3. Ասուն եւ Անասուն
Սրանց մեկնութիւնը կարեւորում ենք այն հանգամանքով, որ «անասուն» բառի էութիւնը պարզելով միայն կարելի է լուծել մարդկութեանն հուզող մի հանելուկ՝ որը վերաբերւում է «նախամարդ»-«կապկամարդ»-ի բնութագրութեան եւ գոյառութեան:
Սուրբ Գիրքն ասում է. «Աստուած ըսաւ. ՛՛Երկիրը թող հանէ շնչաւոր կենդանի իր տեսակին պէս՝ անասուններ, սողուններ ու երկրի գազաններ…՛՛»:769769. Աստուածաշունչ մատեան, Ծննդոց 1-1, 24:
Անասունների արարչութիւնը տեղի է ունեցել թռչնազգիների արարչութիւնից յետոյ, եւ նախքան սողունների, գազանների եւ հողածին մարդու արարչութիւնը:
Սողունի ինչ լինելը վեր ի վարոյ հասկանալի է:
Գազանը առանձնացուել է անասունից՝ ուստի նա պէտք է ունենայ իր իւրայատուկ յատկանիշը:
Հայոց տառերի իմաստաբանութեամբ առաջնորդուելով՝ «գազան»-«գ+ազ+ան»-ը կը լինի այն կենդանին, որն իր «գ»-գլխի վրայ պէտք է ունենայ «ազ»-«արական բնոյթի զօրութիւն», եւ այդ զօրութիւնը նրա ապրուստի միջոցն է եղել, քանզի «ան-ը «անել» բայն է, ուստի այդ զօրութեան միջոցով է նա գործել, պաշտպանուել ու սնունդ հայթայթել:
«Արական բնոյթ»-ը ցցուն մի բան է պատկերում՝ ուստի «գազան»-ն իր գլխի վրայ կոտոշ ունեցող, եւ կամ ժանիք ունեցող կենդանի պիտի լինի:
Հետեւութիւն.-
Սա նշանակում է, որ «անասուն»-ը ոչ կոտոշ՝ ոչ էլ ժանիք ունեցող կենդանի է, ինչպէս կապիկը:
«Անասուն»-ի ստուգաբանութիւնը՝ տառերի իմաստային սահմանումներով.-
1.«Ա-սուն»
Մեկնութիւն.
Աստուածայինով, արեւով եւ արեւայինով սնուող:
Հետեւութիւն 1.-
«Ա-սուն»-ը նշանակում է Աստուածային իմաստութեամբ, արեւով, կաթով, հացահատիկով սնուող:
2.«Աս-ուն»
Մեկնաբանութիւն.
Ինչպէս սուրբ Մ. Մաշտոցն է ասում՝ բառի տառերի առաջին զոյգը բառի բուն բովանդակութիւնն է, իսկ երկրորդ զոյգը տալիս է դրա բացատրութիւնը:
Այդ հիմքով էլ բանանք բառը:
«Աս»-«արական բնոյթի սերմ»+«ուն»-«իգական բնոյթի հոգեւոր լուսոյ լուսապսակաւոր սերմ»:
Մեկնութիւն.
«Արական բնոյթի սերմ»-ը դրական լիցքով, սպիտակ կամ արեւագոյն, երկարաւուն կամ հոսուն սերմ է:
«Ու»-ն «Իգական բնոյթի հոգեւոր լոյս»-ն է, էգ կենդանի-շնչաւորն է, որի «ն»-«լուսապսակաւոր սերմը» կուրծքն է, եւ որի սերմ-կաթի մասին է խօսքը: Իսկ կաթը «արական բնոյթի սերմ» է:
«Ուն»-ը միեւնոյն ժամանակ «ունենալ» բայի հիմքն է՝ հետեւաբար «ասուն»-ը «աս ունեցող» իմաստն էլ ունի:
Հետեւութիւն 2.-
«Աս+ուն»-ը մայրական կաթ ունեցող էգ կենդանին է:
3.«Աս-ուն»
Մեկնաբանութիւն.
«Աս»-«Արական բնոյթի սերմ»+«ուն»-«երկրային հոգեւոր լուսոյ լուսապսակաւոր սերմ»:
Մեկնութիւն.
«Արական բնոյթի սերմեր» են նաեւ բոլոր հացահատիկները՝ որոնք իրենց կորիզի վրայ չունեն մսային զանգուած (ինչպէս մրգերը՝ որոնք իգական բնոյթի են):
«Երկրային հոգեւոր լոյսը» այս պարագայում երկիր-հողից ելած բոյսն է՝ որի «լուսապսակաւոր սերմ»-ը «կեղեւաւոր սերմն»-ն է:
Հետեւութիւն 3.-
«Աս-ուն»-ը առաջին հերթին բովանդակում է կենդանական կաթն ու հացահատիկը:
Յետոյ է որ «ասունը» սնունդ լինելուց անցել է «սնող» եւ «սնուող» բովանդակութիւններին՝ որոնք պարունակել են «կաթով եւ հացահատիկով սնող եւ սնուող» իմաստը:
Սակայն ժամանակի ընթացքում «ասունը» կորցնելով իր բովանդակած «կաթն ու հացահատիկը»՝ այսօր հասկացւում է պարզապէս «սնուել, սնել», ինչպէս «կաթն-ասուն» բառում:
«Ասունը» «ան» ժխտական նախածանցով «անասուն» դառնալով՝ պէտք է ունենար «չսնող» եւ «չսնուող» իմաստները, որոնք չեն համապատասխանում իրականութեանը: Հետեւաբար «անասուն»-ի եւ դրա «ան» նախդիրի մէջ թաքնուած է եւս մի գաղտնիք՝ որին կ՚անդրադառնանք ներքեւում:
Այսքանը ամփոփելով՝ կարելի է ասել որ «անասունը» կարող է լինել.
1.Ոչ կաթնասուն կենդանին:
2.Ուրիշ կենդանիների կաթից չսնուող «նախամարդը»՝ որ չի ընտելացրել դրանք:
3.Հացահատիկ մշակել չիմացող եւ չուտող երկրածին նախամարդը:
Հայկական բանահիւսութեան եւ ժողովրդական խօսքի մէջ յաճախ հանդիպում ենք «հալալ կաթնակեր», «մայրական կաթը հարամ լինի» արտայայտութիւններին՝ որոնք գալիս են հաստատելու մայրական կաթի կարեւորութիւնը մեր ազգային մտածելակերպում: Յաճախ նաեւ «մայրական կաթը հարամ լինի» խօսքին ոչ պատահաբար հետեւում է «անասուն» բառը՝ որովհետեւ երկուսը անմիջականօրէն իրար լրացնող եւ հաստատող գաղափար են կրում:
Անասուն =ան-ասուն
Մեկնութիւն.-
Պարզեցինք որ «անասունը» կաթով ու հացահատիկով չսնուող է նշանակում: Սակայն բառի մէջ կայ առաւել խոր մի բովանդակութիւն:
«Ան» =արական բնոյթի լուսապսակաւոր սերմ:
Այսինքն՝ երեւելի կամ ցցուն, ապրող, արեւագոյն կամ սպիտակաւուն լուսապսակ-կեղեւ ունեցող սերմ է, ինչը ձուն է:
Հետեւութիւն.-
Քանի որ ասունը նաեւ սնուող եւ սնող իմաստն է ձեռք բերել՝ ապա անասունը «ան»-ով սնուող եւ սնող իմաստն էլ ունի, այսինքն՝ ձուով սնուող: Իսկ ձուն գիտենք որ մսեղէն է՝ հետեւաբար անասունը նաեւ մսով սնուողն է:
Թող ներողանիտ լինեն մեր մսակեր ընթերցողները, որովհետեւ մենք էլ չափաւոր մսակեր ենք:
4.«Անասուն» են կոչել ձուով ու մսով սնուողներին:
Ի հարկէ «ասուն»-ն ունի «ասող-խօսող» իմաստը: «Աս»-ը «աստուածային սերմ» է նշանակում (որին հանդիպեցինք Ասիայ բառում), որտեղ սերմը նաեւ մտքի սերմ է՝ հետեւաբար «Աս»-ը բովանդակում է «աստուածային մտքի սերմ» իմաստը, հետեւաբար «ասուն»-ը «աստուածային մտքի սերմեր ունեցող»-ն է:
Ագաթանգեղոսի մօտ կարդում ենք.
«Որոյ (Աստուծոյ) բարձրագոյն ազդեցութեամբ ցուցեալ զաստուածագործ գիտութիւնն ի խառնակելն, յամբոխելն եւ զմիասնունդազգն ի բազում ազգս այալալեզուս օտարաձայնանծանօթս միմեանց ընդ երեսս երկրի սփռէր»:770770. «Ագաթանգեղայ Պատմութիւն Հայոց», Թիֆլիս, 1914, Տպ. Ն. Աղանեանի, Պօլից. 7, էջ 155:
Խօսքը վերաբերւում է լեզուների խառնակութեանը՝ Բաբելոնում անյաջող աշտարակաշինութեան աւարտին:
«Զմիասնունդ» բառը այստեղ ուղղակիօրէն «միասին սնուող» կամ «միեւնոյն սնունդը ունեցող» չի նշանակում՝ այլ «մի լեզուով խօսող»:
Բառն առաջացել է հետեւեալ կերպ.
«Մի՛ - աս - ունեցող - ունդ», որը նշանակում է «Մէկ լեզու ունեցող ունդ-սերմ» («աս»-ից էլ «ասել» բայը), նաեւ՝ «մի՛ Աստուած ունեցող սերունդ»:
Եզնիկ Կողբացին տարբերակում է ասունն ու խօսունը՝ այսպէս.
(Աստուած) «Որ աղբիւրն է բարութեան, որ զամենայն զոր արար՝ գեղեցիկս արար, այս ինքն զբանաւորս եւ զանբանաւորս, զմտաւորս եւ զանմտաւորս, զխօսունս եւ զանխօսունս, զասունս եւ զանասունս»:771771. Եզնիկ Կողբացի, «Եղծ Աղանդոց», էջ 8:
Այստեղ «բանաւորն ու անբանը» զուգահեռ է «մտաւորին ու անմիտին», «խօսունին ու անխօսին», «ասունին ու անասունին»:
Հետեւաբար «զասունս» ասելով նա նկատի է ունեցել Ադամից սերած «մարդկանց որդիներին», իսկ «զանասունս» ասելով էլ՝ «կապկամարդ-նախամարդուն», որն արարուել է Ադամից շատ առաջ: