12. Խոյ Կենդանակերպ (Aries, Arietis, Ari - ♈ - Հ տառ ) Հայկական Պար լեռնաշղթայ

Պատկեր «54» Ամիս Ահեկան21/20 Մարտից 20/21 Ապրիլ

 

Գլխաւոր աստղերը- 1. Գ(Հ)ամալ – Hamal (Alpha Ari), 2. Շերատան – Sharatan (Beta Ari),

 

3.Մեզարտիմ - Mesarthim - Mezartim (Gamma 2 Ari), 4. Բոտեյն - Botein (Delta Ari).

Հարեւանները- 1. Պերսեյ, 2. Եռանկիւնի, 3. Ձուկ, 4. Կետ, 5. Ցուլ

Կենդանակերպի լատինական Aries անուանումը մեզ յուշեց, որ գործ ունենք «Ար»-երի եւ «Արիներ»-ի հետ, քանզի «s»-ն յոգնակերտ մասնիկ է, ինչպէս եւրոպական լեզուներում՝ այդպէս էլ գրաբարեան հայերէնում:⁵⁵⁰550. Յոգնակերտ «ք»-ն հոլովման ժամանակ դառնում է «ս»՝ ինչպէս «արք» > «ընդ արս»:

Հետեւաբար Aries-ը կարելի է ընկալել «Արեր»՝ երբ երկու «Ար»-ը («Արար»-ը) նոյնպէս «Արեր» է, ուստի Aries-ը եւ յատկապէս Arietis-ը ակնարկում է երկգագաթ Արարատին:

Ցուլ կենդանակերպին նախորդում է Խոյը՝ որի երկրային պատկերն է Տաւրոսեան լեռնաշղթայից հիւսիս-արեւելք ընկած «Հայկական Պար»-ը, ⁵⁵¹551. Տես՝ «Ատլաս», էջ 7, «Այրարատեան լեռներ»-ը: ուր Մեծ եւ Փոքր Մասիսները (երկու «ար»-երը) խորհրդանշում են Խոյի դէպի երկինք պարուրուած կոտոշները:

Եւ իսկապէս, «Հայկական Պար» լեռնաշղթան իր ուրուագծերով ճշգրտօրէն պատճենում է աստղային քարտէսի «Խոյ» կենդանակերպն ու նրա խորհրդանիշը: Տես՝ Պատկեր «55»:

Պատկեր «55» Խոյի տարածքը

Խոյ կենդանակերպի խորհրդանիշը Հայոց այբուբէնի մեծատառ «Հ »-ն է՝ մարդուն տրուած աստուածատուր արարչական հուր -հոգին (Զրուանի կողմից տրուած «հուր »-ը ), (գծ . «8» եւ «9» ):

 

 

գծ. «8» գծ. «9» Խոյ Կենդանակերպի Խորհրդանիշի Հայոց Այբուբենի «Հ» Ծագումը Տառի Ծագումը

Հին Եգիպտական պատկերագրերում «Հ» հնչիւնը խորհրդանշուած է Հայոց փոքրատառ «հ»-ով՝ հիւսուածքի ձեւով (Տես՝ Պատկեր «56»), եւ իբր թէ նշանակել է «մարդու անունը»: ⁵⁵²552. Ն. Վ. Մամունա, «Հին աշխարհի եօթ երկինքները», Մոսկուա, 2000թ., ռուս. լեզուով, էջ 150 (Н В Мамуна “Семь Небес Древнего Мира”): Սա ի հարկէ մարդու արեան կոդն է:

Պատկեր «56» « Հ » հնչող եգիպտական պատկերագիրը

Մեծ Մասիսը համապատասխանում է Խոյ կենդանակերպի «Hamal» ⁵⁵³553. Արաբերէն Hamal նշանակում է «Խոյ կենդանակերպ», նաեւ՝ «կրել», «կրող», որի մէջ կայ «յղի լինելու» իմաստային երանգը, եւ ակնարկում է արարչութեան վայր լինելուն: Նոյն բառի «Գամալ» տարբերակը արաբերէնում «ուղտ» է նշանակում, որի սապատն էլ առնմանութեամբ՝ խորհրդանշում է «Մեծ Մասիս»-ը: աստղին, իսկ Փոքր Մասիսը՝ «Sheratan»- ին:

«Sheratan»- ը տառադարձելով հայերէնի՝ ստացւում է « Ասերայ Տան», այլապէս՝ « Ասերի տուն», որն հայկական տօմարի օրանուններում յիշատակւում է « Ասակ» (17- րդ օր) ՝ որին էլ յաջորդում է հենց « Մասիս» օրը (18- րդ օր):

Այսպիսով հաստատւում է, որ « Աս»- երն ու « Արի»- ները նոյնն են, եւ նոյն տարածքի զաւակներն են:

Փոքր ինչ անդրադառնանք պատմութեան ծալքերին:

Դէպի արեւելք առաջին արշաւանքի նախօրէին՝ Արիներն իրենց զօրաշարժի համար հաւաքատեղի են ընտրել Արցախը, Շուշի հրամանատարական կենտրոնով: Դրա համար էլ Արցախը սկզբում կոչել են « Արացխ», ⁵⁵⁴554. Տես՝ «Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան»-ը: որը միաւորում է « Արաց+ ախ» երկու բառերը (« Արիների կենտրոնատեղի» իմաստով): Իրենց հրամանատարական կենտրոնը կոչել են « Շուշի» ՝ որպէս « ուշի շէմ», այսինքն « ներւային կամ կառավարման համակարգի կենտրոնի շէմը, նախամուտքը»:

Այդ արշաւախումբը ամրապնդուել է Պարսկաստանում՝ ուր ստեղծել են մի երկրորդ Շուշի- կառավարման կենտրոն, որն այսօր կոչւում է Սուզա կամ Շօշ:

Հազար տարի անց, Արիական երկրորդ արշաւանքի ժամանակ Արացխը վերանուանել են « Արդախ» ՝ որպէս « արդարութեան կենտրոն», ինչը յուշում է այս անգամ՝ Արցախի « հոգեւոր գլխաւոր կենտրոն»- ի վերածուած լինելու հանգամանքը:

Վերադառնանք մեր նիւթին:

Ըստ մեզ, Հայկական Պարն ընդգրկում է Փոքր (3925 մ.) ու Մեծ (5165 մ.) Մասիսները, Սինակ (1760 մ.), Բարդող (3261 մ.), Սուկաւետ ( Սուկաւ, Ջրաբաշխ) (3455 մ.) լեռները, ու հասնում մինչեւ Այծպտկունք լեռը (3124 մ.):

Մինչդեռ « Խոյ» կենդանակերպի տարածքը աւելի փոքր է, որի երկրային պատճենն սկսւում է Հայկական Պարի Փոքր ու Մեծ Մասիսների զանգուածներից, ընդգրկում է Սինակ- ը, եւ աւարտւում է Բարդող լեռով՝ որն էլ աստղային քարտէսում նշւում է որպէս Խոյի «41»- րդ աստղը:

Յաւելուած.-

Խոյ կենդանակերպի անուան հնագոյն տարբերակներից է՝ Հռովմէական «Ovis Aurea» կամ «Ovis Auratus»: ⁵⁵⁵555. Տես՝ Ռոբըրտ Տեմպլ, «Սիրիուսի առեղծուածը», ռուս. լեզուով, Մոսկուա 2005թ., էջ 215:

Մեկնաբանութիւն.-

1.«Ovis Aurea» արտայայտութեան «Ovis»- ը ի հարկէ լատիներէնում « Խոյ» է նշանակում: Նրան կցուած «Aurea» բառը այսօր միջազգայնօրէն ծանօթ « Աուրա»- ն է՝ որ հայ մատենագրութեան մէջ յայտնւում է « Ահուր» ձեւով, եւ նշանակում է « լուսապսակ»:

Մենք արդէն գիտենք որ որեւէ համաստեղութեան կամ կենդանակերպի գլխաւոր աստղը աւանդաբար կրել է տուեալ աստղահոյլի անունը, ուստի այս պարագայում էլ Խոյ կենդանակերպը ներկայացնող Հայկական Պարի բարձրագոյն « Արարատ» լեռը պիտի կոչուած լինէր «Ovis aurea»:

Հետեւաբար այս առաջին ձեւում բացայայտւում է « Արարատ» լեռան եւ անուան կապը՝ « Աստուածային հուր»-« Աուրա»- ի հետ:

2.«Ovis Auratus» խօսքում «tus»- ի հիմքը հայերէնի « տու»-« տալ» բայն է, երբ յոգնակերտ «s»- ը ցոյց է տալիս թէ խօսքը « մի աուրա»- ի մասին չէ, այլ մի քանի աուրաների՝ որոնք տրուել են Զրուանի կողմից յետջրհեղեղեան նոր արարուած երեք տարբեր գոյնի մարդկային տեսակներին:

«Auratus» բառը յուշում է թէ « Արարատ» լեռնանունը ծագած պիտի լինի՝

1. Սկզբնական « Ահուրատուք» ձեւից՝ որպէս « Լուսապսակներ տալու տեղ»,

2.«Auratus»- ը (« Աուրատուս») առանց յոգնակերտ «s»- ի կարող էր արտայատուել « Աուրա+ աուրա+ տու» ձեւով՝ որից էլ բխում է « Աուրարատու»> « Արարատ»- ը՝ այս անգամ որպէս « արարչութեան լեռ», ապա սկզբի « Ա»- ի անկումով առաջացել է « Ուրարատու», կրճատ « Ուրարտու» ՝ որպէս « Աստուածային մասնիկը» ( Ար- ը) « տալու « տեղ» ( ուր)»: ⁵⁵⁶556. Աւելի մանրամասն տես՝ Յօդուած «2», «Բ» գլուխ, 24-րդ ենթայօդուած՝ «Ահուրամազդա»:

3.«Auratus»- ի մի այլ տառադարձութիւնն է « Այրատուք» («Au»-« աւ» > « այ» անցումով), եւ քանի որ «s»- ը վերաբերւում է « Այր»- ին՝ ուստի լեռնանունը առանց յոգնակերտ այդ մասնիկին կարող էր ունենալ « Այրա+ այրա+ տու» ձեւը՝ որից էլ « Այր+ Ար- ա+ տ»- ը, որ տառացիօրէն բովանդակում է « Ար- ի տուած Աստուածային լուսապսակը» իմաստը ( երբ առաջին « Ար»-« Արարիչ»- ը « Արամազդ»- ն է, իսկ Արարատի վրայ արարող Զրուանը՝ նրան յաջորդող երկրորդ « Ար»- ն է):

Յետ գրութիւն.-

Կենդանակերպերի այսպիսի հերթականութիւնը գալիս է արարչութեան ժամանակներից, որի մէջ Խոյ- ը մտցուել է Նօյեան ջրհեղեղից անմիջապէս յետոյ, որովհետեւ Հայկական Պար լեռնաշղթան մինչ այդ գոյութիւն չի ունեցել:

Պատկեր «57» Արարատեան դաշտավայրը՝ ջրհեղեղից յետոյ

Յետագայում, թերեւս սառցապատուած երկիր մոլորակի հալոցքների ժամանակամիջոցին է՝ որ Խոյը դարձել է տօմարի առաջին ամիսը, մինչեւ նոր ժամանակների սկիզբը: