13. Մեհեկան

Աճառեանի մօտ՝ «Հայկական տոմարի եօթներորդ ամիսը»:⁶⁴⁵645. Հր. Աճառեան, նոյն, «Մեհեկան» բառի տակ:

Մեզ մօտ էլ Մեհեկանը եօթներորդ ամիսն է ամիի՝ իսկ տարուայ 13-րդը:

«Մեհեկան»-ն սկսւում է Յունուարի 20-ին եւ աւարտւում Փետրուարի 18-ին: Բառի արմատներից «Մեհ»-«մյէհ»-ը ասորերէնում եւ արաբերէնում պարզապէս «ջուր» է նշանակում, սակայն իրականում «երկնային ջուր»-ն է, «երկնքի հաստատութեան» ջուրը (յիշենք Մհերներին), իսկ «եկան»-ը պարզապէս «գալ» բայի յոգնակի կատարեալ անցեալն է: Եւ քանի որ նախորդ ամսում ցերեկները սկսել են երկարել ու օրերը քիչ առ քիչ տաքանալ՝ բնականաբար այս ամսում երկնային ջրերի - ձիւնի եւ անձրեւի հոսք-տեղումներն են սկսւում, հիմնականում Յունուարի 30 կամ 31-ից՝ Մեհեկանի երկրորդ տասնօրեակից:

«Մեհեկան»-ը համապատասխանում է «Ջրհոս» կենդանակերպին:

Մեհեկանին անմիջապէս նախորդող օրը, Յունուարի 19-ն՝ Ուղղափառ եկեղեցիների տօնացոյցում «խաչը ջուրը քցելու» օրն է, «ջրօրհնէքը», Յիսուսի մկրտութեան օրը: Հայոց եկեղեցին այդ տօնը նշում է Յունուարի 6-ին՝ Քրիստոսի ծննդեան հետ: Ի հարկէ ջրօրհնէքը կապ պիտի ունենայ բնութեան մի հաստատուն երեւոյթի հետ՝ եւ հաւանաբար դա ձմռան ամենացրտագոյն օրուան, եւ «ձմռան մէջքը կոտրելու»-ն է առնչւում:

Հայաստանեայց եկեղեցու շարժական տօնացոյցում Առաջաւորաց պահքը⁶⁴⁶646. Վեցօրեայ ծոմապահութիւնը: կատարւում է սոյն ամսուան ընթացքում, որի աւարտին նշւում է Սբ. Սարգսի տօնը:

Թէ ի՞նչ առնչութիւն ունի Սբ. Սարգիսը երկնային ջրերի հոսքի հետ՝ մնում է առեղծուած, որովհետեւ ըստ աւանդութեան, ջրերի ակունքները ազատագրողը սուրբ Գէորգն է:

Կարծում ենք, որ «երկնային ջրեր»-ն ունեն նաեւ փոխաբերական իմաստ: Դա առնչւում է արական բնոյթի շնչաւոր էակների «ջրերի հոսքի» սկզբին՝ սերմատուութեան զարթօնքին, երբ սբ. Սարգիսն էլ գործ ունի աղջիկ փախցնելու հետ:

Հայաստանեայց եկեղեցու շարժական տօնացոյցում այս ամսուան ընթացքում տեղի է ունենում Բուն Բարեկենդանը՝ եւ սկսւում է Մեծ Պահքը: Դա Առաջաւորած Պահքի հետ միասին 40 օր է անում:

Ըստ մեզ, նախաքրիստոնէական շրջանում «Մեհեկան»-ի վերջին հինգ օրերը՝ սկսած Փետրուարի 14-ի Տերնտեսի տօնակատարութիւնից մինչեւ 18-ն ներառեալ, եղել են պաշտօնական հանգստեան օրեր (ծոմապահութեան 5 օրերը)՝ որոնց պիտի յաջորդէր «Նոր Տարուան» ծնունդը

Կարծում ենք, որ Փետրուարի 14-ը համապատասխանել է «Առաջաւորաց Բարեկենդան»-ի սկզբին: