Ե. ՀԱՍՏԱՏՈՒԹԻՒՆ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ԱՌԱՋՆՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԿԵՆԱՐԱՐ ԽՐԱՏՈՒՑ

ՅԱՅՏՆԻ է իմաստնոց սրբոց, որ ունի զգիտութիւն ի գրոց մարգարէից եւ Առաքելոց եւ վարդապետաց՝ թէ մի՛ է բնութիւն Ամենասուրբ Երրորդութեան, զօրութեամբ եւ փառօք եւ մշտնջենաւորութեամբ:

Անսահման Էութիւն, անսկիզբն Իսկութիւն, անփոփոխ Ճշմարտութիւն,

Կեանք եւ Կեցուցիչ՝ մարդկան եւ ամենայն կենդանեաց:

Հայր է՝ Հայրն Միածնի Որդւոյ, եւ բղխող՝ Հոգւոյն Սրբոյ. պատճառ նոցունց իսկութեանցն՝ ի նոյն բնութենէ:

Երրորդութիւն՝ կատարեալ եւ Մի՛ Աստուածութիւն, փառաւորեալ միշտ ի զօրաց երկնաւորաց եւ ի մարդկանէ՝ որպէս զԱստուած եւ զԱրարիչ գոլով:

Զի յոչընչէ արար զլուսաւորս եւ զամենայնս որ երեւինս եւ որ ո՛չն երեւին՝ եւ յերկինս եւ յերկրի:

Եւ հոգեղինացն եւ բանաւորացս տուեալ զիշխանական կամս՝ որով երեւեսցին պատուեալք, եւ ցուցցեն զլաւութիւն մտերմութեան առ Արարիչն՝ փառաւորելով զՏէրն փառաց, եւ առնել զհաճոյս Նորա. եւ արուեստից Նորա տեղեակ եւ աշակերտ լինել՝ անարատութեամբ եւ սրբութեամբ:

Եւ երախտաւոր լինել առ դարմանս որդւոց մարդկան, հովուել եւ բժշկել եւ առաջնորդել յերեւելի եւ յաներեւոյթ պէտս՝ ըստ ամենայն օգտից:

Գործակցութեամբ Հոգւոյն ըստ օրինացն՝ բարի կամօք եւ բարի խորհրդով եւ բարի գործովք ցուցեալ զգործ պիտանութեան, զի եղեալք եւ հաստատեալքս ի բարին՝ ի նոյնս կացցուք:

Զի Աղբիւր է ամենայն բարեաց, եւ Կենդանութիւն սուրբ խրատուց՝ որ զամենեցուն միտս լուսաւորէ ի գործակցութիւն կամաց Իւրոց բարեսիրաց, խելամտութեամբ գործոց սրբոց՝ մտանել ի ժառանգութիւն արքայութեանն, որ առ անվախճան կեանսն տանի:

Այս է բարերարութեանն Նորա հանդէսք՝ աննախանձ եւ առատ առ արարածս Իւր: Զի զամենեսեան կոչէ յԻւր փառսն եւ յերանութիւնսն՝ գործակցութեան ըստ Իւր բարերար կամացն:

Եւ զի արարածոց կամք հաղորդեալ իցեն ընդ Նորա բարի կամացն՝ ի ձեռն օրինացն եդելոց, եւ լիցին աշակերտք Բանին Կենաց:

Զի նախ Նորա Միայնոյ ամենակալ զօրութեանն եւ բարերար կամացն եւ ամենագիւտ սիրոյն՝ գո՛րծ երեւեցաւ. զի յոչընչէ արար զերկինս եւ զերկիր, եւ որ ի նոսա արարածք իցեն՝ որ երեւին եւ որ ո՛չն երեւին:

Երկրորդ՝ լաւութեամբ մտաւորացն եւ բանաւորացն:

Եւ որք ի նոցանէ զգործս մտերմութեան եւ հնազանդութեան եւ սիրոյ ցուցանեն՝ յայլ պատիւ փոխեսցին, յանուն եւ ի փառս հրեշտակաց եւ հրեշտակապետաց՝ սերովբէից եւ քերովբէից, եւ զուարթնոց եւ ամենայն երկնաւոր զօրացն՝ որք փառաւորին:

Իսկ երկրաւորացս տուեալ շնորհս Առաքելութեան, մարգարէութեան, քահանայութեան, Աւետարանութեան, ճշմարիտ վարդապետութեան, մարտիրոսութեան, կուսութեան, սրբութեան, կատարեալ ապաշխարութեան:

Զի երկոքին կողմանցն՝ Միոյ բարերար կամացն արբանեակք են եւ աշակերտք, վերին զօրք՝ եւ մարդիկ:

Զի մի՛ է Աստուած Հայր՝ յորմէ ամենայն.

Եւ մի Տէր Յիսուս Քրիստոս՝ որով ամենայնքս.

Եւ մի Սուրբ Հոգի՝ նորոգող,

Երրորդութիւն Սուրբ:

Զի բանիւ Տեառն՝ երկինք եւ երկիր հաստատեցան. եւ Հոգւով բերանոյ Նորա՝ ամենայն զօրութիւնք Նորա, որպէս ասացաւ ի մարգարէէն՝ որ միշտ օրհնի յարարածոց:

Է զանազանութիւն կարգաց եւ պատուոց յԱստուծոյ՝ ի հրեշտակս եւ ի մարդիկ, ըստ իւրաքանչիւրոց յօժարութեան եւ սիրոյն՝ որ առ Աստուած:

Զի յանուանցն ծանուցանիցեն մեզ երկնաւորք եւ երկրաւորք՝ կալ ի մտերմութեան եւ ի բարեխորհրդութեան, ի բարի գործս յորդորել, եւ զայլս ի բարին եւ ի հաճոյսն ամենազօր տէրութեանն՝ եւ խափանումն առնել աղտեղի բարուց շարժմանց:

Զվերինսն խորհել՝ զհրեշտակացն եւ զԱրարչին կամաց, զի զնոյն փառս եւ պատիւ առցուք:

Եւ լինել սպասաւոր Բանին Կենաց եւ Արարչին կամաց:

Ճշմարիտ քարոզութեամբ՝ զանմոլար գիտութիւն սփռել ի լսելիս մարդկան՝ զարթուցանել ի գործ բարեաց:

Եւ ունել զերասանակս անձնիշխան կամաց՝ ի պահպանութիւն պատուիրանին եւ յիրաւունս Տեառն:

Ով զայս արասցէ՝ քերովբէի նմանի, եւ զնոյն պատիւ առցէ յԱրարչէն

Եւ որ զհակառակասէր եւ զդժնդակ վարս ուղղէ ի հնազանդութիւն եւ ի հեզութիւն եւ յանարատ սրբութիւն՝ խլելով ի մտաց եւ ի մարմնոց զանիրաւ բոյսս որոման չարութեան, ապիրատութեան, խորամանկութեան, խարդախութեան եւ ամենայն վնասակարաց, եւ ցանկացողս առնէ Աստուածային օրինացն արդարութեան՝ զսերովբէի զկարգ ունի եւ զպատիւ:

Իսկ որ արթունն կայ ի հանդէս առաքինութեան՝ սուրբ եւ անարատ, եւ ո՛չ պղերգանայցէ յօգտակարացն, ի հոգեւորացն կամ ի մարմնականացն՝ զզուարթնոցն զկարգ ունի, զփառս եւ զերանութիւնս183183. Սաղմ. ԼԲ: :

Իսկ որ զկորուսեալն գտանէ եւ զգտեալն պահէ, եւ զամբոխեալն բարկութեամբ եւ ամբարտաւանութեամբ զիջուցանէ ի խաղաղութիւն եւ ի խոնարհութիւն եւ ի հաշտութիւն՝ նմանեալ լինի Որդւոյն Աստուծոյ, եւ ժառանգակից ըստ Իւրում Բանին184184. Մատթ. Ե 9։. «Երանի խաղաղարարաց՝ զի նոքա որդիք Աստուծոյ կոչեսցին»:

Իսկ որ զօտարսն ընդանեցուցանէ, եւ զգլորեալս ի մեղս՝ կանգնէ, եւ զհիւանդացեալսն անհաւատութեամբ եւ երկմտութեամբ՝ բժշկէ ուղափառ հաւատով եւ բարի գործովք, եւ զաղտեղիսն հոգւով, եւ մարմնով ախտացեալս սրբէ ստոյգ խոստովանութեամբ՝ ըստ Աւազանին շնորհի, եւ գայ յապաշխարութիւն՝ գործակից լինի Հոգւոյն Սրբոյ, եւ Նորին բնակարան՝ ըստ բանին. «Դուք տաճար Աստուծոյ էք՝ շինեալ իրաւամբք եւ սրբութեամբ. եւ Հոգի Աստուծոյ՝ ասէ185185. Ա. Կորնթ. Գ. 16: , բնակեալ է ի ձեզ», Իւրովք Աստուածային փառօքն՝ ի սրբեալսն:

Իսկ որ զանյոյսսն յուսով նորոգէ՝ ի յոյս Կենացն յաւիտենից, եւ զհարթուցեալս եւ զհեռացեալսն հանդարտեցուցանէ՝ եւ զետեղէ երկայնամտութեամբ ի համբերութիւն, եւ գթած խնամովք՝ յանձանձէ, եւ շնորհօք ողորմութեամբ՝ ուղղէ ի լաւագոյնսն, ի լուսաւորութիւն Աստուածագիտութեան եւ մաքուր վարուց՝ ժառանգորդ լինել Քրիստոսի եւ արքայութեան երկնից:

Որ նմանեցաւ Նորին մարդասիրութեան ըստ ամենայնի, եւ ի խնամս Սուրբ Երրորդութեան՝ վայելեսցէ յերանելի կեանսն, զի Աստուծոյ երախտեօքն՝ ի փոքուն հաւատարիմ եղեւ հոգեւոր դարմանօքն եւ մարմնաւոր:

Զի «Քաղցեայ՝ ասէ188188. Մատթ. ԻԵ. 35: , եւ ետուք Ինձ ուտել. ծարաւի էի՝ եւ արբուցէք Զիս», եւ որ այլն եւս: «Զի որովհետեւ արարէք միում ի փոքրկանց՝ Ի՛նձ արարէք, ասաց: Զի այսպէս են խնամք սիրոյն՝ ի մեզ»189189. Մատթ. ԻԵ. 40: :

Իսկ որ ծուլանան առ բարի գործսն, եւ արհամարհանօք արհամարհեն զՕրէնսդիրն, եւ որոշեն զանձինս ի Տեառնէ, հպարտութեամբ եւ անհաւատութեամբ ապստամբեալ ի Բանէն Կենաց, ամբարտաւանեալ ընդդէմ ներող Տէրութեանն Ամենակալ Զօրութեանն՝ եւ լինին յոլովից կորստեան պատճառք:

Վրիպեալք ի յաւիտեանցն բարեաց եւ յերանելի յուսոյն՝ սատանայի են նմանեալ. եւ զնոյն պատիժս տայցեն՝ ի յաւիտենից տանջանսն:

Որք աստէն են գրաւեալք՝ ի ներքոյ ահաւոր սպառնալեաց Արդար Դատաստանին, յաղագս ապախտաւոր եւ անառակ գործոց չարեաց:

Իսկ որ ստահակեն եւ մոլին ի չարիս, եւ նենգելով լինին բանսարկու, եւ մոլորեցուցանեն յուղիղ հաւատոց եւ ի սուրբ վարուց, եւ նախանձին ընդ բարեգործս, եւ լինին խռովարարք եւ բարկացողք եւ պղտորիչք պարզամտաց՝ զդիւա՛ց զկամս ունին, եւ նոցի՛ն լինին ժառանգորդ՝ ի յաւիտենից տանջանսն. եթէ յանմարմնոց իցէ՝ եւ եթէ ի մարմնաւոր հողեղինացս:

Իսկ որ անխտիրն է յաղտեղութիւնս, լկտեալ յանառակութիւն, եւ վարեալ ի պէսպէս ցանկութիւնս պատիր՝ պատճառաւ բազմոստեայ անօրէնութեամբ, ի գողանալ, ի ստել, յերդնուլ, եւ բազմարմատ դժընդակութեամբք պատճառք լինի բազմաց ի կորուստ՝ այնպիսին զպիղծ եւ զաղտեղի անուն ժառանգէ:

Հրաժարեալ ի Կենդանի Լուսոյն, եւ ի սրբութեան փառացն՝ ելանէ ի խաւարն արտաքին հրախառն, ուր որդն նոցա ո՛չ վախճանի, եւ հուրն ո՛չ շիջանի190190. Եսայ. ԿԶ 24: ՝ եւ լինի ի տեսիլ ամենայն մարդկան:

Իսկ որ անխնայ են ի չարութեան, եւ լի են անիրաւութեամբ՝ յերեւելիս եւ յաներեւոյթս, յանառակութիւն եւ յանզգամութիւն, ի հարկանել եւ ի զրկել, ի նեղել, ի սպանանել եւ ի կորուսանել՝ այնպիսին զանողորմ չարագործացն զպատուհասն ընդունի:

Զի չարքն՝ չարաւ կորնչին:

Իմացա՛ր ըստ իւրաքանչիւրոց խորհրդոց եւ գործոց՝ զհատուցումն Աստուծոյ արդար կշռօքն: Զի եդաւ պատուիրան մարդկան՝ կալ հաստատուն յանարատ սրբութեան. եւ գործել զարժանն եւ զիրաւն. եւ կալ մնալ անշարժ ի լաւագոյնսն՝ որպէս ասացաւ:

Զի այսպէս կարեն ընդունակ լինել շնորհաց մարգարէութեան՝ եւ խորհրդակից լինել բարերար կամաց տէրութեանն ճշմարիտ քարոզութեանն, եւ զարթուցանել զամենայն միտս ի քնոյ՝ յակնկալութիւն յուսոյն, սպասել կենդանի աւետեացն խոստացելոց, եւ ժառանգաւոր լինել անքննին փառացն՝ որ արդարոցն է:

Եւ որք հրաժարին ի պատիր խաբէութենէ մարմնաւոր վարուցս՝ լուացեալ զմիտս շնորհօք ի խղճէ չարեաց: Ստոյգ զղջմամբ, ապաշխարութեամբ եւ արտասուօք՝ ատել զչարն եւ սիրել զբարին, խափան լինել մոլար խաբէութեան ուսման, եւ ընծայաբեր լինել՝ ճշմարիտ հաւատով Ամենասուրբ Երրորդութեանն:

Որք այսմ արժանի լինին՝ առնուն զանուն Առաքելութեան աւետեաց Նորոց Կտակարանաց, եւ ժառանգաւոր լինին արքայութեանն երկնից:

Եւ որք նախ զառնելն՝ ընծայեցուցանեն ըստ ուղիղ քարոզութեանն: Զի որոյ գործք իւր վկայեն քարոզութեանն՝ ապա եւ լսողացն ընդունելի են, առ ի խափանումն սուտ եւ պատիր խաբէութեան մտացն շարժմանց: «Զի որ Քրիստոսեանքն են՝ ասէ Առաքեալ196196. Գաղ. Ե 24։, զմարմինս իւրեանց ի խաչ հանին կարեօք եւ ցանկութեամբ հանդերձ»: Եւ այնպիսիքն՝ են բնակարան Աստուածութեանն, եւ վկայք ճշմարտութեան՝ ամենայն հաւատացելոց:

Իսկ որ միամտութեամբ սրբութեամբ ընդրին՝ սրբեալ զմիտս եւ զմարմինս յամենայն խղճէ չարէ, յերեւելեաց եւ յաներեւութից՝ արժանի Սրբոյ Հոգւոյն կոչմանն:

Առաքինացեալք որպէս զքաջ նահատակս՝ անարա՛տ սրբութեամբ յանդիմանել զմարմնաւոր բարուցն միշտ զշարժմունս, եւ քակե՛լ զկիրս մարմնաւորս՝ եւ շինե՛լ զհոգեւորսն, զամբծութիւն եւ զամենայն արդարութիւն՝ փափաքանօք. եւ անմեղկելի ի շահաւոր գիւտս՝եւ ի փրկութիւն մերձաւորին եւ հեռաւորին:


Զի որք այսպիսի վարուք հանդիսանան՝ նոքա են արժանի Հոգւոյն Սրբոյ օծման, եւ քահանայանալ Աստուծոյ, եւ ընծայել ժողովուրդ Տեառն՝ նախանձաւորս գործոց բարեաց, եւ պաշտօնեայս Սուրբ Երրորդութեանն՝ ի ձեռն շնորհաց Սուրբ Աւազանին եւ մարմնոյ եւ արեանն Քրիստոսի, կցորդ՝ ըստ որդէգրութեանն:

 

Եւ ի բա՛ց ընկենուլ զհին մարդն՝ եւ զգենուլ զնորն, որ ըստ պատկերին Աստուծոյ է, արդար եւ սուրբ՝ մեկնեալ ի չարեաց:

Իսկ որք կամին զանց առնել զանցաւոր(օ)քս, եւ առնուլ զմշտնջենաւորսն ի ժառանգութիւն՝ ատեսցե՛ն զվարս մարմնաւորս, եւ սիրեսցեն զվարս հոգեւորս՝ նահատակեալք բազում առաքինութեամբ, զի առցեն զանուն խոստովանողաց եւ վկայից սուրբ մարտիրոսաց՝ որ երանութեամբ պսակին:

Իսկ որ զգեցեալ են զանարատ սրբութի՛ւն կուսութեան, եւ զմիամտութիւն բարերա՛ր կամաց հաճոյիցն, եւ ըստ արդարութեա՛ն օրինացն, եւ կրօնից սո՛ւրբ հարցն՝ նոքա են որ մտանեն յառագաստն լուսոյ, եւ վայելեն ի փառս Անմահ Թագաւորին:

Իսկ որք անկեալ են ի փորձութիւնս մեղաց, աղտեղութեան եւ դժնդակութեան ի խաբս սատանայի՝ եւ յիշեսցեն զԲանն Կենդանի, որ ասէ201201. Հռոմ. Բ 10 (Անթ.): . «Դարձարուք առ Իս ի մեղաց՝ եւ խոստովան լերուք եւ ապաշխարեցէք. եւ Ես դառնամ առ ձեզ՝ յողորմութիւն շնորհօք, ի բժշկել, ի փրկել, ի կեցուցանել»:
Զի զօրացեալ ի Տեառնէ՝ յաղթեսցէ սովորական ցանկութեանցն, որ ըստ հոգւոյ եւ մարմնոյ է մարտն բռնացեալ:

Եւ հանդիսացեալ յառաքինութեան մրցմունս՝ յաղթեսցէ, եւ յամօ՛թ արասցէ զիշխանն մեղաց՝ առհաւատչեա՛յ յուսովն եւ աւետաւո՛ր յարութեամբն:

Զի ի ձեռն մարմնոյ եւ արեան Տեառն՝ ազատեա՛լք լիցուք ի տանջանացն, եւ լիցուք ժառանգո՛րդ արքայութեանն:

Զի «Փառք եւ պատիւ եւ խաղաղութիւն՝ ասէ202202. Մաղաք. Գ 7: , որ գործէ զբարի. եւ բարկութիւն եւ նեղութիւն եւ տանջանք՝ որ գործէ զչար»:
Տեսանե՞ս, յետ այնչափ ընդրութեանցն եւ քննութեանց՝ ո՛չ դառնայ յողորմութենէ ի խնամել զարարածս իւր. այլ զմոլորեալս դարձուցանէ. զանկեալն յարուցանէ. զգլորեալն կանգնէ. զբեկեալն պատէ. զհիւանդս բժշկէ. զաղտեղեալսն մաքրէ արտասուօք. զերկմիտսն հաստատէ ի հաւատս՝ եւ զամենեսեան լուսաւորէ:
Արդ ո՞վ բաւական է բարեաց Բարերարին գոհութիւն մատուցանել, որ յամենայն կողմանց փոյթ է՝ ի կեցուցանել զարարածս իւր:

Զսպառնալիսն որպէս հուր՝ վառէ ի վերայ ամբարշտաց եւ մեղաւորաց, անսրբոց եւ պղծոց՝ զի դարձցի՛ն ի չարեաց, եւ ապրեսցի՛ն ի բարկութենէն՝ որ գալոցն է:

Եւ զաւետիսն որպէս զլոյս ծաւալեցուցանէ, զի զարթուցեալ եւ սթափեալ որպէս ի քնոյ՝ ի բարիսն ժամանեսցեն, եւ զկենդանի բարութիւնս ժառանգեսցեն յԱրարչէն:

Իսկ որք ո՛չն դառնան եւ ապաշխարեն՝ պատրաստեցաւ նոցա տանջանք ի Տեառնէ, ըստ իւրաքանչիւրոցն:

Զի որպէս Գթած է անունն՝ ի խնամել, եւ Ողորմած է՝ ի շնորհելն, եւ Երկայնամիտ՝ ի ներելն, եւ Սուրբ՝ առ սրբելն, եւ Լոյս՝ առ ի լուսաւորելն: Այսպէս եւ Ճշմարիտ անուն է Նորա՝ Արդար Դատաւոր, որ ըստ իրաւանց օրինացն հատուցանէ՝ ըստ բարեաց գործոց եւ չարեաց:

Արդ զորոյ զգործն ունի եւ զկամս՝ ե՛ւ զանուն ե՛ւ զփառսն ժառանգէ, կամ զանարգանս՝ ըստ չարեացն, զպատիժս՝ յԱրդար Դատաւորէն:

Զի որպէս զերկրաւոր դատաւորս՝ իրաւարարս ասեմք, որ զչարագործս եւ զպիղծս եւ զանիրաւս ի բանդս եւ ի կապանս եւ ի տանջանս եւ ի սատակումն մարմնոյ մատնեն՝ զի խաղաղութիւն առցէ աշխարհս, եւ ինքն փառաւորեսցին՝ այսպէս է իմանալ եւ զԱստուծո՛յ դատաստանն:

Եւ մի՛ ոք երկմտիցէ՝ թէ ո՞վ գիտէ զայս, եթէ են պատիժք մեղաւորաց՝ ի մարդասիրէն Աստուծոյ պատրաստեալ:

Ի սոյն յիշէսցէ զսատակումն՝ որ ի ջուրցն հեղեղէ: Ամենայն շունչ կենդանի ապականեալ կորեաւ, բաց ի տապանէն՝ որ ցուցաւն յԱստուծոյ:

Ապա թէ այսմ անհաւատ իցես՝ երթ ի Սոդոմ եւ ի Գոմոր204204. Ծն. ԺԴ 2: , ընդ հինգ թագաւորացն տունս՝ եւ զանցսն տեսցես զաղետիցն ըստ պատմութեանն, որ տեղեաց ի Տեառնէ հուր եւ ծծումբ յերկնից205205. Ծն. ԺԹ 24: ՝ եւ այրեաց զմարդ եւ զանասուն, զթռչունս երկնից, եւ զձկունս ծովու, զքար եւ զհող, եւ զջուր եւ զանտառս:
Եւ եթէ զայս հեռի համարեսցիս՝ արդէն իսկ ընդ ժամանակս ժամանակս զսով եւ զսուր, եւ զգերութիւն եւ զմահս տարաժամս, եւ զմահս անասնոց, այլ եւ զհարուածս եւ զցաւս, եւ զհիւանդութիւնս չարաչարս, այլ եւ խռովութիւն հօր՝ առ որդի, եւ որդւոց անհաւանութիւն, եւ եղբարց եւ սիրելեաց առ միմիանս ատելութիւն՝ եւ դառն հարուածք եւ մահ:

Վասն մեղաց՝ զայսոսիկ բացայայտեն մեզ Աստուածային Գիրք:

Զի գիտութիւն ճշմարտութեան եւ իմաստութեան, եւ խնամք արուեստից ըստ բարուց՝ շարժեալ յամենակալ Հօրէն եւ յԱրարչէն, եւ ի Փրկիչ Թագաւորէ՛ն մատակարարի յարածս ամենայն:

Զի Նա՛ է աղբի՛ւր կենաց, եւ տուի՛չ բարեաց, եւ վարդապե՛տ, եւ շինի՛չ երեւելեաց եւ աներեւութից:

Եւ իմաստք որ ի մարդիկ՝ ի Նմանէ՛ յառաջագային պէսպէս արուեստից եւ հնարագիտից:

Զի նախ ի միտսն զանձին՝ շնորհք արուեստիցն, եւ ապա յիշատակք իրացն Վարդապետին՝ ի զգայութիւնսն ճշմարիտ տեղեկութեամբ ստացեալ, ի շնորհաց տուողէն՝ որպէս եւ Բեսելիէլին եւ նորին ընկերացն առ շինութիւն խորանին206206. Ելք. ԼԱ 35 (2-11 - Անթ.): :

Զի Հոգին Սո՛ւրբ ազդէր ի նոսա՝ զազգի ազգի հանգամանս արուեստից: Զի նախ նոքա՛ եղեն ճարտարագործք արուեստից՝ ի պարգեւաց Հոգւոյն, եւ ապա այլք՝ ի նոցանէ՛ աշակերտեալք, մինչև ցայսօր ժամանակի:

Զի որ զդարբնութիւնն ուսեալ կամ զոսկերչութիւնն կամ զայլ արուեստս՝ ի մտի ունի զհանգամանս իրացն, եւ զկահուցն զկազմս, եւ խոկայ միշտ՝ զի կարասցէ գեղեցկագո՛յն յօրինել զէնս կամ զարդս եւ կամ այլ ինչ գործուածս, որ ըստ աշխարհիս է իմանալ:

Նոյնպէս եւ բժիշկք՝ որ երակօքն իմանան զցաւս, եւ դեղովքն զառողջութիւն շնորհեն՝ ի շնորհացն Աստուծոյ: Այլ եւ հանդերձարարք եւ շինողք եւ հողագործք եւ խորտկարարք, եւ որ այլ եւ արուեստք ի պէտս մարդկան բնաւորեցան ո՛չ ապաքէն՝ յԱստուծոյ շնորհացն ունին զմտառութիւն:

Որ գովութեան եւ պատուի արժանի են եւ վարձուց՝ որք առնուն:

Իսկ որք ծուլութեամբ եւ արհամարհանօք յանցանեն ըստ հնարագիտութեան արուեստիցն՝ անպիտանս առնեն, ապա եւ զուշն ի յիշատակաց արուեստիցն աստանդեցուցանեն ի ծուլութենէն, եւ տգեղութիւն եւ խանգարումն երեւութանայ՝ որպէս անհանճարից:

Եւ արուեստքն անկանին ի հնարագիտութենէ իմաստից՝ եւ գործն անարգի եւ անպիտան լինի. եւ արուեստագէտքն անգոսնին եւ ամօթալից լինին՝ եւ անկանին ի տոյժս, ի տուգանս, եւ ի տանջանս՝ անարգեալք յամենայնէ:

Սոյնպէս եւ կարգ Քրիստոնէութեան եւ Աստուածպաշտութեան է զգուշալի:

Զի ամենայն իմաստութեամբ եւ հնարագիտութեամբ ուղղեսցէ զբարսն եւ զզգայարանսն ի լաւագոյնսն՝ վարդապետութեամբ հոգեւոր օրինացն, եւ ըստ հաճոյից բարերար կամաց Արարչին:

Զտիւ եւ զգիշեր ի կամս Տեառն խորհել՝ եւ յուշ առնել մտացն եւ զգայութեանցն զերկիւղն Աստուծոյ. զի առ ամենայն պէտս բարի գործոց՝ պատրաստ իցեն միտքն խորհել եւ առնել զբարիսն առաջնորդութեամբ Վերնատուողին, եւ ի հնարս մտեալ առ ի գրաւել ի յինքն՝ զյիշատակս Աստուածգիտութեան:

Յամենայն ժամ ի կամս Տեառն նայել՝ ի նորա սէրն եւ յերկիւղն կալ միշտ:

Զի կարող է զանգոյսն ի գոյ ածել՝ եւ զանարգսն պատուականս առնել, եւ զմեղսն լուծանել ստոյգ խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ, եւ իմաստութեամբ առաջնորդել՝ ըստ արուեստից արդարութեանն:

, , ................

Հանապազ կալ ի մշակութիւն հաճոյից ամենակալ տէրութեանն՝ անշարժ հաւատով եւ ամբիծ վարուք:

Ակնկալութեամբ յուսոյն կենաց՝ զամենայն անդր գանձել, ուր ո՛չ ցեց ուտէ եւ ո՛չ ժանգ ապականէ, եւ ո՛չ գողք ական հատանեն՝ յԱստուածային պահպանութենէն209209. Մատթ. Զ 19 (20 - Անթ.): :

Եւ քաղցր յիշատակօք Սուրբ Սիրոյն՝ անքակ կալ ի Նմանէ անարատ սրբութեամբ, այլ եւ երախտաւոր լինել առ հեռաւորս եւ մերձաւորս:

Ի նեղութեան եւ յանդորրու՝ կալ միշտ ի ճշմարտութեանն: Խլել ի մտաց եւ ի զգայութեանց զսուտ եւ զպատիր խաբէութեանց զշարժմունս՝ զեկամուտս նենգաւոր չարին, աղտեղի ցանկութեամբ եւ խիստ ամբարտաւանութեամբ:

Եւ զղջմամբ եւ ապաշխարութեամբ լուացեալ զսիրտս ի խղճէ չարեաց՝ եւ ստացեալ կամս բարիս առ ամենայն մարդ:

Եւ փութալ եւ պահել զպատուիրանսն՝ եւ ընդ Աստուծոյ սիրոյն կապիլ միշտ:

Եւ անդ զմիտսն ամբառնալ՝ եւ զՆորա գութն ի մեզ ձգել կենդանի խնամօք Իւրովք:
Եւ ահիւ Նորա զգուշանալ՝ եւ զգաստանալ մտերիմ սիրով եւ հաւատով: Եւ արթունս եւ պատրաստս լինել, եւ յամենայն երկրաւորաց ի բաց կալ՝ որ խափանիչ եւ վրիպիչ է շահաւոր օգտութեանցն: Ո՛չ խօսել զվնասակարն՝ զոր չէ արժան. այլ խօսել զճշմարիտն եւ զօգտակարն: Եւ ո՛չ լսել զլուրն խարդախութեան՝ այլ որ յԱստուածայինսն յորդորէ ի սէր Աստուծոյ: Եւ ո՛չ նայել ուր չէ արժան՝ ի շռայլս մարմնոյ զբօսանաց ախտի:


Եւ ազատամիտ լինել յագահութենէ, եւ աննախանձ բարերար՝ առ ամենեսեան, եւ օգնական տկարաց՝ հոգեւորականաց եւ մարմնականաց:

 

Եւ ո՛չ է արժան զաղանդսն խուզել, եւ ի նոսա դեգերել՝ ի կորուստն:

Եւ զգուշանալ յամենայն անիրաւութենէ՝ ի բարկութենէ, ի հարկանելոյ, ի զրկելոյ, ի թշնամանաց, յերդմանէ, ի ստութենէ, յոխակալութենէ, ի չարախօսութենէ, ի նենգութենէ, ի յանշահ չարէ՝ զի մի՛ բարկասցի Տէր, եւ կորուսցէ որք այսպիսիս ունիցին վարս:

Իսկ որք ընդդէմ այսոցիկ՝ զառաքինութիւնսն ծնիցեն, մեծարանք եւ պատիւք եւ պարգեւք ի Տեառնէ՝ եւ զերանութիւնսն յաւիտենից ժառանգեսցեն:

Զի ամենայն շարժմունս արուեստիցն որ ի մարդիկ՝ ի կամացն շարժին ի լաւսն կամ ի վատթարսն. զի իշխանակա՛նն ունի զերկաքանչիւրոցն զկամս, բարւոյն՝ եւ չարին:

Բազմադիմի են սերմանք բարւոյն ի մարդիկ՝ զի աներեւելի սիրովն Աստուծոյ երեւելի ցուցցէ զմիտս բարւոյն. եւ առաւելեալ բարեօք՝ փառաւորեսցի ի պարծանս սրբոցն, եւ վայելեսցէ զկեանսն աւետեօքն:

Իսկ դժնդակ վարուց եւ աղտեղի՝ որ ի սերմանէ չարին որոմն բուսանի, յայտնի է ի բծիցն՝ աներեւութիցն յերեւելիս գոլով:

Ո՛չ ընկալեալ զսերմն բարւոյն ըստ ընդրութեան օրինացն՝ որք զհատուցումն ընկալցին ի Տեառնէ զանշէջ հուրն անմահ որդամբն, զի ատեցի՛ն զբարին՝ եւ սիրեցին զչարն:

Զի ընտ(դ)րութիւնք են յԱստուծոյ՝ բարւոյն եւ չարին, ըստ օրինացն: Զի որոց կամքն շարժին զգայութեամբքն ի բարի կամ ի չար՝ զնոյն եւ հատուցումն ընդունիցին:

Սիրովն Աստուծոյ՝ սրբութիւն հաստատի. բարեխոհութիւն, ուղղահաւատութիւն, բարեգործութիւն, արդարութիւն, ճշմարտութիւն, եղբայրասիրութիւն, հեզութիւն, խոնարհութիւն, հնազանդութիւն, գործասիրութիւն, միամտութիւն, եւ որ այլ եւս են առաքինութիւն շահաւոր օգտիւք՝ պահպանեալ երեւելեօք եւ աներեւութիւք:

Զգթութիւն՝ բարի կամօք սիրել. զողորմութիւն՝ քաղցր շնորհօք. զերկայնամտութիւն՝ զուարթ յօժարութեամբ. անձանձրոյթ յօժարութեամբ յաղօթս՝ պահովք պնդեալ. զա՛յս սիրել՝ զա՛յս պահել:

Յայսմ ամենայնի՝ զփոյթն ունել միշտ, եւ բարւոք ցուցանել զհանդէս մտերմութեան սիրոյն՝ որ առ Հայրն երկնաւոր, եւ Որդին միածին եւ Հոգին Սուրբ՝ համազօր Տէրութեանն:

Եւ որ սոցա հակառակս է՝ ատել զդժնդակսն, զչարեացն զցանկութիւնսն՝ եւ զչար խորհրդածութիւնսն, եւ զչար գործս անօրէնութեան՝ զխաբեբայ մոլորութիւն, եւ զպիղծ անառակութիւն, զսուտ պատիր նենգութեան երդմունք, զանհամբոյր բարս անհաւանս, զսրտմտութիւն՝ ի բարկութիւն շարժեալ, զստահակութիւն՝ ի թշնամանս, զանհնազանդութիւն յամառ, զծուլութիւն եւ զմեղկութիւն, զյայրատութիւն եւ զխեղկատակութիւն, զլկտութիւն եւ զանառակութիւն, զոխակալութիւն եւ զնախանձ, զորովայնամոլութիւն եւ զարբեցութիւն, եւ զփառասիրութիւն եւ զամբարհաւաճութիւն՝ հանդերձ ամենայն բծիւք, եւ անխնայ չարեօք, եւ անխտիր աղտեղութեամբք՝ որ անարգանօք լի է:

Այսոքիկ են դժնդակ վարք՝ եւ վնասակար որոման սերմանք:
Զի առանձինն՝ բնութեամբ չարն չար ո՛չ է, եւ ո՛չ բարին՝ բարի. այլ ի մի՛տսն ունի բարի եւ չար լինել:

Զի սիրովն Աստուծոյ սիրել զբարին եւ ատել զչարն՝ բարի է. եւ ատել զբարին եւ սիրել զչարն՝ չար է. նախանձել ընդ բարիսն եւ լինել բարի՝ բարի է, եւ ընդ չարսն՝ չար է, եւ նախանձն՝ նոյն է: Բարւոյն ցանկալ՝ բարի է, եւ չարին՝ չար. եւ ցանկութիւն՝ նոյն է: Սոյնպէս եւ առ ամենայն բարիս եւ չարիս՝ է իմանալ զնախանձ եւ զցանկութիւն:

Զի ամենատեառն Բարերարի զբարին՝ սերմանեալ ի մարդիկ, եւ յիշխանական կամսն թողեալ՝ որք կամիցին վարել ի բարի, կամ՝ ի չար:

Արութեամբն՝ ի հանդէս բարեպաշտութեանն, եւ հեշտութեամբն՝ ի չարն հակամիտէ միշտ:

Եւ կառավար բարուցն բարութեանց՝ Աստուածսիրութիւնն է եւ եղբայրասիրութիւնն. զի սէր՝ ո՛չ խորհի զչար:

Իսկ չարեացն՝ է անաստուածութիւնն եւ անձնասիրութիւնն կառավար:

Ըստ Առաքելոյ211211. Եփես. Բ 3: բանի՝ օտարանալն յԱստուծոյ, եւ առնել զկամս մարմնոյ եւ զմտաց՝ եւ լինել որդի բարկութեան:

Եւ դարձեալ ասէ212212. Գաղ. Բ 20: . «Կենդանի եմ ո՛չ ես՝ այլ կենդանի է յիս Քրիստոս», այսինքն՝ հաճոյքն Քրիստոսի արդարութեան, սրբութեան, ճշմարտութեան:

Եւ դարձեալ ասէ213213. Փիլպ. Գ 18-19: . «Լալո՛վ ասեմ զթշնամեաց խաչին Քրիստոսի. եւ զկատարածն կորո՛ւստ՝ որք զերկրաւորս եւ եթ խորհին եւ խօսին, եւ առնեն զչար՝ զլցեալսն ամենայն անիրաւութեամբք եւ դժնդակ չարեօք»:

Իսկ ընդդէմ չարեացն զբարիսն գործել՝ պսակաց եւ փառաց եւ պատուի արժանի է, ընդ սուրբս:

Իսկ որ զԱստուած սիրել ասէ եւ ատէ զեղբարս՝ այնպէս է, որ գտանէ՝ եւ կորուսանէ, եւ որ լնու՝ եւ հեղու: Զի ամենայն ժամ զբարեաց զհետ երթեալ՝ եւ ընդդէ՛մ կացեալ չարեացն մարտից. որ առիթ լինի չարին՝ զփոխարէնս չարեաց առցէ. նոյնպէս եւ բարեացն առիթ՝ բարի ընդունի յամենակալ Տեառնէն, եւ ժառանգէ զերանութիւնսն:

Զի խափանիչք բարւոյ եւ չարասէրք՝ յանշէջ հուր գեհենին, ընդ դեւս պարտաւորեալ տանջին:

Եւ յերկոցունց վերայ՝ աստէ՛ն իսկ անսուտ բանն Քրիստոսի զդատավճիռն առնէ216216. Մատթ. ԻԵ 46։. «Երթիցեն արդարքն ի կեանսն յաւիտենից՝ եւ մեղաւորքն ի տանջանսն յաւիտենից, զոր պատրաստեալ է սատանայի եւ հրեշտակացն նորա»:

Զի ասացեալ է217217. Բ. Թես. Բ 3-4։ վասն Նեռինն՝ «Մարդն անօրէնութեան, որդին կորստեան, հակառակորդն, որ հոգւով բերանոյ Իւրոյ սատակէ զչարն՝ Քրիստոս»:

Նոյն պատիժք՝ որ զնո՛յնս առնեն. զդժնդակ վարս եւ զզազիր գործս՝ զորս ապականել հրամայէ քարոզն հեթանոսաց զմեղացն անդամս218218. Հռ. Զ. 15: , զցանկութիւնս չարեաց ամենայնի: Որպէս ասէ, որ է մեղաց մարդ եւ կորստեան որդի՝ եւ ժառանգ յաւիտենից տա(ն)ջանացն:

Իսկ ստացեալ զվարս սուրբս եւ զանարատս՝ ըստ պատուիրանին Աստուծոյ, Մա՛րդ կոչի, արդար եւ սուրբ եւ ճշմարիտ, ամենայն առաքինութեամբք կատարեալ ի Քրիստո՛ս՝ ժառանգաւոր լինել երկնից արքայութեանն եւ անանց բարեացն:

Արդ զայսպիսի խրատ միշտ ի մտի ունել՝ եւ չթողուլ ի մտաց, որպէս անդեղեայ՝ որ զցաւս ոգւոց եւ մարմնոց բժշկէ, եւ առողջութիւն շնորհէ հակառակացն՝ որք վնասեն զերեւելիս եւ զաներեւոյթս յուղղութենէն:

Արդ զգոյշ լեր այսոցիկ յուսուցանել, ի լսել, եւ ի յառնել միշտ զխրատս կենաց, որ մաշիչ է ամբարտաւանութեան եւ անօրէնութեան եւ աղտեղութեան մարդկան՝ եւ կանգնէ՛ զգլորեալսն ի մեղս, եւ զարդարսն պահէ միշտ:

Զի որ զպտուղ իւր ի ժամու տայ՝ եղեւ նա որպէս ծառ, որ տնկեալ է ի գնացս ջուրց՝ ի հոգեւոր խրատս, եւ զամենայն ինչ զոր առնէ՝ աջողեսցի նմա, ասէ219219. Սաղմ. Ա 3: :

Եւ լսիցէ ի Քրիստոսէ. ծառայ բարի եւ հաւատարիմ, որովհետեւ ի սակաւու(վ)դ հաւատարիմ եղեր՝ եկ մուտ յուրախութիւն Տեառն քո, որ պատրաստեցաւ քեզ ըստ վաստակոց քոց:

Որ ունի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ՛ հոգեւոր խրատուցս շնորհօքն Աստուծոյ, ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր՝ որում փառք յաւիտեանս. ամէն:

Ճառ Ե.Ծ-1616. Ճառ «Ե» - Հոգու եւ հոգեւորի մարմնաւորումը:

Ճշմարտութեան Հաստատումը,

Եւ Առաջնորդութիւն՝ Կենարար Խրատներով
Իմաստուն սուրբերին յայտնի է մարգարէների, Առաքեալների եւ վարդապետների գրած այն գիտութիւնը՝ թէ Ամենասուրբ Երրորդութեան բնութիւնը մի ամբողջութիւն է իր զօրութեամբ, փառքով ու մշտնջենաւորութեամբ.
Թէ անսահման է Սուրբ Երրորդութեան էութիւնը, անսկիզբ է Նրա իսկութիւնը եւ անփոփոխ է Նրա ճշմարտութիւնը,
Թէ Նա կեանքն է՝ ու մարդկանց ու բոլոր կենդանիների ապրեցնողը.
Թէ Նա Հայր է՝ ու Հայրն է Միածին Որդու, եւ Իրենից է բղխում Սուրբ Հոգին, եւ թէ Նա պատճառն է Նրանց իսկութեան՝ միեւնոյն բնութիւնով:
Թէ Երրորդութիւնը կատարեալ ու ամբողջական Մի Աստուածութիւն է՝ որ միշտ փառաւորւում է երկնաւոր զօրքերից ու մարդկանցից, որպէս նրանց գոյացնող Աստուածն ու Արարողը:
Թէ ոչնչից արարել է լուսաւորներին, բոլոր երեւացողներին ու աներեւոյթներին՝ թէ՛ երկնքում եւ թէ՛ երկրում:
Թէ հոգեղէններին ու բանաւորներին տուել է իշխանական կամք՝ որպէսզի նրանց մէջ երեւին պատուականները, ու իրենց լաւութեամբ մտերմութիւն ցուցաբերեն Արարողին՝ փառաւորելով փառքի Տիրոջը, եւ կատարեն Նրան հաճելի գործեր՝ ու Նրանից ստանան հաճելի զօրութիւններ. որ Նրան աշակերտեն անարատութեամբ ու սրբութեամբ՝ ու տեղեակ լինեն Նրա արուեստին:
Եւ թէ մարդականց որդիները պէտք է երախտաւոր լինեն Նրան այն դարմանների համար՝ որոնցով սնւում են, հովւում, բուժւում, եւ առաջնորդւում են օգտուելու համար Նրա երեւելի եւ աներեւոյթ իմաստութիւններից:
Որպէսզի Սուրբ Հոգու գործակցութեամբ ու օրէնքների պահպանութեամբ՝ բարի կամքով ու բարի խորհրդով պիտանի գործեր կատարեն: Որովհետեւ բարի եղողներն ու Բարու իմաստութիւնների մէջ հաստատուողները՝ շարունակելու են մնալ այդպիսին:
Քանզի Նա աղբիւրն է բոլոր բարիքների, կենդանութիւն պարգեւող սուրբ խրատների՝ որոնք բոլորիս միտքն են լուսաւորում, որպէսզի գործակցենք Նրա բարեսէր կամքին ու սուրբերի խելամիտ գործերին, որ կարողանանք մտնել Նրա արքայութեան ժառանգութիւնից ներս, ինչը մեզ կը տանի անվախճան կեանքի:

Այս կերպով է հանդէս գալիս Նրա աննախանձ ու առատ բարերարութիւնը՝ Իր արարածներին: Քանզի Նա բոլորին է հրաւիրում իր փառքին ու երանութիւններին՝ գործակցութեամբ Իր բարերար կամքին:
Որովհետեւ արարածների կամքը՝ Նրա դրած օրէնքների միջոցով է հաղորդակցւում Բարերարի կամքին, երբ արարածը աշակերտում է Նրա կենաց խօսքին:
Քանզի նախ՝ միակ Ամենակալ Զօրութեան բարի կամեցողութեան եւ ամենագիւտ սիրոյ գո՛րծն է երեւացել. որովհետեւ ոչնչից է արարել երկինքն ու երկիրը՝ եւ նրանցում գտնուող երեւելի եւ աներեւոյթ արարածներին:
Երկրորդ՝ սիրո՛վ է արարել մտաւորներին ու բանաւորներին:
Սրանցից ովքեր մտերմութեան, հնազանդութեան եւ սիրոյ գործեր են ցուցադրում՝ արժանանում են այլեւայլ պատիւների, ինչպէս փառաւորւում են հրեշտակների, հրեշտակապետերի, սերովբէների, քերովբէների, զուարթունների ու բոլոր փառաւոր երկնային զօրքերի անուամբ ու փառքով:
Իսկ երկրաւորներիս տուել է Առաքելութեան, մարգարէութեան, քահանայութեան, Աւետարանութեան, ճշմարիտ վարդապետութեան, մարտիրոսութեան, կուսութեան, սրբութեան եւ կատարեալ ապաշխարութեան շնորհներ:

Քանզի այս երկու կողմերն էլ182182. Երկնային ու երկրային զօրքերը: ՝ Աստուծոյ բարերար կամեցողութեան արբանեակներն են, ու Նրա աշակերտները, վերին զօրքերն ու մարդիկ։
Քանզի միակն է Հայրն Աստուած՝ որից արարուել են բոլորը.
Եւ միակն է Յիսուս Քրիստոս՝ որի միջոցով էանում ենք բոլորս.
Եւ միակն է Սուրբ Հոգին՝ որ նորոգում է մեզ.
Եւ մի ամբողջութիւն է Երրորդութիւնը Սուրբ:
Որովհետեւ Տիրոջ Բանով են հաստատուել երկինքն ու երկիրը. Նրա բերանի Հոգուով են հաստատուել բոլոր զօրութիւնները՝ ինչպէս ասուել է մարգարէի կողմից, եւ Նա միշտ օրհնւում է արարածներից:
Աստուած զանազանութիւն է դրել հրեշտակների ու մարդկանց կարգերի եւ պատիւների միջեւ՝ ըստ իւրաքանչիւրի յօժարութեանն ու սիրոյն առ Աստուած:
Քանզի երկնաւորներն ու երկրաւորները իրենց անուններով մեզ ծանուցում են՝ որ Աստուծոյ հետ մտերմութեան ու բարեխորհրդութեան մէջ լինենք, յորդորուենք բարի գործեր անելու, եւ այլոց էլ յորդորենք գնալու դէպի Բարին ու Ամենազօր Տէրութեանն հաճելի գործեր անելու՝ խափանելով կեղտոտ սովորութիւնների ձգտումները:
Պէտք է խորհենք վերինների մասին՝ ու հրեշտակների զօրութեամբ ու Արարողի կամեցողութեամբ առնենք նոյնպիսի փառք ու պատիւ:
Պէտք է սպասաւոր լինենք Կենաց Խօսքին ու գործին՝ եւ Արարողի կամքին:
Եւ ճշմարիտ քարոզութեամբ մարդկանց լսողութեան մէջ պէտք է սփռենք անփոփոխ գիտութիւնը՝ արթնացնելով բարի գործեր արարելու ցանկութիւն:

Երասանելով պէտք է զսպենք անձնիշխան կամքը՝ եւ պահպանենք Տիրոջ պատուիրաններն ու իրաւունքները:
Ով որ կը կատարի ասուածը՝ քերովբէի կարգն ու պատիւն է ստանալու Արարչից:
Ով որ իր հակառակասէր եւ դժնդակ վարմունքը ուղղում է հնազանդութեան, հեզութեան եւ անարատ սրբութեան՝ իր մտքից ու մարմնից խլում է չարութեան, ապիրատութեան, խորամանկութեան, խարդախութեան եւ ամեն տեսակ վնասակարութեան անիրաւ որոմի բոյսերը՝ եւ ցանկանում է Աստուածային օրէնքների արդարութիւնը: Այդպիսին սերովբէի կարգին ու պատուին է արժանանալու:

Իսկ ով որ արթնութիւն է ցուցաբերում սուրբ եւ անարատ առաքինութեան հանդէպ, եւ չի պղծում իր հոգեւոր թէ մարմնաւոր օգտակար կարողութիւնները՝ ունենալու է զուարթունների186186. Մտքով արթունների: կարգավիճակ, ու ստանալու է նրանց փառքի ու երանութիւնների զօրութիւնը183183. Սաղմ. ԼԲ: :
Իսկ ով կորածին է գտնում ու պահում է գտնուածին, եւ խաղաղութեան, խոնարհութեան ու հաշտութեան է բերում բարկութեամբ ու ամբարտաւանութեամբ ամբոխուածներին՝ նա նմանւում է Աստուծոյ Որդուն, եւ դառնում է Նրան ժառանգակից՝ ըստ Տիրոջ խօսքին, որն ասում է 184184. Մատթ. Ե 9։. «Երանի խաղաղարարներին՝ որովհետեւ նրանք Աստուծոյ որդիներ են կոչուելու»:

Իսկ ով որ օտարներին հաւատքի է բերում, մեղքերի մէջ գլորեալին ոտքի է կանգնեցնում, անհաւատութեամբ ու երկմտութեամբ հիւանդացեալին բուժում է ուղղափառ հաւատով ու բարի գործերով, հոգւով ու մարմնով աղտոտուած ախտացեալին սրբում է ստոյգ խոստովանութեամբ ու աւազանի շնորհներով187187. Մաքրում է: , եւ հասցնում է ապաշխարութեան՝ նա գործակից է դառնում Սուրբ Հոգւոյն, լինում է Նրա բնակարանը՝ ըստ Աստուածաշնչի խօսքին185185. Ա. Կորնթ. Գ. 16: , որն ասում է. «Դուք Աստուծոյ տաճար էք՝ կառուցուած իրաւամբ եւ սրբութեամբ, եւ Աստուծոյ Հոգին բնակւում է ձեր մէջ»՝ Աստուածային փառքով սրբացածներիդ մէջ:
Իսկ ով որ անյոյսին նորոգում է յաւիտենական կեանքի յոյսով, երկայնամտութեամբ հանդարտեցնում է հարուածուելով հեռացածներին՝ ու զետեղում է համբերութեան մէջ, եւ նրանց հոգում է գթաբեր խնամքներով, ապա եւ շնորհների ողորմութեամբ ուղղում է դէպի լաւագոյները, դէպի Աստուածգիտութեան լուսաւորութիւնն ու մաքուր վարքերը՝ նա դառնում է ժառանգորդ Քրիստոսի ու երկնքի արքայութեան:
Նա իր ամենայն մարդասիրութեամբ նմանւում է մեր Տիրոջը՝ եւ Սուրբ Երրորդութեան խնամքներով վայելելու է լուսապսակային երանելի կեանքը, քանի որ Աստծուց իրեն շատ քիչ տրուած երախտիքներուն դիմաց՝ հաւատարիմ է գտնուել հոգեւոր ու մարմնաւոր դարմաններին:

Քանզի «Քաղցած էի՝ ասում է188188. Մատթ. ԻԵ. 35: , եւ ինձ ուտելիք տուեցիք. ծարաւ էի՝ եւ արբեցրիք191191. «Արբեցնել»-ը անպայմանօրէն խմիչք խմեցնելը չէ՝ այլ ծարաւը հագեցնող ջուր խմեցնելն է: ինձ», եւ այլն: «Որովհետեւ եթէ նոյնիսկ փոքրագոյն մի արարչութիւն էք անում՝ Ինձ համար էք արած լինում, Ծ-1717. «Զի որովհետեւ արարէք միում ի փոքրկանց՝ինձ արարէք» - Խօսքը ընդհանրապէս բարութիւն անելու, օգնելու, անյոյսին յուսադրելու եւ փրկելու մասին է, ինչպէս Սուրբ Գրքից նախորդ մէջբերումն է՝«սոված էի եւ սնունդ տուեցիր …», որ ցոյց է տալիս թէ գործ ունենք բարի արարքների հետ: Սուրբ Գրոց աշխարհաբար թարգմանութիւնից եթէ բառացի ընդօրինակէինք՝ ապա թիւրիմացութեան մէջ կարող էնք ընկնել: Բերենք այն. «Իմ այս եղբայրներէս ամենէն պզտիկներէն մէկուն ըրիք, ինծի ըրիք», թէեւ այստեղ նոյնպէս խօսքը լաւութիւն անելուն է վերաբերւում՝ բայց շատ վատ է թարգմանուել, թերեւս նոյնիսկ երկիմաստ՝որից պոռնկութեան հոտ է գալիս: ասում է» 189189. Մատթ. ԻԵ. 40: . նաեւ՝ «Քանզի այսօրինակ են լինում Մեր հանդէպ ձեր սիրոյ արտայայտութիւնները»:

Իսկ ովքեր ծուլանում են բարի գործեր անել, արհամարհելով արհամարհում են օրէնսդրի զօրութիւնը, հեռանում են192192. Նաեւ՝ «հեռացնում են»: Տէրից, իրենց հպարտութեամբ ու անհաւանութեամբ ապստամբում են Կենաց Խօսքի դէմ, ամբարտաւանելով դուրս են գալիս ներող Աստուծոյ Ամենակալ Տէրութեան դէմ՝ նրանք պատճառ են դառնում նաեւ շատերի կորստեան:
Վրիպելով յաւիտենական բարիքներից ու երանելի յոյսից՝ նրանք նմանւում են սատանային, ու նոյն պատիժներն են գտնելու յաւիտենական տանջանքների:
Ովքեր գրաւվում են այս աշխարհից՝ իրենց ապախտաւոր ու անառակ գործերի պատճառած չարիքների համար ընկնելու են Արդար Դատաստանի ահաւոր սպառնալիքների տակ:

Ովքեր ստահակում են193193. Ստահակում են = Սուտին են հակւում, դէպի սուտն են կը թեքւում: ու մոլորւում են չարիքների մէջ՝ նենգելով դառնում են բանսարկու, պարզամիտներին մոլորեցնում են ուղիղ հաւատքից ու սուրբ վարքերից, նախանձում են բարեգործներին, լինում են խռովարարներ, բարկացողներ, պղտորիչներ՝ դառնալով դեւերի կամակատարներ, նրանց հետ միասին լինելու են յաւիտենական տանջանքների ժառանգորդներ՝ միեւնոյն է, անմարմիններից լինեն թէ մարմնաւոր հողեղէններից:

Ով որ սանձարձակ է լինում աղտեղութիւնների մէջ, լկտիանում է անառակութեամբ, եւ իր կեանքն է վարում բոլոր պատիր194194. Խաբուսիկ: ցանկութիւններով՝ գողանալով, ստելով ու երդուելով՝ նա իր անձը պատում է բազմոստեայ անօրինութիւններով, եւ իր բազմարմատ դժնդակութիւններով պատճառ է դառնում նաեւ բազմութիւնների կորստեան: Այդպիսին ժառանգելու է պիղծի եւ կեղտոտի անուն:

Հրաժարուած լինելով Կենդանի Լոյսի իմաստութիւնից ու փառերի սրբութիւնից՝ նա արտաքսուելու է արտաքին հրախառն խաւար, ուր նրա որդը չի՛ վախճանուելու, ո՛չ էլ հուրն է շիջանուելու190190. Եսայ. ԿԶ 24: , եւ լինելու է բոլոր մարդկանց աչքի առաջ195195. Խայտառակուելու է բոլորի աչքի առաջ: :
Ովքեր անխնայ չար են լինում, երեւելիների եւ աներեւոյթների հանդէպ լցւում են անիրաւութեամբ, անառակութեամբ ու անզգամութեամբ՝ հարկանելով, զրկելով, նեղելով, սպաննելով ու կորստեան մատնելով՝ նրանք ստանալու են անողո՛րմ չարագործների պատուհասները:

Որովհետեւ չարերը չարով են կործանւում:

Իմացա՛ր իւրաքանչիւրի խորհուրդն ու գործը, նաեւ հատուցումը՝ Աստուծոյ արդար կշիռով: Քանզի Նա պատուիրան է տուել մարդկանց՝ որ հաստատուն մնան անարատ լուսապսակի սրբութեամբ197197. Աուրայի մաքրութեամբ: , գործեն արժանին ու օրինականը՝ եւ անշա՛րժ մնան լաւագոյն իմաստութիւնների մէջ, ինչպէս ասուեց:
Միայն ա՛յս միջոցներով կարելի է ընդունակ դառնալ մարգարէութեան շնորհներին, խորհրդակի՛ց լինել Տիրոջ բարերար կամեցողութեանն ու ճշմարիտ քարոզութեան, եւ արթնացնելով քնած ամբողջ միտքը՝ ակնկալել ուղեղի իմաստութիւնը, եւ սպասել Կենդանի Աւետիսների խոստումներին՝ ժառանգաւոր դառնալու համար անքննելի փառերին, որոնք արդարներին են վերաբերւում:
Ովքեր հրաժարւում են մարմնաւոր վարքերի պատիր խաբէութիւնից՝ խղճից բխող շնորհներով են լուանում իրենց միտքը չար իմաստութիւններից: Ստոյգ զղջմամբ, ապաշխարութեամբ եւ արտասուքով ատում են չարը՝ ու սիրում բարին, խափանում են խաբէութեան մոլորեցնող ուսմունքը՝ եւ ճշմարիտ հաւատով ընծայաբեր են լինում Ամենասուրբ Երրորդութեան:
Ովքեր այսպիսին են լինում՝ արժանանում են Առաքեալի անուն առնելու, ինչպէս աւետուած է Նոր Կտակարանում, եւ լինում են երկնքի արքայութեան ժառանգաւորներ:
Բայց նախքան զօրութիւն առնելը՝ նրանք ընծայւում են ՈՒՂԻՂ ԽՕՍՔԻ քարոզչութեան: Որովհետեւ իրենց քարոզածների մասին են վկայում իրենց իսկ գործերը: Դրա համար էլ ընդունելի են լինում ունկնդիրներից՝ եւ կարողանում են խափանել խաբուսիկ, սուտ ու պատիր մտքերի ձգտումները: «Քանզի ովքեր Քրիստոսական են՝ ասում է Առաքեալը197197. Աուրայի մաքրութեամբ: , իրենց մարմնական բոլոր կարիքներն ու ցանկութիւնները խաչին են բարձրացնում»: Եւ այդպիսիները Աստուածութեան բնակարան են դառնում, ու ճշմարտութեան վկաներ՝ բոլոր հաւատացեալների համար:
Իսկ ովքեր իրենց միտքն ու մարմինը սրբում են երեւելի թէ աներեւոյթ բոլոր չարիքներից՝ խղճի թշնամուց, եւ միամտութեամբ ու սրբութեամբ այնտեղ սերմանում են բարի հունդեր՝ արժանանում են Սուրբ Հոգու հրաւէրին:

Առաքինանալով ինչպէս քաջ նահատակներ198198. Ռահվիրաները: ՝ նրանք անարատ սրբութեամբ յանդիմանում են մարմնաւոր բարքերի մշտական շարժումները199199. Նիւթական պահանջների անզսպութիւնը: , չէզոքացնում են մարմնաւոր կիրքերը, ու փափաքելով ամբծութիւն եւ ամենայն արդարութիւն՝ շէնացնում են հոգեւորը. ուստի եւ անմեղկելի200200. Ո՛չ մանրախնդիր: լինելով շահեկան գիւտերում՝ փրկում են իրենց մերձաւորներին ու հեռաւորներին:
Ովքեր հանդէս են գալիս այսպիսի՛ վարքով՝ արժանի են լինում Սուրբ Հոգուով օծուելու եւ քահանայանալու Աստծուն, եւ ընծայուելու Տիրոջ ժողովրդին: Նրանք նախանձաւոր են լինում բարի գործերի՝ եւ սուրբ աւազանի շնորհներով դառնում են Սուրբ Երրորդութեան պաշտօնեայ. եւ որպէս որդէգիրներ՝ կցորդ են լինում Քրիստոսի արեան ու մարմնի շնորհներին:
Ազատուելով մարդու հնացած զօրութիւնից՝ նրանք կրում են նորը, ըստ Աստուծոյ պատկերի՝ արդար ու սուրբ, չարից ձեռբազատ:
Ովքեր կամենում են զանց անել անցաւորները եւ առնել մշտնջենաւորները որպէս ժառանգութիւն՝ պէտք է ատե՛ն մարմնաւոր վարքերը, եւ սիրեն հոգեւոր վարքերը՝ առաջնորդուելով եւ վերածնուելով բազում առաքինութիւններով, որ ստանան խոստովանողի անունն ու վկայի անունը սուրբ մարտիրոսների՝ որոնք երանութեամբ են պսակուել:
Ովքեր կրում են կուսութեան անարատ սրբութիւնը, եւ բարերար կամքի հաճելի միամտութիւնը, եւ լինում են ըստ արդարութեան օրէնքների եւ սուրբ հայրերի կրօնի՝ նրանք է որ մտնելու են լոյսի առագաստից ներս, եւ վայելելու են Անմահ Թագաւորի փառերի իմաստութիւնները:
Իսկ ովքեր սատանայի խաբկանքով ընկել են փորձութիւնների, աղտոտ մեղքերի եւ դժնդակութեան մէջ՝ թող յիշեն կենդանի խօսքը, որն ասում է 201201. Հռոմ. Բ 10 (Անթ.): . «Ինձ վերադարձէք մեղքերից՝ եւ խոստովանէք ու ապաշխարէք. եւ Ես դէպի ձեզ կը դառնամ շնորհներով ողորմելու՝ բուժելու, փրկելու եւ ապրեցնելու համար»:
Որովհետեւ Տիրոջ իմաստութեամբ զօրացողը յաղթելո՛ւ է սովորական ցանկութիւններին՝ որոնց մարտը բռնանում է թէ՛ հոգուն եւ թէ՛ մարմնին:
Եւ հանդէս գալով առաքինութեան մրցոյթին՝ նա իր առհաւատչեայ յոյսով եւ աւետաւոր յարութեամբ յաղթելու եւ ամօթով է թողնելու մեղքերի իշխանին:
Որովհետեւ Տիրոջ մարմնի եւ արեան իմաստութիւններով եղողը ազատուելու է տանջանքներից՝ ու դառնալու է արքայութեան ժառանգորդ:
Քանզի «Փառք եւ պատիւ եւ խաղաղութիւն նրան՝ ասում է202202. Մաղաք. Գ 7: , ով բարին է գործում. եւ բարկութիւն, նեղութիւն եւ տանջանք՝ ով չարիք է գործում»:

Տեսնո՞ւմ ես, այդքան ընտրութիւնից ու քննութիւնից յետոյ էլ՝ Աստուած չի հրաժարւում ողորմութեամբ խնամելուց իր արարածներին, այլեւ՝ մոլորեալներին դարձի է հրաւիրում. անկեալներին յարութիւն է տալիս. գլորուածներին կանգնեցնում է. բեկեալներին պատում է203203. Ջարդուածներին վիրակապում է: . հիւանդներին բուժում է. կեղտոտուածներին մաքրում է արտասուքով. երկմիտներին հաստատում է հաւատքում՝ եւ բոլորին էլ լուսաւորում է:
Արդ ո՞վ կարող է բաւարար գոհութիւն մատուցել բարիքների Բարերարին՝ որ բոլոր կողմերից փութում է ապրեցնելու Իր արարածներին:
Իսկ Իր սպառնալի զօրութիւնները որպէս հուր է թափում ամբարիշտների, մեղաւորների, անսուրբների ու պիղծերի վրայ՝ որպէսզի հեռանան չարից, ու ապրեն բարկութիւնից՝ որը գալու է:
Աւետիսը որպէս լոյս է ծաւալում Նա՝ որպէսզի արարածները զարթնեն ու սթափուեն մրափից, ինչպէս քնից, ու հասնեն Բարու իմաստութիւններին՝ որ ժառանգեն Աստուծոյ կենդանի բարիքները:
Իսկ ովքեր չարից Բարուն չե՛ն դառնար, ո՛չ էլ կ՛ապաշխարեն՝ դրանց համար Տէրը պատրաստել է տանջանքներ, ըստ իւրաքանչիւրի:
Որովհետեւ Նրա անունը Գթացող է՝ երբ խնամում է. Ողորմած է՝ երբ շնորհ է անում. Երկայնամիտ է՝ երբ ներում է. Սուրբ է՝ երբ մաքրում է, եւ Լոյս է՝ երբ լուսաւորում է: Նաեւ Ճշմարիտ է Նրա անունը՝ որպէս Արդար Դատաւոր, որն հատուցում է ըստ իրաւունքի օրէնքներին՝ ըստ բարիք կամ չարիք գործողների:
Արդ, ով որ Արարչական գործ եւ կամք է ունենում՝ ժառանգում է թէ՛ Նրա անունը եւ թէ՛ փառքը, իսկ Նրան անարգողը՝ ըստ իր չարիքներին էլ պատժւում է Արդար Դատաւորից:
Քանզի ինչպէս երկրային դատաւորներին կոչում ենք իրաւարարներ՝ որոնք չարագործներին, պիղծերին ու անիրաւներին ենթարկում են բանտարկութեան, կապանքների, տանջանքների եւ մարմնի սատակման՝ որպէսզի խաղաղութիւն տիրի աշխարհին, եւ իրենք էլ փառաւորուեն՝ այդպէս էլ պէտք է հասկանալ Աստուծոյ դատաստանը:
Ո՛չ ոք թող չերկմտի՝ թէ ով գիտի այս ասուածները, թէ մարդասէրն Աստուած պատիժներ է պատրաստել մեղաւորների համար:
Այդ է յիշեցնում սատակումը ջրի հեղեղումով՝ երբ բոլոր կենդանի շնչաւորները ապականուելով կորել են, բացի տապանից՝ որ Աստուծոյ ցուցմունքով է եղել:
Ապա եթէ չե՛ս հաւատում սրան՝ գնայ Սոդոմ եւ Գոմոր, հինգ թագաւորների տները203203. Ջարդուածներին վիրակապում է: , ուր կը տեսնես աղետի յետքերը ըստ պատմութեան, ուր Տիրոջ իմաստութեամբ երկնքից հուր ու ծծումբ է տեղացել204՝ եւ այրել մարդ ու անասուն, երկնքի թռչուն ու ծովի ձուկ, քար ու հող, ջուր ու անտառ:
Եւ եթէ սա էլ հեռո՛ւ ես համարում՝ ապա տե՛ս ժամանակ առ ժամանակ կատարուող սովն ու սուրը, գերութիւնն ու մահը տարաժամ, մահը անասունների, այլեւ հարուածներն ու ցաւերը, չարչարող հիւանդութիւնները, խռովութիւնը հօր եւ որդու միջեւ, որդու անհաւանութիւնը՝ հօր հանդէպ, եղբայրների եւ սիրելիների ատելութիւնը միմիանց հանդէպ, դառն հարուածներն ու մահը:
Աստուածային Գիրքը բացայայտում է՝ որ այս եղելութիւնները մեղքերի պատճառով են լինում:

Քանզի ճշմարտութեան ու իմաստութեան գիտութիւնը, եւ արուեստների խնամքները՝ ըստ իրենց բարիքներին, աշխուժանում են ամենակալ Հայր Արարչից՝ եւ բոլոր արարածներին են մատակարարւում Փրկիչ Թագաւորից:
Քանզի Նա՛ է կեանքի աղբիւրը, բարիքներ տուողը, վարդապետը՝ եւ երեւելիներն ու աներեւոյթները շէնացնողը:
Եւ Նրանի՛ց են առաջանում մարդկանց իմաստութիւնները՝ զանազան արուեստներով եւ հնարագիտութիւններով:
Քանզի արուեստի շնորհը նախ եւ առաջ ձեւաւորւում է անձի մտքում՝ եւ միայն դրանից յետոյ զգայութիւնները ճշմարիտ տեղեկութեամբ ստանում են իրողութիւնների թողած յիշատակները: Իսկ սա կատարւում է շնորհներ Բաշխողի կողմից՝ ինչպէս պատահել է Բեսելիէլին ու նրա ընկերներին, երբ ցանկացել են խորանը206206. Ելք. ԼԱ 35 (2-11 - Անթ.): կառուցել:
Որովհետեւ Սուրբ Հոգին նրա՛նց է ազդարարել արուեստի տարբեր բնագաւառների հանգամանքները: Հետեւաբար նախ նրա՛նք են դարձել արուեստի ճարտարագործներ՝ Սուրբ Հոգու պարգեւներով, եւ ապա ուրիշները՝ նրանց աշակերտելով, մինչեւ մեր ժամանակները:
Ով որ սովորում է դարբնութիւն կամ ոսկերչութիւն, կամ այլ արուեստ՝ նախ մտքում ունենում է իրերի հանգամանքներն ու պիտոյքի կազմութիւնը, ապա խոկում է անդադար՝ մինչեւ որ յօրինում է գեղեցկագոյնը, զէնք լինի, զարդ թէ որեւէ գործուածք՝ ըստ աշխարհային պահանջքի:

Նոյնպէս են լինում բժիշկները՝ որոնք նախ երակից ցաւերի զօրութիւնն են իմանում, եւ ապա դեղերով առողջութիւն են շնորհում՝ Աստուծոյ եւ Աստուածային իմաստութեան շնորհիւ: Այլեւ հանդերձարարները207207. Դերձակները: , շինարարները, հողագործները, խորտկարարները եւ այլ արուեստաւորները՝ որոնք մարդու կարիքների համար են ձեւաւորուել ո՛չ ինքնագլուխ, եւ անկասկած մտառութիւն են ունենում Աստուծոյ շնորհներով:
Սրանք արժանանում են գովասանքի ու պատուի, նաեւ վարձքի՝ որն էլ ստանում են:

Իսկ ովքեր ապրում են ծուլութեամբ, եւ արհամարհանքով են անցնում հնարագիտութեան արուեստների կողքից՝ ստանում են ո՛չ պիտանին208208. Անպիտանը: , ապա եւ իրենց ուշիմութիւնը աստանդական է լինում արուեստների գործում՝ ուր տգեղութիւնն ու խանգարումն է երեւութանում, ինչպէս անհանճարների գործերում:
Հետեւաբար արուեստներն իրենց կրած իմաստների հնարագիտութեամբ անկում են ապրում՝ իսկ գործն անարգւում ու անպիտան է դառնում. եւ արուեստագէտները խայտառակւում ու ամօթով են մնում՝ ենթարկուելով տոյժերի, տուգանքների եւ տանջանքների, անարգուելով բոլորի կողմից:
Սոյնպէս զգուշալի է Քրիստոնէութեան եւ Աստուածպաշտութեան կարգը:

Ուստի միտքն ու զգայարանները ամենայն իմաստութեամբ եւ հնարագիտութեամբ պէտք է ուղղել դէպի լաւագոյնը՝ հոգեւոր օրէնքների վարդապետութեամբ, եւ ըստ Արարչի բարերար կամքի հաճութեան:
Ցերեկ ու գիշեր պէտք է խորհել Տիրոջ կամքի մասին՝ մտքով ու զգայարաններով միշտ յիշելով Աստուծոյ երկիւղն ու սէրը, որպէսզի անհրաժեշտութեան պարագայում միտքը պատրաստ լինի բարի գործերի, խորհելու եւ անելու բարին՝ Վերնատուողի առաջնորդութեամբ, եւ հնարամիտ դառնայ՝ իր կողմ գրաւելով Աստուածգիտութեան յիշատակները:
Պէտք է ամեն ժամ Տիրոջ կամքին նայել՝ եւ միշտ Նրա սէրն ունենալ ու երկիւղել Նրանից:
Քանզի Նա կարող է չգոյացածները գոյացնել, անարգներին պատուական դարձնել, մեղքերը լուծել ստոյգ խոստովանութեամբ ու ապաշխարութեամբ, եւ մեզ իմաստութեամբ առաջնորդել արդարութեան՝ ըստ արուեստների:
Պէտք է միշտ ձգտել մշակելու Ամենակալ Տէրութեանն հաճելիները՝ անխախտ հաւատով եւ ամբիծ վարքով:
Ակնկալելով Կենաց յոյս-իմացականութիւնը՝ պէտք է Նրա՛ իմաստութիւները ամբարել գլխում, ուր դրանք ոչ ցե՛ցը կարող է ուտել, ոչ ժա՛նգը կարող է ապականել, ոչ էլ գողերը կարող են գողանալ Աստուածային պահպանութիւնից209209. Մատթ. Զ 19 (20 - Անթ.): :
Եւ Սուրբ Սիրոյ քաղցր յիշատակներով պէտք է անքակտելի մնալ Նրանից՝ անարատ սրբութեամբ. այլեւ երախտաւոր լինել հեռաւորներին ու մերձաւորներին:
Նեղութեան մէջ թէ անդորրի՝ պէտք է միշտ մնալ Նրա ճշմարիտ իմաստութիւնների մէջ: Պէտք է խլել մտքից ու զգայութիւններից խաբէութիւնների սուտ ու պատիր աշխուժութիւնը՝ որ նենգաւոր չարի ներդրումն է, հագեցած աղտոտ ցանկութեամբ եւ խիստ ամբարտաւանութեամբ:
Եւ խղճից բխող զղջումով ու ապաշխարութեամբ պէտք է լուանալ սիրտը չարութիւններից՝ ու բարի կամք ցուցաբերել բոլոր մարդկանց հանդէպ:
Եւ պէտք է փութալ պատուիրանները պահելու՝ եւ ընդմիշտ կապնուելու Աստուծոյ սիրոյն:
Պէտք է մինչեւ վեր բարձրացնել մտքի զօրութիւնը՝ եւ դէպի մեզ շարժել Աստուծոյ գութը, Նրա կենդանի խնամքներով:

Պէտք է զգուշանալ Նրա ահից՝ եւ զգաստանալ մտերիմ սիրով ու հաւատով. եւ արթուն ու պատրաստ լինել հեռանալու210210. Նաեւ՝ «ազատուելու»: այն բոլոր նիւթեղէններից՝ որոնք խափանիչ են, ու վրիպեցնող՝ շահաւոր օգտակարներից: Պէտք չէ՛ խօսել վնասակարը՝ որն անարժէք է, այլ խօսել ճշմարիտն ու օգտակարը: Պէտք չէ՛ լսել խարդախութեան լուրերը՝ այլ լսել Աստուածայինն ու Աստուծոյ սէ՛րը յորդորողը: Պէտք չէ՛ նայել անարժան բաների՝ որոնք մարմնական զբօսանքների ախտ են շռայլում:
Պէտք է միտքը ազատել ագահութիւնից՝ եւ լինել աննախանձ բարերար բոլորի հանդէպ: Պէտք է օգնական լինել հոգեպէս տկարներին՝ ինչպէս եւ մարմնով տկարներին:
Եւ արժանի չէ՛ աղանդները խուզարկելը՝ ու նրանց իմաստութիւնների մէջ դեգերելով ժամանակ կորցնելը:
Պէտք է զգուշանալ ամեն տեսակ անիրաւութիւնից՝ բարկութիւնից, հարկանելուց, զրկելուց, թշնամանքից, երդուելուց, ստելուց, ոխակալութիւնից, չարախօսութիւնից, նենգութիւնից եւ անօգուտ խօսքերից՝ որպէսզի չբարկանայ Տէրն ու կորստեան մատնի այդպիսի վարքերի համար:
Իսկ դրանց հակառակ, ովքեր առաքինութիւններն են բազմացնում՝ ստանում են Տիրոջ մեծարանքը, պատիւներն ու պարգեւները՝ որ ժառանգեն յաւիտենութեան երանութիւնները:
Քանզի արուեստների բոլոր զարգացումները մարդկանց մէջ՝ նրա՛նց կամքով են առաջ մղւում դէպի լաւը կամ վատթարը: Որովհետեւ նրանցից իւրաքանչիւրն ունի իշխանական կամք՝ կողմնորոշուելու դէպի բարին կամ չարը:
Բազմատեսակ են բարու սերմերը մարդկանց մէջ: Եւ Աստուծոյ աներեւոյթ սիրով են երեւելի դառնում մտքի բարի սերմերը: Բարիքների շատացումով՝ մարդիկ փառաւորւում են սուրբերի պարծանքը եղող իմաստութիւններով, ու կեանքն են վայելում Աւետարանների աւետածներով:
Իսկ չարութեան որոմի սերմից բուսած դժնդակ ու աղտոտ վարքով մարդը յայտնի է լինում իր բծերից՝ որոնք աներեւոյթից երեւելի են դառնում:
Օրէնքներով ներդրուած բարի սերմերը չընկալողները՝ հատուցում են ստանալու Տիրոջ անշէջ հուրը անմահ որդերով, որովհետեւ ատել են բարին՝ եւ սիրել են չարը:
Քանզի բարու եւ չարի ընտրութիւն է լինելու Աստուծոյ կողմից՝ ըստ օրէնքների: Նայած թէ մարդիկ իրենց կամքով ու զգայութեամբ դէպի բարին մղուած կը լինեն թէ չարը՝ եւ նոյնպիսի հատուցում էլ կը ստանան:
Աստուծոյ սիրով՝ սրբութիւն է հաստատւում, նաեւ՝ բարեխոհութիւն, ուղղահաւատութիւն, բարեգործութիւն, արդարութիւն, ճշմարտութիւն, եղբայրսիրութիւն, հեզութիւն, խոնարհութիւն, հնազանդութիւն, գործասիրութիւն, միամտութիւն, եւ այլ օգտաշատ առաքինութիւններ՝ որոնք պահպանւում են երեւելիներով ու աներեւոյթներով:
Գթութիւնը պէտք է բարի կամքով սիրել, ողորմութիւնը՝ քաղցր շնորհներով, երկայնամտութիւնը՝ զուարթ յօժարութեամբ, աղօթքները՝ անձանձրոյթ յօժարութեամբ եւ պահքով պնդացնելով: Պէտք է այսպէ՛ս սիրել՝ ու այսպէ՛ս պահել օգտակարները:
Այս բոլորի հետ մէկտեղ պէտք է մշտական փոյթ ունենալ՝ ամեն տեսակի բարութիւններով հանդէս գալու, ապա եւ մտերմանալու երկնաւոր Հօր, միածին Որդու եւ Սուրբ Հոգու սիրոյն՝ եւ նրանց համազօր Տէրութեան սիրոյն:

Պէտք է ատե՛լ այն ամենը՝ որ սրանց հակառակն է. ատել բոլոր դժնդակութիւնները՝ ինչպէս չարիքներ բերող ցանկութիւնները, չար խորհրդածութիւնները, անօրէնութեան չար գործերը, խաբեբայութեան մոլորութիւնը, պիղծ անառակութիւնը, նենգութեան պատրանքային սուտ երդումները, անհաւանական անհամբոյր մտածողութիւնը, բարկութիւն առաջացող սրտմտութիւնը, թշնամութիւն հարուցող ստահակութիւնը, յամառ անհնազանդութիւնը, ծուլութիւնն ու մեղկութիւնը214214. Թուլամորթութիւնը, կամ՝ մանրախնդրութիւնը: , յայրատութիւնն ու խեղկատակութիւնը, լկտիութիւնն ու անառակութիւնը, ոխակալութիւնն ու նախանձը, որովայնամոլութիւնն ու հարբեցողութիւնը, փառասիրութիւնն ու ամբարհաւաճութիւնը՝ իրենց բոլոր բծերով, անխնայ չարիքներով եւ անխտիր աղտերով հանդերձ՝ որոնք լի են անարգութեամբ:
Սրանք դժնդակ վարքերն են՝ ու վնասակար որոմի սերմերը:
Բայց առանձին վերցրած՝ չարը բնութեամբ չար չէ, ոչ էլ բարի՛ն է բնութեամբ բարի: Սրանք մեր մտքում են վերածւում բարու կամ չարի:
Քանզի Աստուածային սիրով բարին սիրելն ու չարը ատելը՝ բարի է, իսկ բարին ատելն ու չարը սիրելը՝ չար է: Բարուն նախանձելն ու բարի լինելը՝ բարի է, չարին նախանձելը՝ չար է, թէեւ նախանձը միեւնոյնն է: Բարին ցանկալը բարի է՝ իսկ չարը ցանկալը չար է, թէեւ ցանկութիւնը ցանկութիւն է: Սոյնպէս, նախանձ ու ցանկութիւն կայ բոլոր բարիների ու չարերի մէջ էլ:
Որովհետեւ Ամենատէր Բարերարի բարին սերմանուել է մարդկանց մէջ՝ եւ նրանց իշխանական կամքին է թողնուել բարի կամ չար իմաստութիւններով կառավարուելը:

ԱրութեամբԾ-1818. «Արութեամբ» նշանակում է արարելով, լոյս տալով, լուսաւորելով, որովհետեւ «ար»-ը՝որպէս «արեւի րոպէ» եւ «արեւի մասնիկ» լոյսի րոպէն է, ցերեկն է եւ արարելու պահն է. իսկ «հեշտութեամբ» նշանակում է «շտապելով»՝առանց արարելու կամ ստեղծագործելու: ՝ միտում են բարեպաշտութեան հանդէսին, իսկ հեշտութեամբ՝ հակամիտում են215215. Հակուելով միտում են: միշտ չարին:
Դէպի բարութիւններ տանող մտքի կառավարիչը Աստուածսիրութիւնն է եւ եղբայրասիրութիւնը՝ որովհետեւ սէրը չի՛ խորհում չարութիւն:
Իսկ չարերի կառավարն է անաստուածութիւնն ու անձնասիրութիւնը:

Ըստ Առաքեալի211211. Եփես. Բ 3: խօսքին, Աստծուց օտարանալով մարմնի ու մտքի կամքը կատարելը՝ նշանակում է լինել բարկութեան որդի:
Եւ դարձեալ ասում է 214214. Թուլամորթութիւնը, կամ՝ մանրախնդրութիւնը: . «Կենդանի եմ ո՛չ թէ ես՝ այլ իմ մէջ կենդանի է Քրիստոս», այսինքն՝ իմ մէջ կենդանի են Քրիստոսին հաճելի արդարութիւնը, սրբութիւնն ու ճշմարտութիւնը:
Դարձեալ նշում է 215215. Հակուելով միտում են: . «Լալով եմ ասում Քրիստոսի խաչի թշնամիներին՝ որ նրանց բոլոր կատարածները կորչելու են. որովհետեւ նրանք միայն երկրաւորի մասին են մտածում՝ ու խորհում են թէ ֆիզիկական կեանքով աւարտւում է ամեն ինչ, ուստի եւ անում են ամեն չարութիւն՝ լցուած ամենայն անիրաւութեամբ եւ դժնդակ չարիքներով»:
Իսկ չարութեան դիմաց բարին գործողները՝ սուրբերի հետ արժանանալու են պսակների, փառքի եւ պատուի:

Ով որ Աստուծոյ սիրուց է խօսում եւ ատում է եղբայրներին՝ այնպիսին է, ինչպէս այն որ գտնում է ու կորցնում, լցւում է ու դատարկւում220220. Այօրուայ գիտական լեզուով՝ խօսքը , Էլեկտրոնիկայե-ի մասին է: : Որովհետեւ միշտ գնալով բարիների հետ՝ հակառակւում է մարտնչել չարերի դէմ, որպէսզի առիթի ներկայացած պահին չարից օգտուի՝ նոյնպէս եւ իր բարութեան համար որպէս բարի ընդունուի Տիրոջ կողմից, ու ժառանգի Նրա երանութիւնները:
Բարին խափանողներն ու չարասէրները գեհենի անշէջ հրով են տանջուելու՝ դեւերի հետ միասնաբար:
Երկու կողմերին էլ՝ այստեղ իսկ, Քրիստոսի անսուտ խօսքի դատավճիռն է կատարուելու 216216. Մատթ. ԻԵ 46։. «Արդարները գնալու են յաւիտենական կեանքի՝իսկ մեղաւորները յաւիտենական տանջանքների, որոնք պատրասուել են սատանայի ու նրա հրեշտակների համար»:

Ինչպէս ասուել է217217. Բ. Թես. Բ 3-4։ Նեռի համար՝ որ «Անօրինութեան մարդը, կորստեան որդին, հակառակորդն ու չարը՝ սատակելու է Քրիստոսի բերանի հոգուով221221. Քրիստոսի խօսքից: :

Նոյն պատժին են արժանանալու Նեռի նմանները՝ դժնդակ վարքեր ու զազիր գործեր ունեցողները: Նոյնիսկ հեթանոսների քարոզն է հրամայում՝ ապականել222222. Հատել, կտրել: այդպիսիների մեղքի223223. Մեղք գործող անդամը: անդամը218218. Հռ. Զ. 15: , որն ամեն տեսակ չարիքի ցանկութիւններ է ունենում: Այդպէս էլ մեղքերի մարդը, կորստեան որդին՝ յաւիտենական տանջանքների ժառանգորդն է լինելու:
Իսկ ով որ սուրբ եւ անարատ վարք է ձեռք բերում Աստուծոյ պատուիրանին համապատասխան՝ Մա՛րդ է կոչւում, որովհետեւ արդար, սուրբ եւ ճշմարիտ է լինում, եւ առաքինութիւններով կատարեալ՝ ու դառնում է Քրիստոսի անանց բարիքների ժառանգորդը երկնքի արքայութեան մէջ:
Արդ, այսպիսի խրատը պէտք է միշտ մտքի մէջ ունենալ, ու այն մտքից բաց չթողնել որպէս անդեղ՝ որ բուժում է ոգեղէն ու մարմնաւոր ցաւերը, եւ առողջութիւն է շնորհում նախկինում ուղղութեանն հակառակածներին՝ որոնք վնաս են հասցրել իրենց երեւելի եւ աներեւոյթ զօրութիւններին:
Արդ, միշտ զգոյշ եղիր Կենաց խրատը ուսուցանելու, լսելու եւ կատարելու ժամանակ՝ որովհետեւ դա մաշեցնողն է մարդկային ամբարտաւանութեան, անօրէնութեան ու աղտոտութեան, եւ արգելակողն է մեղքերի մէջ գլորուածին՝ եւ միշտ պահպանողն է արդարների:
Որպէսզի արդար մարդն իր պտուղը ժամանակին տայ՝ նրան պատկերացրու որպէս մի ծառ, որը տնկուել է հոսող ջրի եզրին՝ հոգեւոր խրատներով սնուելու համար. նա ինչքան որ զորութիւններ կը վերցնի ջուր-խրատներից՝ այդքան էլ յաջողութիւն կը բերի ինքն-իրեն219219. Սաղմ. Ա 3: :

Եւ լսելի կը լինի Քրիստոսի խօսքը. «Բարի եւ հաւատարիմ ծառայ, քանի որ հաւատարիմ գտնուեցիր քեզ տրուած քչին՝ արի եւ մտիր քո Տիրոջ ուրախութեան լուսապսակից ներս, որ պատրաստուել է քեզ համար՝ համապատասխան քո վաստակին:
Ով լսողութիւն ունի՝ թող ականջ դնի Հոգեւոր Խրատներին, որոնք լիքն են Աստուծոյ շնորհներով ու Քրիստոս Յիսուսի իմաստութիւններով, մեր Տիրոջ՝ որն ունի յաւիտենական փառքը. ամէն:

 

<