29.Բարբառներ եւ Լեզուներ

Խորենացին մէջբերում է անում Բերոսեանն Սիբիլլայից.

«Յառաջ քան զբուրգն, ասէ, եւ զբազմաբարբառն լինել ձայնի ազգի մարդկան, եւ զկնի նաւարկութեանն Քսիսութրեայ ի Հայս՝ Զրուանն եւ Տիտանն եւ Յապետոսթէ լինէին իշխանք երկրի»:³⁴⁷347. Մ. Խորենացի, նոյն, էջ 23:

Թարգմանենք. «Բուրգից եւ մարդկանց ազգի բազմաթիւ բարբառների կազմաւորուելուց առաջ, ասում է, եւ Քսիսութրայի դէպի Հայք նաւարկելուց յետոյ՝ երկրի իշխանները դարձան Զրուանը, Տիտանն ու Յապետոսթէն»:

Քսիսութրան Նօյն է: Զրուանը Նօյի առաջնեկ որդին է՝ Սուրբ Գրային Սէմը, Տիտանը երկրորդ որդին է՝ Սուրբ Գրային Քամը, իսկ երրորդ Յապետոսթէն՝ Յաբեթն է:

Հետեւում է, որ մարդկութեան նախնական մայր լեզուն այդ ջրհեղեղից ու աշտարակի կառուցման ձախողումից յետոյ միայն տրոհուել է բարբառների (մօտ 9.214 թ.ն.Ք):

Խորենացու յաւելեալ տուեալներով՝ աշտարակաշինութեան փորձից յետոյ, այդ գործին ներգրաւուած 72 առաջնորդները տարբեր ուղղութիւններով հեռացել են Բաբելոնից, եւ բացի մէկից՝ միւս խմբերից կամ տօհմերից իւրաքանչիւրն օգտագործել է մայր լեզուից տարանջատուած ինքնուրոյն մի բարբառ:

Խորենացին աւելացնում է.

«Քանզի ի բաժանել լեզուացն ընդ ամենայն երկիր՝ ոչ խառն ի խուռն եւ ոչ անառաջնորդ այս լինէր»:³⁴⁸348. Մ․ Խորենացի, նոյն, Գլ․ Զ․, էջ 91։

Մեր կարծիքով, այդ բարբառ-լեզուները մայր լեզուից բխեցնելու համար՝ նահապետ-առաջնորդները օգտագործել են տառադարձութեան յստակ օրէնքներ, որոնցով միեւնոյն բառը մի այլ բարբառում հնչելու էր այլ կերպ, բայց ո՛չ կամայական՝ «անառաջնորդ»:

Օրինակներին կը ծանօթանանք յաջորդ յօդուածներում: