2. Բազմաստուածութիւն եւ Կռապաշտութիւն
Հայ ժողովուրդն ի սկզբանէ ունենալով հանդերձ եռաստիճան Միաստուածութեան պաշտամունքը՝ դրա կողքին ունեցել է նաեւ դեւերի պաշատամունք: «Դեւ»-եր՝ որոնք ոչ այլ ոք են քան մեր նախնի դիւցազունները, Աստուծոյ որդիները, մեր առաջին հայրերն ու ուսուցիչները:749749. Մհերի դռան 2-րդ հարթութեան «աստուածները»:
Իրականում «պաշտել»-ը անցածների («պաշտ»=անգլ. past=անցած, անցեալ) յիշատակումն է ու փառաբանումը. հանգուցեալների՝ որոնք եղել են ազգի արժանաւոր զաւակները: Այսօր էլ մարդկութեան մեծ մասը, նաեւ Հայ անհատն իր մահացած պապի, տատի, հօր ու մօր գերեզմանին կանգնեցնում է մահարձան, տապանաքար, խաչքար, ապա առնուազն տարին երկու անգամ մեծ ու փոքր զատիկներին այցելում է նրանց, մոմ է վառում, խունկ է ծխում եւ աղօթք է յղում Բարձրեալ Աստծուն՝ որպէսզի Նա շնորհ անի, «ողորմի» նրանց հոգուն (ներում շնորհի նրանց սխալներին) կամ էլ «հոգին լուսաւորի» (կրկին անգամ կեանքի կոչի): Բայց չի եղել դէպք՝ որ աստուածացնէինք մեր նախնիներին եւ երկրպագէինք նրանց, Արարիչ Աստծու փոխարէն:
Ներկայ քաղաքակրթութիւնը այդ «պաշտամունք»-ը թիւրիմացաբար որակել է ե՛ւ բազմաստուածութիւն ե՛ւ կռապաշտութիւն, ինչը պէտք է վերանայել: