22. Փոր
«Փոր» բառի տակ Աճառեանը գրում է.
«Ձոր, ձորագաւառ», ապա՝ «Կարապ թռչունը», նաեւ՝ «Մի տեսակ ծովային ձուկ»: Նաեւ կ՛աւելցնէ. «Նոյնի նուազականն է “փորակ”, “ձորակ, փոս տեղ”»:
Առաջին բառայօդուածի տակ բերել է «փոր»-ով կազմուած հետեւեալ աշխարհագրական տեղանունները.-
«Ձորափոր, Կողբափոր, Ծոփափոր, Պարտիզացփոր, Ամեռնափոր, Արսեացփոր, Բակափոր, Բերդացփոր, Կոռոշոփոր, Միափոր, Նախանձփոր, Ուռեացփոր»:
Ապա Օրբելիանից յիշատակում է «զփորակ գաւառին», ու աւելացնում հետեւեալ նոյնարմատ տեղանունները.
«Փորակ Լմբայ, Մարական փորակ, Եւթնփորակեան բագինք, փորն Ասորոց, Մանգղեաց փոր, Քուիշափոր, Բողնոփոր»:
Մեկնաբանութիւն.-
Մեր պրպտումներով գտել ենք՝ որ «փոր»-ն ունեցել է «սահմանագիծ», «ճակատ» եւ «առաջամաս» իմաստները, ինչպէս անգլերէն «forehead»-ում՝ որ յատկապէս «գլխի» ճակատն է կամ առաջամասը, եւ բառի առաջին բաղադրիչ «fore»-ը ուղիղ համեմատելի է հայ. «փոր»-ի հետ:
«Փորել» բայն ունեցել է «սահմանագծել» իմաստը, երբ որեւէ երկրային սահման դրուել ու սահմանուել է մարդու ճակտի առնմանողութեամբ՝ բնական կտրուածքով (ձորերով, անդունդներով, կիրճերով), կամ արհեստական խորունկ մի խրամատով:
Ուստի «Ծոփափոր»-ը «Ծոփք» նահանգի ճակատային սահմանագիծն է եղել, «Փորն Ասորոց»-ը Հայկական Ասորիքի796796. «Հայկական Միջագետք»-ի: ճակատային սահմանագիծն է եղել, «Բողնոփոր»-ը Բոլնիսիի առաջամասն է եղել, «Մանգղեաց փոր»-ը Մանգլիսիի ճակատը կամ առաջամասն է եղել, եւ այս վերջին «փոր»-ը առնչութիւն է ունեցել ո՛չ թէ Աճառեանի յիշատակած «Կարապ թռչուն»-ի հետ՝ այլ «Արծիւ»-ի, եւ յատկապէս նրա ճակատային մասի հետ:797797. Տես՝ «Արծիւ» համաստեղութեան վերաբերուող նիւթը, էջ 200:
Մինչդեռ «Մարական փորակ»-ի «փորակ»-ը ցոյց է տալիս ո՛չ թէ «փորի նուազականը»՝ այլ ճակատային մասի ակ-ամբողջութիւնը:
Միւս նոյնարմատ տեղանունների ինքնութիւնը դեռեւս պէտք է ստուգենք:
ա. Հետեւութիւն.-
Հայոց լեռնաշխարհի «Պարտիզացփոր»-ը ըստ Աշխարհացոյցի՝798798. Տես՝ Ատլաս, էջ 42, Տայք նահանգի 1-ով նշուած գաւառը: գտնուել է Բասեան-Բասէն գաւառից հիւսիս-արեւելք, եւ այդ անուանումն է կրել՝ որովհետեւ սահմանագծել է երկրային դրախտի «Պարտէզ»-ի ճակատային սահմանը:
Այսպիսով կրկին անգամ հաստատւում է մեր վարկածը՝ որ իսկապէս Բասէնն է եղել դրախտի այգին:
բ. Հետեւութիւն.-
«Արսեացփոր»-ը Մեծ Արջին համապատասխանող տարածքի ճակատային սահմանագիծն է եղել: