16. Վարդավառ

 

Արտակ Արքեպիսկոպոս Մանուկեանը մի մէջբերում է արել Կ. Վ. Մելիք-Փաշաեանից՝ որն ասում է.

«Վարդավառը տօնւում է Յուլիսի կէսերին, երբ վարդեր չեն լինում»:⁷⁸⁶786. Արտակ Արքեպիսկոպոս Մանուկեան, «Հայ Եկեղեցու Տօները», էջ 180:

Բերում է նաեւ Սուքիաս Վ. Պարոնեանի կարծիքը.⁷⁸⁷787. Արտակ Արքեպիսկոպոս Մանուկեան, նոյն, էջ 179-180:

«Վարդավառը կապ ունի կրակի պաշտամունքի հետ»:

Մենք եւս կարեւորում ենք Մելիք-Փաշաեանի դիտողութիւնը, եւ գտնում ենք որ Վարդավառը որպէս խորհուրդ՝ վարդ-ծաղիկի հետ գործ չունի:

Վարդավառը զուգահեռ է դրուել Յիսուս Քրիստոսի Այլակերպութեան - Պայծառակերպութեան հետ՝ ուստի պէտք է գործ ունենայ երկնային լոյսի հետ, եւ ո՛չ թէ ջրի:

«Վարդավառ» բառում երկնային լոյսը արտայայտուած է «դաւ» արմատով, ինչի մասին խօսեցինք Տօմարի բաժնում: Հետեւաբար «դաւ-առ»-ը «երկնային լոյս առնել» է նշանակում:

Հաւանական ենք գտնում, որ բառը կառուցուած է եղել «վարդ-դաւ-վառ» արմատներից, ուր «ւ»-ն սղուել է: Այս դէպքում «դաւ-վառ» հատուածը կարող ենք հասկանալ «երկնային լոյսով վառուել» կամ ճաճանչել: Սա լուսապսակ-աուրայի փայլատակումն է, նրա բարձրագոյն մաքուր վիճակի դրսեւորումն է՝ եւ իսկապէս Պայծառակերպութիւնը:

Սկզբի «վարդ»-ի իմաստը պահպանուել է համապատասխան անգլերէն «ward» բառում, որը նշանակում է «act of guarding or defending», «պահպանելու կամ պաշտպանելու գործողութիւնը», ինչպէս քաջն Վարդանի արարքը: Այսինքն «Վարդան» նշանակում է «վարդ անող»՝ «պահպանող ու պաշտպանող»:

Սոյն բովանդակութիւնը դնելով «Վարդավառ»-ի մէջ՝ կը ստանանք «պաշտպանական երկնային լոյս (աուրա) առնել», «պաշտպանական երկնային լոյսով փառաւորուել», ինչը նոյն ինքն Պայծառակերպութեան խորհուրդն է:

Նախաքրիստոնէական հայկական սովորութեամբ Փետր. 14-ին կատարուող ամենամեայ Տերնտեսեան հրով մկրտութեան արարողութիւնը (հոգեւոր մկրտութիւնը) կարելի է համարել Պայծառակերպութեան զուգահեռը:

Ինչ վերաբերում է Վարդավառին ջրով սրսկուելուն կամ մկրտուելուն՝ դա մարմնական մեղքերից-կեղտերից ջրով մաքրուելու խորհուրդն ունի: Այդ ծէսը պահպանուել է Հնդկաստանում՝ Գանգեսի ջրերում լողանալու սովորութեամբ: Մեր պատմութիւնից յայտնի է հայոց մեծամեծների հաւաքական մկրտութիւնը Արածանիի ակունքների մօտ նոյն օրերում՝ Նաւասարդ ամսուայ սկզբին (Յուլիսի 19/18-ին:

Քրիստոնէութեան մէջ մինչդեռ անձը կեանքում մի անգամ է մկրտւում՝ հայերս պահպանել ենք ջրով եւ հրով ամենամեա՛յ մկրտութեան նախաքրիստոնէական հնագոյն ծէսերը: