Մեր զարմանալի բառերը - 7
Յօդուածաշար, շարունակութիւն 7
Տեսանք, որ "Թագ"-ն ու "Թաղ"-ը թագեր են, մէկը կազմուած ոսկուց, միւսը թաղիքից։ Երկու բառերի տարբերութիւնն են հանդիսանում "գ" եւ "ղ" տառերը։
"Գ" տառը կրում է "գոյ", "գլուխ" եւ "գլխաւոր" իմաստները։ "Գոյ"-ը շնչաւոր էակն է, ի մասնաւորի՝ մարդն է։ Ուստի "գ" տառով կարելի է իմանալ որ գործ ունենք թէ՛ մարդու եւ թէ նրա գլխի հետ։ Նշեցինք նաեւ, որ "Ագ"-ը կամ "Ag"-ն նախկինում եղել է ոսկու խորհրդակիրը եւ ոչ թէ արծաթի, ինչպէս այսօր գիտէք Մենդելեւեան աղիւսակից։
Ի՞նչ հիմքեր ունենք, պնդելու մեր ասածը։
Մարդու կառուցուածքում կան օրգաններ, որոնցից մէկի աշխատանքը ուղղակիօրէն կախում ունի ոսկու առկայութիւնից, միւսինը արծաթի, երրորդինը՝ երկաթի։
Դուք փորձե՞լ էք հասկանալ, թէ սէրը ինչ հանգամանքներում է առաջանում, ի հարկէ եթէ ունեցել էք այդ "անբացատրելի" ու "անմեկնելի" զգացողութիւնը։
Տրամաբանութիւնն ասում է, որ եթէ կայ մի երեւոյթ, ապա կայ այդ երեւոյթը առաջացնող դրդապատճառը։ Փիլիսոփաները սա ձեւակերպել են "պատճառ եւ հետեւանք" հասկացողութեամբ։
"Սիրտ" բառը կառուցուած է "սէր+տու" մասնիկներից , այսինքն սիրոյ զգացումը առաջանում է սրտի թելադրանքով։
Իսկ սրտում գործում է արիւնը։
Դուք գիտէք, որ արեան գլխաւոր մասնիկներից է հիմոգլոբինը, որի հիմնական բաղադրիչն է երկաթը։ Ահա այդ երկաթն է, որ արեան շրջանառութեան հետեւանքով ձեռք է բերում մագնիսականութիւն, ինչն էլ պատճառ է դառնում հակառակ բեւեռն ունեցող երկու անձերի միջեւ սիրոյ թրթիռների առաջացման։
Այսքանը երկաթի մասին մեր մարմնում։
Իսկ դուք տեսե՞լ էք, անչափահաս երեխաներ, որոնք սիրով լիզում են իրենց քթից հոսող խլինքը։
Տեսած կը լինէք։
Ի՞նչ է պատճառը։
Ախր դժբախտաբար մենք մեր լեզուն լաւ չգիտենք։
"Խլինք" բառի արմատն է "խել"-ը, որից էլ խելքը, խելօքը, խելագարը, նաւախելը, եւայլն։
Այսօր "խել" ասելով հազիւ թէ հասկանանք մի բան։ Մինչդեռ հայկական բժշկագիտութեան մէջ այն փոխարինել են օտարամուտ "նէյրոն" բառով։ Այսինքն, "խել"-ը հենց ուղեղի մի բջիջն է, եւ այդ բջիջների ամբողջութիւնն էլ կոչւում է "խելք"։
Երբոր մարդ անհատը հարբուխով է հիւանդանում, նրա ուղեղի խելերն են մեռնում, ու հոսում քթից։ Հասկացա՞ք թէ ինչ վտանգաւոր հիւանդութիւն է դա, թէեւ բնական միջոցներով բուժւում է հեշտութեամբ։
Այո, անչափահաս մանուկն իր խելքը "հացով է ուտում"։
Ինչո՞ւ, կրկին հարց ենք տալիս։
Երեւի տեսած կը լինէք ուղեղի գոյնը։ Դա ոսկեգոյն է, արեւագոյն, ցորենի գոյն, կրեմի գոյն։ Քանի որ նեյրոն-խելի գլխաւոր բաղադրիչը հենց ոսկին է, ինչպէս այսօրուայ համակարգիչների "ուղեղում"։
Դրա համար էլ մարդու գանձը գտնւում է հենց ուղեղում, ուղիղ եւ ոչ ուղիղ իմաստներով։
Պատահական չյիշատակեցինք ցորենը, որովհետեւ դա ուղեղը սնող կարեւորագոյն սնունդն է, որի կողքին նաեւ այլ ցորենագոյն հացահատիկները, նաեւ այն բոլոր բոյսերի ու ծառերի պտուղները, որոնք ունեն "արական բնոյթ"։
Կարծում եմ, գլխի ընկաք, որ խլինք ուտող երեխան ուտում է իր ուղեղի մեռած բջիջները, որոնք իրենց մէջ ոսկի ունեն, որով նա հարստացնում է իր օրգանիզմը ոսկով, որպէսզի վերականգնուեն իր ուղեղի խելերը։
-------------------------------
1․"Սիրտ" բառը բաղադրուած է "սէր" եւ "տու" արմատներից։ Երբ "սէր" բառին ածանցուել է "տուող" իմաստով "տու" բառը, ապա "սէր"-ի "է" ձայնաւորը օրինաչափօրէն շեշտազրկուել է ու փոխուել "ի"-ի, քանզի շեշտը անցել է "տու"-ի "ու" ձայնաւորին։ Սակայն ժամանակի ընթացքում "ու"-ն կրճատուել է, եւ բառի կառուցուածքը դարձել է անընկալելի։ Նոյնպիսի բառեր ունենք, երբ "տ" տառը առանձինն ձեռք է բերել "տալ" բայի իմաստը։ Օրինակ, "Արարատ" լեռնանունը եթէ վերծանենք ըստ իր առկայ
կառուցուածքին, ապա կ՛ունենանք անյուսալի բացատրութիւն, կապուած "ատ" բառի "ատել", "կտրել" իմաստներից։ Մինչդեռ բառն սկզբնական վիճակում եղել է "Արարատու", այսինքն "արարչութիւն տուող", ինչը իսկապէս արդարացուած է։