15. Բարեկենդան

Կառուցուած է «բար» արմատի հոլովուած «բարոյ» ձեւից, ու «կենդան» բարդ բառից:

«Բար»-ը «բարի» ձեւով հասկանում ենք «ազնիւ», «խելօք»:

Շիայ մահմետականների մօտ «Բարի»-ն հոմանիշ է Ալլահին, որով եթէ իմաստաւորենք հայերէնի «բարի լոյս»-ը՝ կ՛ուենանք «Աստուծոյ լոյս»-ը, ինչը լիուլի արդարացնում է բառի հնագոյն բովանդակութիւնը: Իսկ «բարեաւ»-«բարեւ»-ը կը լինի «Աստուծմով»:

«Բարեւ»-ի «եւ» երկբարբառն իր երկրորդ հնչիւնով ու ֆրանսերէնում պահպանուած իմաստով կը լինի «yeux=աչք»՝ որով «բարեւ»-ը կը տայ ողջոյնի հնագոյն մի որակաւորումը, այն է՝ բարեւը տուողի «Աստուծոյ աչքով», «բարի աչքով» լինելու հանգամանքը:

Ռուսերէնի «պրիւետ» (=բարեւ) բառը կորցնելով հայերէն «բարեւ»-ի «ա»-ն, եւ բ>p անցումով⁷⁸⁵785. Քանզի այդ լեզուն չունի եռաստիճան բաղաձայնների համակարգ: ՝ դարձել է «պրիւ» («եւ>իւ» անցման պարագայ), ինչպէս այսօր արեւմտահայերէնը, ուր «բարեւ»-ը կը հնչէ «parev»: Իսկ «պրիւետ»-ի «ետ»-ը գրաբարեան «ետուր=տուեց» բառն է՝ որ «ետ» ձեւով էլ է հանդիպում գրաբարում:

Այսպիսով «Բարեկենդան»-ը «բար-եկ-կենդան» բաժանումներով ձեռք է բերում «Աստծուց եկած կենդանութիւն» իմաստը, եւ ոչ միայն դա:

«Բար»-ի անգլերէն զուգահեռ «bar»-ն ունի «ձող» իմաստը, ինչը նոյնպէս յայտնւում է հայերէնի բարդ բառերում՝ ինչպէս «բար-տի» ծառը, որը նշանակում է «մեծ ձող»՝ «սլացիկ ծառ» իմաստով: «Բարակ»-ը՝ «ձող-ակ», այսինքն «ձողաձեւ, ճառագայթաձեւ միաւոր» է:

«Բար»-ը որպէս ձող՝ ունի «կանգուն», «սլացիկ», «ոչ ծռմրուած» իմաստը, որով առնչւում է «ուղիղ»-ին: Հետեւաբար «Բարի»-ն նաեւ «ուղիղն» է:

Այսպէս, հնագոյն հայկազնեան բառապաշարում ծուարած ու անգործութեան մատնուած բառերից է «բարիոտն»-ը՝ որն Աճառեանը իրաւացիօրէն թարգմանել է «ոտքը բարի, ուղուրով»:

«Բարիոտն»-ը կարելի է հասկանալ՝

1.«սլացիկ ոտքով» (սրունքով),

2.«ուղիղ ոտքով»՝ ինչը փոխաբերական իմաստով կ՛ունենայ «բարի մտադրութեամբ եկող», «Աստուծոյ կողմից ուղարկուած» բովանդակութիւնը, եւայլն:

«Բարեկամ»-ը «բարին կամեցող»-ից բացի՝ կը լինի «ուղիղը կամեցող»: Նա նաեւ «Աստուծոյ կամքով» է «բարին կամեցող»:

Միայն Աստուծոյ կամքով եւ ուղիղ գործողն է «բարեգործ»:

«Բարեխրատ»-ը աստուածային խրատ է՝ ուղիղ մարդու ուղիղ եւ ճիշդ խրատն է:

«Բարեխորհուրդ»-ը «ուղիղ խորհուրդ» է՝ ճիշդ մտածողութիւն է:

«Բարեխօս»-ը ուղիղ եւ ճիշդ խօսողն է՝ ոչ չարախօսը:

«Բարեկեցիկ»-ը նախ եւ առաջ ուղիղ (Աստուածային օրէնքներով) ապրողն է՝ ինչի արդիւնքն էլ հենց իր «բարեկեցութիւն»-ն է:

«Բարետես»-ը սլացիկ տեսք ունեցողն է (ռուս. «ստրոյնի»)՝ ուղիղ եւ յստակ տեսանելին է:

«Բարեբախտ»-ը նշանակում է «բարու կամ Աստուծոյ հովանավորութիւնն ունեցող»:

Ամփոփենք:

«Բարեկենդան»-ը աւետում է՝

1.Աստծուց եւ արեւից գալիք վերակենդանութիւնը,

2.բուսական աշխարհի շիւի (ձողի) մօտալուտ կենդանացումը,

3.կենդանական աշխարհի ողնաշարի (bar) մօտալուտ կենդանացումը,

4.մարդու «ուղղուելու» վերակենդանանալու հնարաւորութիւնը՝ պահքով:

Պահք մտնելով մաքրուելու որոշումը պարտադրանքով չի լինում: Պահքը արդիւնաւետ է դառնում լոկ գիտակցաբար՝ հաւատքով եւ մեծ ուրախութեամբ կատարելու դէպքում:

Իսկ «բարեկենդան»-ի ծէսերը, աւանդութիւնները եւ տօնակատարութիւնը՝ հենց մարդու գիտակցութեանն ուղղուած արարողութիւններ են, որոնք բարձրացնում են տրամադրութիւնները, եւ ուրախութիւն են ներշնչում պահք մտնող հաւատացեալներին՝ վերականգնուելու, բուժուելու, ուղղուելու յոյսով:

Բարեկենդանի տօնակատարութիւնները -carnival- կատարուել են դիմակաւոր:

Դիմակը նախ ցոյց է տալիս՝ որ «բար»-ը – ձողը, շիւը, անձը - դեռեւս հին ու կաղապարուած, եւ մեռած ծածկոյթի կամ մաշկի տակ է:

Երկրորդ, դիմակը խորհրդանշում է մարդու դախացած – կոշտացած մարմինը, կաղապարուած մտածողութիւնը, ամուլ հոգեւոր վիճակը՝ եւ թէ մարդն ունի դիմակազերծուելու խնդիր, որպէսզի ունենայ թարմ ու նորոգուած մարմին, Աստուածահաճոյ արարչական մտածողութիւն եւ թարմ հոգեւոր ունակութիւններ:

Թարմանալու միջոցը պահքն է:

Սողուններից օձը (Գիլգամէշից հաւերժութեան ծաղիկը կամ գաղտնիքը գողացողը) լաւագոյն օրինակ է ծառայում մարդուն՝ երբ 10-ն օրեայ ծոմից յետոյ նա փոխում է իր մաշկն ու ժանիքները, վերանորոգւում է նրա տեսողութիւնը, եւայլն:

Պատահական չէ, որ արեւելեան-չինական դիմակահանդէսների հիմնական խորհրդանիշը օձն է:

Հին հայոց մօտ «Տերնտես» են կոչուել Բարեկենդանի տօնակատարութիւնները: Քանզի դրանց յաջորդող մեծ պահքի կարգը (եւ յատկապէս ծոմապահութիւնը) մահուան գնալու եւ նորոգուելով կեանքի վերադառնալու գործընթացն է: