20.Ադամի արարումը եւ ժամանակագրութիւնը

Մեր «Ծննդոց Գիրք»-ը չսկսեցինք Ադամից՝ այլ միայն խօսեցինք նրա Աբել ու Կայեն որդիների մասին, նրանց բնակեցրած առաջին բնակավայրի ու սերունդների մասին՝ քանզի անհրաժեշտ էր նախ ծանօթանալ այդ հաստատուններին, ապա նաեւ Պրոմեթեւսի ու Դեւքալիոնի ինքնութեան:

Ադամի կամ մարդկային առաջին տեսակի արարման եւ ժամանակագրութեան մասին որոշակիօրէն աւանդել են յունական առասպելները:

Ըստ այնմ, Ն.Վ. Մամունան գրում է.

«Պրոմեթեւսը հողը ջրով խառնեց՝ ու արարեց աստուածների նմանակին, առաջին մարդուն:

Աւանդաբար ընդունուած է՝ որ առաջին մարդն արարուել է Խոյ կենդանակերպի իշխանութեան ժամանակաշրջանին»:²⁷⁹279. Ն. Վ. Մամունա, «Առեծուածների զոդիակը», Մոսկուայ 1998, էջ 47: ( Мамуна , «Зодиак Мистерий», Москва, 1998):

Նաեւ՝ թէ «Պրոմեթեւսը եղել է ՚կանխատեսող՚, նրա անունը նշանակում է ՚նախատեսող՚»:

Ի՞նչ կարող ենք եզրակացնել այս եւ նախորդող վերի տուեալներից:

1.Պրոմեթեւսը երկրի վրայ ապրել է մինչեւ Առիւծ կենդանաշրջանի իշխանութեան այն օրերը՝ երբ ջրհեղեղն էր սկսելու:

2.Ջրհեղեղից շատ առաջ՝ նա կանխատեսել է երկիր մոլորակից Անգեղ-հերշտակների մեծամասնութեան հեռացումն ու վերադարձը տիեզերք, նաեւ կանխատեսել է նրանցից շատերի ոչնչանացումը՝ ինչի հետեւանքով երկրի վրայ մնալու էին շատ քիչ քանակութեամբ բնակիչներ:

3.Նոյն այդ ժամանակ էլ մտածել է ապահովել երկրի յետագայ զարգացումը՝ ու հեռացող-ոչնչացող հրեշտակ-Անգեղներին փոխարինելու համար արարել է իր կողմից նախատեսուած երկրածին մարդկանց նախահօրը՝ Ադամ-Էակոսին, նրան տեղաւորելով իր բնակավայրի (ներկայ Դերսիմի) արեւելեան կողմը՝ իր տնկած այգում, Բասէնի դաշտից ներս՝ որպէս մի ապահով տեղ:²⁸⁰280. Սուրբ Գիրքն ասում է. «Աստուածն արարեց Ադամին՝ ու դրեց արեւելեան կողմում իր տնկած այգում»: Թէ ինչի՞ց արեւելք՝ չի յիշատակւում: Նաեւ քրիստոնեայ հաւատացեալներից ոմանք ընդվզում են մեր բացայայտման դէմ, որովհետեւ ըստ Սուրբ Գրոց՝ «Աստուա՛ծն արարեց Ադամին», եւ ո՛չ թէ ինչ որ Պրոմեթեւս: Հասկանալի է նրանց մտահոգութիւնը: Սակայն պէտք է յիշել՝ որ Աստուած ինքն անձնապէս երբէք չի եկել երկիր որեւէ գործով, այլ իր հրեշտակին է ուղարկել որոշ գործեր տնօրինելու համար՝ ինչպէս որ ուղարկել է իր Որդուն:

4.Եւ այդ արարումը մի ձեւով կապ է ունեցել «Խոյ» կենդանակերպի հետ:

Թէ այս ենթադրութիւնները ինչքանո՞վ են համապատասխանում իրականութեան՝ փորձենք ստուգել:

Հողածին առաջին մարդու արարման ժամանակի հարցը՝ ըստ մեր

Պատմահօր.-

Խորենացին ասում է թէ ջրհեղեղը տեղի է ունեցել՝

«Սատակմամբ մարդկան զազրագործաց՝ դարուն երրորդի»:²⁸¹281. Մ. Խորենացի, նոյն, Գիրք Առաջին, էջ 16:

Խորենացու խօսքը ի հարկէ վերաբերւում է ո՛չ թէ արարչութեան կամ երկրի բնակեցման երրորդ ժամանակաշրջանին՝ այլ մարդո՛ւ արարման երրորդ շրջանին («մարդկան … դարուն երրորդի»):

Այստեղ կայ թիւրիմացութիւն կամ աղաւաղում՝ քանզի մարդկանց արարումից երեք դար կամ 300 տարի յետոյ ջրհեղեղ չի եղել:

Ըստ մեզ, «դարուն»-ը պէտք է լինի «տարուն», որ ոչ թէ մեր երկրային մէկ տարին է՝ այլ կենդանակերպերի տարին է,²⁸²282. «Տար»-ը տարիների մի ամբողջական շրջապտոյտն է՝ «Տիեզերական տարին» է: եւ հաւասար է 12x2160=25920 արեգակնային տարուան, կամ նրան համազօր 28800 լուսնային տարուան:

Ուստի Արեգակնային տօմարով «երրորդ տարուն»-ը հաւասար է 25920x3=77760 երկրային տարուան:

Հետեւաբար կարող ենք ասել, որ Ադամն արարուել է ջրհեղեղից 77760 տարի առաջ, ինչը ըստ Սումէրական արքայացանկի ժամանակագրութեան՝ համազօր է ջրհեղեղից առաջ 163․440 թուականին (241200-77760), մեզանից շուրջ 115․760 տարի առաջ, որը զուգադիպում է «Հովիւ Դումուզի»-ի²⁸³283. «Հովիւ Դումուզի»-ն նոյն ինքն Պրոմեթեւս-Մաթուսաղա-Առիւծ Մհերն է, սումէրական առասպելներում «էա» կարդացուած «Հայա» հրեշտակի որդին՝ «որն էլ Ադամին արարողն է ու նրա «հովիւը»։ Նրա յիշատակին է, որ ջրհեղեղից բաւական յետոյ Հայկի որդի Արամանեակն իր որդուն անուանել է Կադմոս (համազօր՝ «Դումուզի»-ին) , երբ վերջինս սումէրական արքայացանկում կոչուել է «Դումուզի ձկնորսը՝ Հայայից»։ կողմից երկրի կառավարման ժամանակամիջոցին։

Իսկ քանի որ Նօյեան ջրհեղեղը տեղի է ունեցել Առիւծ կենդանակերպի իշխանութեան օրերում՝ ապա դրանից ետ գնալով 77760 տարի, կը գտնենք նաեւ մարդու արարման կենդանաշրջանը, որը զուգադիպում է Խեցգետին (նաեւ՝ Խեչափառ) կենդանակերպի իշխանութեան շրջանին, ջրհեղեղից 36 կենդանաշրջան առաջ (77760։2160=36):

Հողածին առաջին մարդու՝ Ադամի արարման վայրը․-

Մեր գտածոներով ժխտուեց գիտնականների «աւանդաբար» թէ ենթադրաբար իմացած այն վարկածը, թէ Ադամը «Խոյ»-ի ժամանակ է արարուել։

Եւ ընդհակառակը, հասկանալի դարձաւ առասպելների այն տուեալը, թէ Խեցգետին/Խեչափառ կենդանակերպը –

1․ «հոգիների մարմնաւորման դարպասն է»,

2․ «մարդկանց մահուան պարագայում՝ «նրանց հոգիների երկնային դարպասն է»։

Քանզի կենդանակերպի անուան «Խեչափառ» տարբերակը յուշում է, թէ այդ կենդանակերպի իշխանութեան ժամանակ է, որ «խեցին փառ» է ստացել, այսինքն «կաւը կամ մարմինը կեանքի հուր» է ստացել, ուստի եւ առաջին մարդը կեանքի է կոչուել։

Իսկ կենդանակերպի անուան «Խեցգետին» տարբերակը յուշում է, որ մահկանացու մարդու հոգին իր «խեցին կամ մարմինը յանձնել է հոսող գետին կամ մի գուցէ գետնին»։

Իսկ կաւ-մարմինը ձեւաւորողն ու նրան «փառ» տուողը եղել է Պրոմեթեւս-Հովիւ Դումուզին։

Խեցգետին-Խեչափառ կենդանակերպի երկրային պատկերը գծագրւում է Մեծ Հայքի Բիւրակնեան լեռներով, իր հիւսիս-արեւմուտքին սահմանակից ունենալով երկրային Առիւծը (Մնձուրեան լեռները), հարաւից՝ Հայկական Տաւրոսը, եւայլն։

Հետեւաբար կարելի է յայտարարել՝ որ Պրոմեթեւսը առաջին մահկանացու մարդու արարչութիւնը իրականացրել է իր բնակավայրից մի քիչ հարաւ եւ արեւելք գտնուող Բիւրակնեան²⁸⁴284. «Բիւրակն» անուան հիմքը «բիւր»-ն է, որի «բիւ»-«բեւ» արմատը յունական կամ լատինական նոյն « Bio»-«կեանք նշանակող բառն է, որը «ր»-ի հետ կը լինի «կեանքի րոպէ եւ մասնիկ», իսկ «ակն»-ը «ակ անել»-«ամբողջացնել է նշանակում, ուստի «Բիւրակն»-ը եղել է «կեանքի արարման եւ արարուածը գլխաւոր մասնիկով (աուրայով) օժտելու ակ»-ը՝ վայրը»։ Սրա համար էլ Բիւրակնը կոչուել է նաեւ «Սերմանց»։ լեռների վրայ:

«Աւեստայի առաւել եւ հնագոյն բաժինը կոչւում է ՛՛Վենդիդադ՛՛: Այստեղ գրված է մարդկութեան ծագման մասին: Վենդիդադ գրքի երկրորդ գլխում կարդում ենք. ՛՛Ահուրամազդան՝ արարիչը, հրաւիրեց ժողով նշանաւոր Աիրյանա Վայեգոյում՝ անթերի արարչագործութեան երկրում՛՛: Հայկական հանրագիտարանի եւ ՛՛Աշխարհագրական անունների բառարան՛՛-ի Արարատ երկրանուան իմաստն արտայայտող ՛՛Արիա Վարդա՛՛ անուանաձեւը Աւեստայի ՛՛Աիրյանա Վաեգո՛՛-ի մի տարբերակն է, թերեւս Էլամերէն արտաբերութիւնն է»:²⁸⁵285. Տես՝ Կարապետ Սուքիասեանի հեղինակային գործը, էջ 12:

Մեզ համար այստեղ անակնկալն այն է, որ մարդն արարելու որոշումը կայացել է «Արիա Վարդա»-ի մէջ, եւ «Վարդա» անուան մի տարբերակը պահպանուել է Բիւրակնեան լեռների տարածքին պատկանող մինչեւ օրս հայաբնակ «Վարդո» աւանի անուան մէջ:

Յաւելուած.-

1.Հնդկական առասպելաբանութիւն.-

Ըստ Ն.Վ. Մամունայի՝ «Ագնի» աստուծոյ մակդիրներից է «Պրամատի»:

Մեր կարծիքով՝ «Պրամատի»-ն «Պրոմեթեւս»-ի պակասաւոր մի տարբերակն է, եւ նշանակում է «փառը (կամ հուրը) մատուցող», երբ «Մաթեւոս»-«Մաթէոս»-ի աւանդական ուղղագրական ձեւը «Մատթէոս» է (ինչպէս «Աւետարանն ըստ Մատթէոսի»), իսկ առաւել հին ձեւը՝ «Մատթեւս» է, որի բաղադրիչներն են «մատ+թեւս» մասերը, եւ նշանակում է «մատուցող Թէոս» կամ «մատուցող թեւեր», փոխաբերաբար՝ «մատուցող թեւաւոր», «մատուցող հրեշտակ»՝ երբ գիտենք թէ Պրոմեթեւսն է որ առաջին մարդուն մատուցել է «Աստուածային հուրը կամ փառը»:

Այսպիսով իմանում ենք՝ որ հնդկական «Ագնի»-ն ոչ թէ մեր իմացած ռուս. «ագոն»=«կրակ»-ի աստուածն է՝ այլ «կեանք պարգեւող հուր»-ի աստուածն է, այլապէս՝ մեր մատենագրութեան մէջ օգտագործուած «ահուր»-ի,²⁸⁶286. «Յաճախապատում Ճառք», Վաղարշապատ, 1894-96, Ճառ ԺԱ, էջ 131, «…յահուր բարուց»: որը համազօր է «aura»-ին, կամ «փառ»-ին:

2.Վայնախեան առասպելաբանութիւն.-

Վայնախեան առասպելում շանթահարող աստուածը («Զեւսը» - Մ.Ն.) հաւերժական տանջանքի է մատնել հուրը գողացող ու մարդկանց տանող «Պհարմատա»-յին:

Պարզ է, որ «Պհարմատա» եւ «Պրամատի» անուններն առաջացել են «փառը մատուցող» նոյն «Պրոմեթեւս»-ից:

3.Սումէրական առասպելաբանութիւն.-

Սումէրական առասպելաբանութեան մէջ Քսիսութրայի (Նօյի) հօր անունը յիշատակուել է եւ կարդացուել «Ուբարա-Տուտու»:²⁸⁷287. Տես՝ Ռոբըրտ Տեմպլ, նոյն, էջ 396:

Մեր մեկնութեամբ՝ այդ անուան կառուցուածքը պիտի լինի «Ուպ-փառա-տու-տու», որտեղ՝

1.«Ուպ»-ը համապատասխանում է անգլ. «up»-ին, հայ. «ապ»-ին,

2.«փառ»-ը հասկանալի է,

3.«տու»-ն հայերէնի «տալ» բայն է՝ «տուող» իմաստով: Երկրորդ «տու»-ն էլ թերեւս «թեւ» բառի այլընթերցումը լինի: Հետեւաբար ունենք «վերին փառը տուող թեւաւորը»՝ որով «Ուբարա-Տուտու»-ն վստահօրէն նոյնանում է Պրոմեթեւսի հետ:

Ինչպէս տեսնում ենք՝ սումէրների մօտ «մատուցող»-ը ներկայացուել է «տուող» բառով, որով Պրոմեթեւս ածական-անունը դառնալով «Ուպփառատուտու»՝ չի կորցրել իր բովանդակային էութիւնը:

Սումէրական գրութիւններում ասւում է նաեւ՝ որ «Էա» (տառացիօրէն՝ «Էութիւն արարող») աստուածն է մարդուն արարողը:

Մինչդեռ «Էա»-«Հայա» է կոչուել թէ՛ առաջին Էա-ն (Էնկին)՝ որ ճարտարապետ է եղել ու առաջին երկու քաղաքները կառուցել երկրի վրայ, եւ թէ՛ նրա որդի Պրոմեթեւս-Կադմոսը՝ այս անգամ նաեւ որպէս «Ուփառատուտու»:²⁸⁸288. «Էա»-ն սումէրական առասպելներում յիշատակւում է նաեւ «Էնկի»:

Հետեւութիւն.-

Պրոմեթեւս անուան «Պրամատի»-«Պհարմատա» հնդկա-վայնախեան տարբերակները մեզ մղեցին դրանք համեմատելու Պյրամիդ եզրի հետ՝ որի ծագումնաբանական (էտիմոլոգիական) կառուցուածքն ու իմաստաբանական բովանդակութիւնը առ այսօր անյայտ է մնացել մարդկութեան:

Պյրամիդ-ը հայերէնի է տառադարձւում «փառամիտ», ինչը որպէս կառոյց՝

1.«փառին միտող»-ն է, «լուսատուներին միտելու», «լուսատուները քննելու» գործնական նպատակով, որը նուիրուել է՝

2.«Փառը մատուցող»-ին (Փառաւոր միտք ունեցող Պրոմեթեւսին),

3.Մարդկային առաջին տեսակի արարչութեան:

Անկասկած առաջին Պյրամիդ-ը կառուցել է Զրուանը՝ Պրոմեթեւսի թոռն ու ժառանգորդը (ն.Ք. 32.030-ից 31.190թ.-ի միջեւ), Աբեղեանների հետ միասնաբար՝ որպէս երախտիքի խօսք Պրոմեթեւսին:

Եւ պատահական չէ՝ որ մեծ բուրգերը կառուցուել են Սֆինքս - էգ առիւծի հարեւանութեամբ (նրա թիկունքին), քանզի ինչպէս տեսանք՝ Պրոմեթեւսը առաջին առիւծեցին էր, եւ ինքն էր Սֆինքսը կառուցողը ջրհեղեղից առաջ, իսկ ջրհեղեղից յետոյ կառուցուած առաջին բուրգը նուիրուել է նրա յիշատակին: