16.Վահագն, Բագարան, Բագին, եւ Բագրատունի
Վահագն անունից են առաջացել Բագինը, Բագարանն ու Բագրատունին: Որովհետեւ «Վահ+ագն»-ի «վահ»-«մտաւոր ալիք»116116. «Վահ»-ը համապատասխանում է անգլ․ «Wave=ալիք» բառին։ իմաստն ու «Բ+ագն»-ի «Բ»-«Բան»-ը համազօր են:117117. Հնդկական Վեդաներում «Վահագն»-ը ներկայանում է «Բհագ»՝ երբ «Բհագաւատ»-ն էլ կարող է նշանակել 1․»Վահագնի հաւատք», կամ 2․«Վահագնի աւետածը»։
«Բագր»-ի համեմատութիւնը ցոյց է տալիս, որ նրանից է առաջացել «Վագր»-ը: Քանզի բառամիջի «բ»-ն բարբառներում տառադարձուել է «ւ»-ի, իսկ բառասկզբում՝ «հ»-ի կամ «վ»-ի, ինչպէս «Վան»-«Բան» (Բիայնա) զուգորդման մէջ:
Իսկ հ>բ անցման բարբառային օրինակ է սումէրական արքայացանկի «Բուզուր Սուէն» ընթերցուած արքայանուան առաջին բաղաղրիչը, որ հայերէնի «Հզօր» բառն է: Նոյնիմաստ է թաթարական իշխանաւոր Խաքանների ածական «Վըզըրկ»-ը՝ «հզօր ակ» բովանդակութեամբ: Նոյնպիսի ծագում ունի պարսկերէնի «Բզուրգթըր» կամ «Բուզուրգթար»-ը՝ «մեծագոյն» իմաստով, որ համապատասխանում է հայերէնի «Հզօր կատար» խօսքին` այլապէս «հզօր գագաթ»-ին: Նոյն արմատ բառը արաբերէնում վերածուել է «վեզիր»-ի:
Այսպիսով բացայայտւում է Բագրատունեաց զինանշանում «Վագր»-ի գոյութեան պատճառը:
Մեր վերլուծումները մտացածին չեն: Կարդանք Սեբէոսից.
«Եւ որդիքն Բագարատայ ժառանգեցին զժառանգութիւնս իւրեանցի կողմանս արեւմտից, այս ինքն Անգեղ տուն. վասն զի կոչեցաւ Բագարատ եւ Անգեղ, զորի ժամանակին յայնմիկ ազգ բարբարոսացն աստուած կոչեցին»:118118. “Սեբէոսի եպիսկոպոսի Պատմութիւն», Երեւան, 1939, էջ 7։
Թարգմ. «Եւ Բագարատի որդիները ժառանգեցին արեւմտեան կողմերի իրենց ժառանգութիւնը՝ այսինքն Անգեղ տունը. որովհետեւ Բագարատ եւ Անգեղ կոչուեց նա՝ որին աստուած կոչեցին այդ ժամանակների բարբարոս ազգերը»:
Ահա թէ ինչո՞ւ Հայոց նախարարական Ա. գահին նստել են նախ Անգեղ տան շառաւիղները, ապա Վիշապազուն-Մարերը, եւ վերջ ի վերջոյ Բագրատունիները:
Բացայայտւում է նաեւ թէ ինչո՞ւ Խորենացու «Հայոց Պատմութիւն» գրքի պատուիրատու Սահակ Բագրատունին ստիպել է պատմահօրը՝ որ նա մանրամասնօրէն գրի առնէր Աժդահակի եւ վիշապազունների առասպելները:
Վերոնշեալ իմաստաբանութիւնից էլ բխում են «Բագին», «Բագարան» բառերի բովանդակութիւնը:
«Բագին»-ը ո՛չ թէ «զոհասեղան» է եղել՝ ինչպէս ցարդ ընդունուած է ընկալել, այլ եղել է Բանը - միտքը բորբոքելու, այսինքն գիտութեամբ զբաղուելու եւ գիւտեր անելու տեղ, ակադեմիայ:
«Բագարան»-ը ո՛չ թէ սովորական քաղաք կամ կուռքերի հաւաքատեղի է եղել՝ այլ քուրմ-գիտնականներ պատրաստելու ուսումնարան: