն իրենց անձերն ու մերձաւորներին՝ գործակցելով Տիրոջ հոգեւոր օրէնքների հետ:

Եւ սննդի փոքր-փոքր յաւելումներով՝ նրանք հասնում են կատարելութեան, ինչպէս որ Տէրն Իր գործերով է ցոյց տուել յօրինուածքները ծնուելիքների՝ որոնք ոչնչից, սաղմից, արուի եւ էգի հաւանութեամբ արգանդից զաւակ են ստանում՝ ըստ Աստուծոյ օրինաւոր ամուսնութեան կարգերին, որպէս սփոփանք իրենց անձերին ու մերձաւորներին՝ եւ որպէս գոհացում Պարգեւատուից: Եւ բազում ուրախութիւն են արտայայտում ծննդեան պահին՝ եւ բարեկամներով ու մերձաւորներով տօն են կատարում ծննդեան ու անուանակոչութեան առիթով, որովհետեւ մութին ու աղջամուղջին որովայնում առաջացած մարդը կերպարանք ստանալով՝ տեսանելի է դարձրել երկրի վրայ:

Եւ երբոր մարմինը սննդով աճելով եւ արուեստների ուսմամբ պատրաստուելով հասնում է կատարեալ հասակի, եւ նրա բանաւոր ու մտաւոր ոգին աճած է լինում մարմնի աճին համապատասխան՝ այդ ժամանակ ուսուցիչների խրատներով նրանում բացայայտւում են գիտութիւնն ու իմաստութիւնը, որոնցով նա պիտանի է դառնում երկրային պետութիւններին եւ իշխանութիւններին:

Սակայն ամեն ինչից առաջ նա պէտք է ճանաչի Աստծուն՝ եւ արարուածների միջոցով իմանայ երկնքի ու երկրի եւ նրանցում եղած արարածների Արարչին, եւ օրինակելով Նրա բարերարութիւնը՝ լինի աշակերտն ու արբանեակը Նրա կամքի: Պէտք է ատի չարը՝ ու սիրի բարին. պատճառ լինի շահերի՝ եւ խլիչ կորստաբեր վնասակարների. պէտք է երախտաւոր լինի հեռաւորներին ու մերձաւորներին՝ բարի կամք ցուցաբերելով դրացիներին ու ընտանիներին. եւ բոլորին պէտք է բարի վերաբերուի՝ ու բարին գործի. իրաւամբ լինի արժանաւոր՝ եւ ունենայ արդար, ուղիղ, սուրբ եւ ճշմարիտ վարք⁵¹⁶516. Գործեր։:
Եւ այդպէս, երանելի երեւալով աշխարհում, ու զարդարուած բոլոր առաքինութիւններով ըստ Աստուծոյ պատկերի՝ փոխուելու է անմահ փառերով կենդանի անուշակի^Ծ-7070. «Անուշակ» .- «Անուշ» բառի արմատն է «ուշ»-ը, ներվային համակարգի, զգացողութեան կենտրոնը ուղեղի, որն այսօրուայ հայերէնում գիտական տերմինով կոչւում է «ուղեղիկ»: «Ուշ»-ի զոյգն է «ուս»-ը, որ ուղեղի մտածող ու գործող հատուածն է, որից էլ «ուսանել»-ը: «Ուշքը գնաց»-ը նշանակում է, թէ «ուղեղիկը» անջատուել է, եւայլն: «Անուշ»-ը «ուշ չունեցող»-ն է, «ներւային համակարգ» չունեցողն է, այլապէս մարմին չունեցողն է, հոգին է, ուստի եւ «Անուշակ»-ը «հոգու ակ»-ն է: Նիւթեղէն աշխարհում«անուշ»-ը՝ ասենք «անուշ» միրգը, այն է, երբ նրանից հանուել է թելային, մազմզուքային զանգուածը, կորիզն ու կեղեւը, ու մնացել է հիւթեղէնը միայն: , իմացականութեամբ յուսալով յարութիւնը՝ եւ ընդունելու Տիրոջ սիրոյ երանութիւնը:

Քանզի Աստուծոյ սիրոյ խնամքներով լի են երկինքն ու երկիրը եւ նրանցում գտնուող արարածները՝ որոնք Նրա նախախնամութեամբ են դարմանւում

Աստծուն սիրելի կատարեալների ոգիները որտեղ էլ գտնուեն՝ մնալու են Նրա սուրբ սիրոյ պատուիրանով, ու վայելելու են Նրա կենդանի խնամքները^Ծ-7171. Այս եւ յաջորդ պարբերութիւնը մահացածների մասին է: : Նոյնպէս եւ նրանց մարմինները որտեղ էլ ընկած լինեն՝ հողի մէջ թէ ջրի, կամ որտեղ էլ լինեն՝ Նրա խնամքներով են պահպանուելու:

Քանզի Աստուածն մեր՝ թէ՛ երկնքի, թէ՛ երկրի, թէ՛ ծովու բոլոր խորութիւններում է, ասում է մարգարէն:

Դարձեալ ասում է⁵¹⁷517. Սաղմ․ ԼԸ 7 (ՃԼԸ 8 – Անթ․)։. «Եթէ երկինք ելնեմ՝ Դու այնտեղ ես. եթէ դժոխք իջնեմ՝ Դու դրան էլ մօտ ես. եթէ թեւերս⁵²²522. Հոգիս։ առնեմ առաւօտեան ու բնակուեմ ծովի եզրին՝ այդտեղ էլ ինձ Քո ձեռքն է առաջնորդելու, եւ Քո աջը⁵²³523. Միտքն է։ ինձ ընկալելու է սիրով»:
Դժոխքը՝ ասում է, ապականիչ գերեզմանն է՝ որն Աստուծոյ խնամքներով է պահպանում յարութեան յոյսն ունեցող մարմիններին, որտեղ էլ ընդունելով իրենց հոգիները՝ վերստին են նորոգուելու յաւիտենական կեանքի համար: Եւ ովքեր սուրբ են եղել՝ Քրիստոսի մօտ են գնալու, քանզի «Ուր որ Ես եմ՝ այնտեղ էլ Իմ պաշտօնեաներն են լինելու», ասում է⁵¹⁸518. Յովհ, ․ ԺԲ 26 – Անթ․։:

Այլեւ Նա պահպանում է մեղաւորների մարմիններն ու հոգիները՝ որտեղ էլ գտնուեն, որպէսզի կշտամբանքներով նրանց յանդիմանի դատաստանի մեծ օրում, մեռեալների յարութեան ժամանակ: Որովհետեւ դիմադարձեր են արդարութեան օրէնքներին, սիրել են չարը, ատել բարին՝ եւ Նրա պատուիրանները չեն պահել: Իսկ ովքեր ճշմարտեալ սիրով խնդրել են Աստծուց՝ Նա պարգեւատու է եղել նրանց, որովհետեւ Տէրն արդար է եւ Նրա դատաստանն էլ ուղիղ է: Թէպէտ եւ մեզ անհասանելի է⁵²⁴524. Անընկալելի է։ այն՝ որ Նա արեգակը ծագեցնում է թէ՛ չարերի եւ թէ՛ բարիների վրայ, եւ Իր այլազան խնամքները պարգեւում է ընդհանուրին:
Բայց ով որ Տիրոջ կամքն է կատարում՝ մնում է յաւիտեան: Քանզի «Պէտք է լինէք սուրբ եւ արդար՝ որովհետեւ Ես էլ սուրբ եմ ու արդար, ասում է Տէրը»⁵¹⁹519. Թիւք․ ԻԶ 12 (Ղեւ․ ԺԱ 45, ԺԹ 2, Ի 26 – Անթ․)։:

Ովքեր այս աւետիսն են ունենում իրենց հոգու մէջ՝ պէտք է սրբուեն իրենց բոլոր ցանկութիւններից, եւ լինեն ճշմարիտ ու սուրբ վարքերի արբանեակներ՝ որ դառնան Աստուածային շնորհների ընդունարան, եւ Աստուծոյ օթեւան: Արդ, այսպիսիները հաստատւում են Տիրոջ սիրոյ խնամքների տակ: Ինչպէս ասել է520՝ «Եթէ բնակուեն նրանց մէջ, եւ ապրեն նրանցով՝ կը լինեն Աստուծոյ մէջ, ու կը դառնան Իմ ժողովուրդը»: Եւ դարձեալ. «Ես Հայր կը լինեմ նրանց՝ եւ նրանք Ինձ ուստրեր ու դստրեր, ասում է Տէրն ամենակալ⁵²¹521. Բ․ Կոր․ Զ 18 – Անթ․։»:

Արդ, բոլոր արարածներն էլ ենթակայ են Նրա զօրութեան: Բայց Իր սիրելիներին ու կամարարներին հեռու է պահում բոլոր վտանգներից՝ Իր սիրոյ խնամքների վարագոյրի տակ:

Եւ այլ կայաններում են լինում նրանք՝ ովքեր արհամարհել են Տիրոջ օրէնքները, եւ անխտիր ծառայել են դժնդակ ցանկութիւնների, եւ զանազան չարիքների: Նրանք ժառանգելու են արտաքին խաւարը:

Այստեղ արտաքին չարն է խաւարը. այսինքն՝ որոնց միտքն ու զգայութիւնները խաւարած են, եւ օտարացած են այնտեղի⁵²⁵525. Երկնային։ կեանքից՝ ինչպէս ասում է Առաքեալը, եւ վերջում նրանք այնտեղ գեհենի հուրի մէջ են լինելու, ուր լաց են լինելու՝ բայց ո՛չ ոք չի նկատելու, եւ տառապելու են դեւերի ու պիղծերի համար պատրաստուած նոյն տանջանքներով:

 

Քանզի երկրաւոր կեանքի աւարտին հոգիները ելնում են գլխից՝ ուղարկուելու Աստուծոյ մօտ, ով տուողն է դրանք. իսկ մարմինները վերադառնում են հողին՝ որով ստեղծուել են Արարչի կողմից:

Եւ սուրբ ու արդար հոգիներին ընդառաջ են գալիս հրեշտակներն ու սուրբերի հոգիները՝ նրանց Աստուծոյ մօտ տանելու սաղմոսներով, օրհնութեամբ ու հոգեւոր երգերով գովելով Ամենասուրբ Երրորդութեան Տէրութեան ամենազօր փառքը:

Եւ գոհութիւն են յայտնում Տիրոջ երախտաւոր բարերարութեան՝ որ երկրաւոր լինելուց նրանց փոխում է երկնաւորի, անարգութիւնից պատուի, եւ հրաւիրեալներին ու կոչուածներին փոխադրում է Իր արքայութեանն ու փառքին՝ երբ միայն Ի՛նքն է արժանի փառքի, պատուի եւ օրհնութիւնների:

Քաղցր խոնարհութեամբ, օրէնքներին հնազանդելով ու պատարագներ ընծայելով՝ պէտք է ամբողջացնել հանգուցեալի բարի գործերը, որպէս նուէր պատարագուած Քրիստոսին՝ որ սարսափելի խորհրդով է պատարագուել նրա փրկութեան ու յոյս-իմացականութեան համար:

Քահանայական խորհրդածութեամբ պէտք է արձակել կապեալներին⁵²⁶526. Նաեւ՝ բանտարկեալներին։՝ բաշխելով նրանց պարտքերը. պէտք է կարօտեալներին բաւարարել եւ այլ բարեգործութիւններ անել՝ հաւաքական աղօթքներով, խնդրանքներով ու ջերմեռանդ արտասուքներով՝ հանդերձեալների փրկութեան համար:

 

Աշխարհից հրաժարուածներին այսպէս պէտք է յուղարկաւորել յոյս-իմացականութեան յաւիտենական կեանքին՝ Քրիստոսի մօտ, որ նրանց հաշտեցնի գթած Հօր, բարերար Որդու եւ բարեխնամող Սուրբ Հոգու հետ, ինչի համար ուրախութիւն կը լինի վերին զօրքերում՝ ինչպէս երբ մեղաւորները ստուգապէս դարձի են գալիս. եւ այդ հոգիներին ընդունեն երկնային օթեւաններից ներս՝ ըստ իւրաքանչիւրի արժանաւորութեան բաժանելով նրանց, որ ըստ Աստուծոյ տեսչութեան որոշուի նրանց տեղն ու հանգիստը:

Երբ հաւատացեալ ու յոյսի արժանի հանգուցեալների վրայ անյուսօրէն լաց են լինում, կոծում ու ցտում են⁵²⁷527. Մազերն են փետտում եւ մարմինը բզկտում։՝ ինչպէս յոյս չունեցող հեթանոսները, բարկացնում են Աստծուն:
Եւ այդպէս սգացողները հանգուցեալին զրկում են հանգստութիւնից՝ ինչի համար նա բարի երախտիքներ է ընծայաբերել Աստծուն:

 

Այդպէս նաեւ երկնաւոր զօրքերին ու արդարների հոգիներին են տրտմեցնում, ինչպէս հանգուցեալի հոգուն՝ որի համար սուգն են երկարում: Եւ այդ սգաւորները իրենք էլ պատիժների են մատնւում իրենց անյուսութեան համար՝ եւ ենթարկւում են պատուհասների վճիռներին:

Որովհետեւ ով որ խռովեցնում է Աստծուն, տրտմեցնում է երկնային զօրքերին ու արդար հոգիներին, եւ զրկում է հանգուցեալների հոգիներին հանգստից՝ նա ով էլ որ լինի, դատաստան է կրելու՝ ըստ Առաքեալի խօսքին⁵²⁵525. Երկնային։:

Արդարեւ, ովքեր մարդկանց են խռովեցնում՝ պատուհաս են կրում երկրային օրէնքներով. հապա ի՞նչ են լինելու Աստծուն ու Նրա ընտանիքին՝ հրեշտակներին ու սուրբերին խռովեցնողները: Որովհետեւ՝ ասում է⁵²⁶526. Նաեւ՝ բանտարկեալներին։, Աստուծոյ դատաստանները ճշմարտութեամբ են հասնելու այդպէս գործողների վրայ:

Եւ մարդկային կեանքը բացայայտւում է երեք իրողութիւններում: Առաջինը մօր որովայնում է՝ երբ սաղմնաւորուելով աճում է, իր կեցութիւնը տնօրինելով արգանդի մթութեան մէջ ու աղջամղջում՝ մինչեւ ծննդեան պահը: Երկրորդը երկրագործ կեանքն է՝ որն ընթանում է աշխարհի քաղաքակրթութեան մէջ, ըստ Արարչի նախախնամութեան դարմանուելով հողի ու ծովի բարիքներից: Իսկ երրորդ կեանքը կենդանի աշխարհում է՝ ուր չկայ մահուան համբաւը, որտեղ չեն փոփոխւում Տիրոջ կենդանի երանութիւնները, անհրաժեշտ պայծառութիւնն ու անմոռաց ուրախութիւնը՝ որոնք անհնար է խօսքով բացատրել, որովհետեւ անճառելի են, եւ ականջն անկարող է լսել՝ որովհետեւ անհամապատասխան են նրան, եւ միտքն էլ անկարող է բովանդակել՝ որովհետեւ անհասանելի են քննողներին:

Ինչպէս որ ոչ ոք չի կարող պատմել որովայնում յօրինուողի կեանքի մասին, ոչ էլ կարող է ամբողջութեամբ պատմել բովանդակութիւնը երեւելիների՝ որոնք Աստուծոյ խնամածութեամբ երկնքից, երկրից ու ծովից կեանք են մատակարարում մարդկանց, ուր մնաց թէ առհաւատչեայ յոյս-իմացականութեամբ պատմեն անանց⁵³¹531. Յաւիտենական։ կեանքի մասին: Միայն գիտենք՝ թէ Աստուածային Գիրքը հաւատացեալներին խոստումներով հրաւիրում է Տիրոջ արքայութեան, եւ ողջախոհներին յոյս-իմացականութեամբ յորդորում է՝ թէ Աստուած իրենց է տուել երկինքն ու երկիրը ամբողջութեամբ, որ սնուեն ամենայն բարիքներով՝ առանց որեւէ ակնկալութեան, եւ Նրան սիրողներին՝ սրանցով յայտնի է դարձնում բարերար Տիրոջ խոստումների անսուտ լինելը:

Եւ այդ պատճառով էլ Աստծուն սիրողները չեն կարող նկարագրել հանդերձեալ կեանքը՝ Տիրոջ խօսքից դուրս⁵³⁰530. Մատթ․ ԺԳ 43։. «Արդարները՝ ասում է, արեգակի նման են ծագելու՝ Աստուծոյ արքայութիւնում»:

Քանզի ովքեր Տիրոջ պատուիրանների խրատներով են ապրում երկրի վրայ՝ իրենք իրենց հրահանգում են լինել առաքինի վարքերով, եւ լինում են Նրա առհաւատչեայ յոյս-իմացականութեամբ՝ ինչպէս ցերեկային լոյսով, ու տխրութեան թէ հեշտ ժամանակ աշխարհում բարեձեւ կարգերով կառավարուելով՝ չեն հեռանում Տիրոջ կամքից, եւ չե՛ն խռովեցնում Աստծուն:

Եւ Աստուծոյ անմարմին զօրքերին ու արդար հոգիներին նրանց շնորհների զգայութեամբ տրտմեցնում է նա՝ ով սուգի եւ վշտի, նեղութեան թէ անդորրի մէջ ամէն տեսակ դժնդակ շարժումներ է գործում՝ Աստուծոյ կամքին հակառակ:

Իսկ ովքեր առաքինաբար են անցնում վշտերից ու նեղութիւններից, չվնասուելով պատահածներից՝ ուրախացնում են Աստծուն, հրճուանք են պատճառում հրեշտակների զօրքերին եւ արդարների ոգիներին ըստ այն օրինակի՝ որ նկարագրել ենք վերեւում: Եւ լուսաւորուելով Տիրոջ աւետիսների լոյսով՝ նրանք փոխադրւում են անմահութեան կեանքի:

Իսկ ովքեր վախճանւում են մեղաւոր լինելով ամբարշտութեամբ, անիրաւութեամբ ու յուսահատութեամբ՝ նրանք է որ արժանի են ողբերի եւ արտասուքների. որովհետեւ վրիպել են խոստացուած բարիքներից ու անսպառ ուրախութիւններից՝ ու հրաւիրուել են անմահ սատակման գեհենի անշէջ հրում, ուր միշտ նրանց աչքերը լացելու են ու ատամները կրճելու են:

Եւ ինչպէս որ խաւարը նման չէ արեգակի լոյսին՝ այդպէս էլ արեգակի լոյսը համեմատելի չէ Կենդանի Լոյսի փառերին, որից կրելու են սուրբերը, այդ անստուեր ու անփոփոխ մշտնջենաւոր Լոյսը՝ որ լի է կենդանարար բարութիւններով: Քանզի ինչպէս որ զգալիներին լուսաւորողը արեգակն է՝ այդպէս էլ բոլոր իմանալիներին լուսաւորողը Աստուածն է:

Իսկ ովքեր անյուսօրէն են սգում հաւատքով ճշմարտեալների ու վարքով բարեգործների ետեւից՝ իրենց անյուսութեան դիմաց պատուհասներ են ստանում Տիրոջ կողմից, նաեւ մահացածի հոգուն վնաս են պատճառում:

Քանզի Տէրը օգտակար է համարում արտասուքները այն պարագայում՝ երբ թափւում են մեղաւոր մեռեալի յիշատակին. եւ մարդիկ իրենց արտասուքները պէտք է ընծայեն միայն Աստուծոյ առաջ՝ եւ ո՛չ թէ հրապարակայնօրէն, որ ընծան լինի մեղքերի սրբարան՝ եւ ո՛չ թէ պատիժ:

Նաեւ աղօթելուց առաջ գիշեր ու ցերեկ հսկելով՝ պէտք է միշտ ջերմեռանդ արտասուքներ թափել: Եւ ցաւագին հեծութեամբ, պահքի պնդութեամբ, բազում զղջումով ու ապաշաւանքներով⁵³²532. Վերանայելով անցած ուղին կամ կեանքը։ պէտք է անընդհատ սգալ սխալները նրա՝ ով վրիպել է երանելի լոյսից եւ Աստուծոյ փառերի մեծ յայտնութիւնից:

 

Ով որ իր մեղքերի պատճառով է զրկուել Աստուծոյ խոստացած բարիքներից՝ նրա՛ն պէտք է սգալ այդպիսի ապաշաւանքով, եւ նրա վրայ եղուկ վարկանել⁵³³533. Աղի արցունք թափել։՝ որովհետեւ վրիպել է անանց բարիքներից: Եւ արտասուալից աղօթքներով, առատատուր ողորմութեամբ, բոլոր բարեգործութիւններով եւ Քրիստոսի պատարագով⁵³⁷537. Անձնուիրութեամբ։ հանդերձ՝ պէտք է Աստծուն հաշտութեան մղել մահացածի հետ, ու մխիթարել նրան հանդերձեալում:

 

Այս ձեւով օգտակար կը լինեն իրենց անձին եւ հանգուցեալին, նաեւ նրա մերձաւորներին՝ եւ իրենց մտերիմ սէրը կը ցուցաբերեն երկրից հրաժարուածի հանդէպ: Յոյս-իմացականութիւն ունեցած ննջեցեալների համար հաւատցեալներին մխիթարում է նաեւ Առաքեալը՝ ու ասում⁵³³533. Աղի արցունք թափել։. «Մի տրտմէք ինչպէս հեթանոսները՝ որոնք յոյս չունեն. քանզի ինչպէս Քրիստոս յարութիւն առաւ մեռեալների մէջից՝ նոյնպէս եւ մեր ննջեցեալներին ու մեզ յարութիւն է տալու, եւ Իր ու բոլոր սուրբերի դիմաց է կանգնեցնելու Իր գալստեան օրում»:

Յոյս-իմացական Լոյսը երեւացել է⁵³³533. Աղի արցունք թափել։ Մակաբայեցիների զօրքից նրանց վրայ՝ ովքեր հեթանոսներից նիշ⁵³⁸538. Վէրք։ ստանալով ընկել են պատերազմում: Նրանց հասանելիք աւարը տրուել է քահանաներին՝ որ այն բաշխեն աղքատներին, վասն մեղքերի քաւութեան այն ընկածների՝ որոնք ճշմարտից շեղուած են եղել:

 

Քանզի Սուրբ Գրութիւնները մեր վարդապետներն են՝ որոնց միջոցով կարող ենք ընկալել յաւիտենական յոյս-իմացականութիւնը. եւ նրանցով կարող ենք ղեկավարուել այս աշխարհում՝ որ սուրբ սիրով ճշմարտուելով փոխադրուենք երանութեան Կենդանի Լոյսին, որը կայ եւ մնայուն է:

Պատուական է՝ ասում է մարգարէն⁵³⁴534. Ա․ Թեսաղ․ Դ 12։, սուրբերի մահը՝ Ամենակալ Տիրոջ առաջ:

Եւ ինչո՞ւ է սուրբերի մահը պատուական. որովհետեւ ճշմարիտ որոշմամբ՝ ցոյց են տուել իրենց սէրը առաքինութեան գործերով, յուսալով յաւիտենականների կեանքը:

Ինչո՞ւ է պատուական՝ Աստուծոյ սուրբերի մահը. որովհետեւ այս անցաւոր կեանքից փոխադրւում են մշտնջենաւոր կեանքի:

Ինչո՞ւ է պատուական՝ մահը Աստուծոյ սուրբերի. որովհետեւ այստեղի վշտագին նեղութիւններից փոխադրւում են հանգստանալու Նրա բարիքներով:

Ինչո՞ւ է պատուական՝ մահը Աստուծոյ սուրբերի. որովհետեւ այս թշուառութիւնից եւ եղկելի կեանքից փոխադրւում են երանելի կեանքի:

Ինչո՞ւ է պատուական՝ Աստուծոյ սուրբերի մահը. որովհետեւ հոգու եւ մարմնի ակամայ փորձութիւններից ազատուելով փոխադրւում են անդորրութեան:

Ինչո՞ւ է պատուական՝ Աստուծոյ սուրբերի մահը. որովհետեւ թողնելով ծերութիւնն ու տկարութիւնը՝ փոխադրւում են վերստին նորոգուելու:

Ինչո՞ւ է պատուական Աստուծոյ սուրբերի մահը. որովհետեւ այն սիրով որով յաղթել են մարմնական բոլոր կարիքները՝ նրա մօտ էլ փոխադրւում են:

Աստուծոյ համար ինչո՞ւ պատուական է մահը սուրբերի. որովհետեւ երկրի վրայ ազատուլով մեղքերից մեռնելուց՝ փափաքել են կենդանի յոյս-իմացականութիւն, որպէսզի մեր կեանք Քրիստոսի յայտնութեան հետ՝ փառաւորուեն Նրանից: Քանզի կենդանի երանութեամբ ապրելով աշխարհում՝ նրանք այժմ էլ կենդանի են Աստուծոյ խնամքներով:

Քանզի արդարների հոգիները Աստուծոյ մօտ են՝ իրենց ուրախարար յոյս-իմացականութեամբ, ըստ Աստուծոյ անսուտ խոստումներին⁵³⁹539. Իմաստ․ Գ 1։: Յարութեան ժամանակ՝ իրենց սրբութեան, արդարութեան եւ ճշմարտութեան համար՝ նրանք փառեր են ստանալու երկնքի արքայութեան Ամենասուրբ Երրորդութիւնից:

Իսկ որոնք որ իրենց կենդանի մարմնով աշխարհի վրայ ղեկավարւում են մեղքերով, զազիր ախտերով եւ դժնդակ վարքերով՝ նրանց կենդանի մեռեալներ է կոչում Աստուածային Գիրքը: Անպէս ինչպէս ասել է Տէրը⁵⁴⁰540. Ղուկ․ Ի 59 (Թ 60 – Անթ․)։. «Մեղքերի մէջ թաղուածնե՛րը թող թաղեն իրենց մեռած հօրը՝ իսկ Ես պէտք է քարոզեմ Աստուծոյ արքայութիւնը»: Որովհետեւ ստուգապէս մեռեալ են լինում երկնային կեանքի յոյսը չունեցողները՝ նաեւ Աստծուց եւ ուղիղ վարքերից օտարացածները:

Նաեւ ովքեր իրենց մարմնի եւ մտքի կամքն են կատարում՝ իրենց գործած մեղքերից եւ անխտիր ամէն տեսակ յանցանքներից թաղւում են իրենց նեխած անսուրբ եւ պիղծ մարմնում, ինչպէս գերեզմանում՝ եւ ժահահոտութիւններ են բուրում իրենց անօրինութիւնների հետեւանքով:

Ինչպէս Տէրը ցոյց է տուել⁵⁴¹541. Մատթ․ ԻԳ 27։ Փարիսեցիների ժողովականներին՝ որոնք երեւութապէս բարձր են դասուել, բայց ներքնապէս լի են եղել ամբարշտութեամբ, չարութեամբ ու հայհոյութեամբ: «Նրանց կոկորդները բաց են ինչպէս գերեզմաններ. դատի՛ր նրանց Տէր Աստուած՝ ասում է մարգարէն⁵⁴²542. Սաղմ․ Ե 11։, որ իրենց այդ չար խորհուրդների ձեռքով էլ տապալուե՛ն»:

Պէտք է այդպիսիներին ողբալ՝ որովհետեւ իրենց կենդանութեան ժամանակ մեռեալներ են լինում, եւ ընդհանրապէս անմխիթար մահով են մեռնում:

Մեղաւորների մահը չար⁵⁴⁴544. Նրանց կեանքի սահմանափակումն է։ է՝ ասում է մարգարէն⁵⁴³543. Սաղմ․ ԼԶ։, իրենց անսուրբ դժնդակ վարքերի պատճառով: Նաեւ եթէ արդարներին ատած են լինում՝ զղջման հրաւիրող նրանց ողջախոհ խորհուրդների համար, ապա հրաւիրւում են գեհենի անշէջ հուրից ներս:

 

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը՝ չար. որովհետեւ նրանց վախճանը յուսահատութեամբ է աւարտւում՝ քանզի մեղանչելով չեն զղջում, եւ չեն ապաշխարում Աստծոյ հետ հաշտուելու համար:

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը չար. որովհետեւ հրեշտակների ժառանգութիւնից դուրս մնալով՝ ժառանգորդ են դառնում դեւերի եւ յաւիտենական տանջանքների, որոնք նրա՛նց համար են պատրաստուել բոլորիս Տիրոջ կողմից:

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը չար. որովհետեւ ելնում են այս աշխարհից՝ ուր անզգայաբար են ապրել ու չեն մտածել մահուան մասին, որից յետոյ էլ չեն կարող գործել ու վճարել բարիքի դիմաց՝ որպէսզի մտնեն Աստծոյ մօտ:

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը չար որովհետեւ լսելու են բոլորիս Տիրոջ խօսքը․ «Ինձանից անիծուածներ գնալու էք յաւիտենական հուրին», որովհետեւ եղել են սատանայի կամակատարները եւ ո՛չ թէ Աստուծոյ, որն Իր բարի կամքով արարել է բոլորին։

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը՝ չար. որովհետեւ նրանց առաջ փակուել են ապաշխարութեան կեանքի դռները՝ եւ այլեւս նրանց լսելի չի լինելու Տիրոջ խօսքը⁵⁴⁵545. سÕ. ¶ 7: . «Ի՛նձ վերադարձէք՝ եւ Ես կը դառնամ դէպի ձեզ». այլ լսելի է լինելու՝ «Նրանց դո՛ւրս հանեցէք արտաքին խաւար՝ որովհետեւ չե՛ն լսել Ինձ⁵⁴⁶546. سïÃ. Æ´ 13: :

Ինչո՞ւ է մեղաւորների մահը չար. որովհետեւ նրանք իրենց գործած զանազան դժնդակ չարիքներով՝ բացել են մահաբեր դժոխքների դռները, եւ չե՛ն յիշել մեղաւորներին հասանելի յաւիտենական տանջանքները:

Քանզի այնտեղ արդէն անօգուտ է զղջալը: Որովհետեւ առագաստից դուրս ընկածներին արգելուած է Տիրոջ մարդասիրութեան գութը. եւ կամ Ղազարի մի կաթիլ ջուրն անգամ, եւ կամ իւղը՝ իրենց շիջած ջահի համար: Եւ այդ բոլորը անշրջելի են: Մեղաւորները ո՛չ մի տեղից ու ո՛չ ոքից այցելութիւն չեն գտնելու այնտեղ՝ այլ գտնելու են յաւիտենական տանջանքները, ասում է Բանն Աստուծոյ մեզ: Իսկ արդարները գնալու են յաւիտենական կեանքի՝ որովհետեւ պատուական են համարել Տիրոջ առաջ սրբօրէն մահանալը իրենց սուրբ եւ ուղիղ վարքերով, եւ իրենց ճշմարիտ հաւատքով լուսաւորուել են Նրա յաւիտենական Կենաց Լոյսից:

Քանզի արդարների եւ մեղաւորների վրայ անսուտ Բանի կողմից հաստատուել է յաւիտենականը՝ որը չունի փոփոխութիւն: «Մեղաւորները գնալու են յաւիտեան տանջանքների՝ իսկ արդարները յաւիտենական կեանքի», եւ լինելու են գովերգուներն ու փառաւորողները Միակ Աստուածութեան՝ եւ երանելով ու պսակադրուելով փառքով, պատուով ու պարծանքով՝ մտնելու են որդեգրութեան ժառանգութիւնից ներս, ու վայելելու են անսպառ բարիքները Ամենասուրբ Երրորդութեան փառքի՝ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: