7.Բիւրակնեան լեռները, «Կետ»-ը (Կետ-ձուկը) եւ Գնունի նախարարական տօհմը

Արաբական նոյն աղբիւրից տեղեկանում ենք.

«Ցուլն արարելուց յետոյ՝ Արարիչն Աստուած արարեց եօթնաշերտ զմրուխտեայ-բիւրեղեայ քարը, եւ դրեց Ցուլի ոտների տակ՝ որպէս յենարան:

Այդ «քար»-ը նոյնպէս չունէր յենարան: Այդ նպատակով էլ Աստուածն ստեղծեց Կետը՝ եւ բոլոր արարուածները յենուեցին Կետին»:⁴¹41. Մ․ Աջինայ, նոյն, Ա․ հատոր, էջ 123։

Մեկնաբանութիւն. –

Մեր դիտարկումների համաձայն՝

1. «Բիւրեղեայ ակնաքարը» համապատասխանում է Բիւրակնեան (Բինգյոլի) լեռներին (Տես՝ Պատկեր «34»):

2.«Կետ» համաստեղութեան պատկերը երկրի վրայ աշխարհագրականօրէն արտայայտուած է պատմական Հայաստանի «Ծաղկանց լեռներ»-ով՝ եւ ընդգրկում է «Վասպուրականի լեռներ»-ի հիւսիսային հատուածը, ու հարաւից աւարտւում է Կոտուր եւ Խոշաբ գետերի սահմանագծով (Տես՝ Պատկեր «5»):⁴²42. «Ատլաս» Ա մաս, էջ 7, լեռնազանգուածի ռելյեֆ-ուրուագիծը, նաեւ Պտղոմէոսի քարտէսը, «Ատլաս», էջ 91։

Պատկեր «5» Կետի գլխամասի երկրային տարածքը

Արաբական աղբիւրը շարունակում է.

«Եւ Կետը ծովի մէջ էր»:

Մեկնաբանութիւն. -

Այս տուեալը ենթադրել է տալիս՝ որ հնագոյն ժամանակներում «Վասպուրականի լեռեր»-ը կամ «Կետ»-ն իր արեւելեան կողմից ողողուել է ովկիանոսի ջրով, որի մնացորդներն են Կապուտան կամ Ուրմիայ լիճն ու Արարատեան դաշտի աղուտները: Իսկ արեւմտեան կողմից նա այսօր էլ ողողւում է Վանայ լճի հիւսիս եւ հիւսիս-արեւելեան ափերով:

Արաբական առասպելը շարունակում է.

«Եւ Կետի անունն էր Նուն»:⁴³43. «Նուն»-ը «Է-Նուն» ձեւով յիշատակուած է Սումերական առասպելներում, Նիբիրու մոլորակի շրջանածիրի հետ կապուած։ Տես՝ Զախարիա Սիտչին, նոյն, էջ 250-251։

Եգիպտական առասպելաբանութիւն.-

Հին Եգիպտական հաւատալիքներում «Սկիզբը եղել է միայն Ովկիանոսը՝ որն ստեղծել է Նուն աստծուն, որից էլ ծնուել են բոլո՜ր յետագայ աստուածութիւնները»:⁴⁴44. Տես՝ Юрий Саргсян , Стан Богов , Ереван 2013, էջ 145։

Մեկնաբանութիւն.-

Գնունի նախարարների սեփականութիւնն է եղել Վասպուրական աշխարհի Գնունիս գաւառը՝ որը կոչուել է նաեւ Առբերանի գաւառ:⁴⁵45. Տես՝ Ատլաս, էջ 43, «Վասպուրական» անուան տակ, ներկայացուած «2» թիւով, «Առեստ» կենտրոնով։

«Առբերան»-ն առնչւում է Կետի բերանին կամ երախին՝ Վանայ լճի հիւսիս-արեւելեան կտուցաձեւ հատուածը բոլորող լեռնազանգուածներով:

Իսկ «Գնունի» նախարարական անուան հիմքն է «Կետ»-ի «Նուն» անունը՝ երբ «Գ-նունի»-ն իմաստաւորւում է.

1.«Գլուխ Նունի»՝ որպէս Կետի գլխի տարածքը,

2.«Գոյ Նունի» կամ «գեն Նունի»՝ որպէս «Նուն-Կետի գլխամասի բնակիչը» կամ «Նունածին-Կետածին գոյ»:

«Գնունի» անունն անմիջական առնչութիւն չունի «գինի» բառի հետ՝ ինչով պատմահայր Խորենացին փորձել է բացատրել այդ նախարարական տան անունը:

Խորենացին յայտնում է նաեւ, թէ Գնունի նախարարական տունը ծագել է Արծրունիներից՝ Սասնայ Ծռերից:

Նոյն հիմքն ունի հայկական «Նունէ» իգական անունը՝ որպէս «Կետի էակ», «Կետից ծնուած էակ», կամ «Կետի տարածքին ապրող էակ»:

Յունական առասպելաբանութիւն.-

Զուգահեռներ գտանք արաբական տուեալ առասպելների եւ յունականների միջեւ:

Յունականում ասւում է թէ «”Գէա”-ն (երկրագունդը, եւ ո՛չ թէ «երկիր»-«հողը» -Մ.Ն.) Ուռանից ծնեց “հեկատոնքեյրեր” կոչուած երեք հրէշներին:

Նրանցից առաջինը յիշատակւում է “Կոտտ”⁴⁶46. Տես՝ Ռոբըրտ Տեմպլ, նոյն, էջ 294։ անունով, ինչը անկասկած “Կետ”-ի լեռնաշղթան է,⁴⁷47. Ռոբըրտ Տեմպլ-ն ասում է թէ «՛՛Կոտտ՛՛-ը գուցէ առաջացած լինի հին եգիպտերէնի ՛՛Կետի՛՛ բառից, երբ ՛՛Կետի՛՛-ն եղել է հին Եգիպտական ՛՛Անհունութեան՛՛ (անյատակութեան) աստուածը։ Տես՝ նոյն, էջ 296-297։ (իր «կոտ»-ով, այսինքն՝ պատեանով կամ սապատով: Յիշենք «Կետ»-ի տարածքը սահմանող «Կոտուր» գետը –Մ.Ն.):

Երկրորդը կոչուել է «Բրիարէյա»: Սա էլ վստահ ենք որ «Բիւրակն»-ի լեռնաշղթան է:

Երրորդը կոչուել է «Գիէսա» կամ «Հիէսա»՝ ինչը Ռոպըրտ Տեմպլ-ը իր նոյն գրքում յուշում է թէ աղերս ունի յունարէնի նոյնարմատ «գիգանտելոս»-«հսկայական» բառի հետ:

Մենք եւս նոյն կարծիքին ենք, քանզի երեք «հրէշներ»-ին տրուած «հեկատոնքեյր» անուանումը եւս աղերս ունի «հսկայ»-ի հետ, քանզի նա՝

1.Կարող է աղաւաղուած «Huge+տուն+ք»-ը լինել, «գուգ-հսկաների տուն»-ը, կամ էլ՝

2.«Հեկ»-ը կարող է առաջացած լինել «Գեղ»-ից, ուստի կ՛ունենանք «Գեղ+տուն»-ը՝ որն համապատասխանում է «Ան+գեղ»-ների բնակութեան տարածքներին, առաջին հերթին՝ Տաւրոսին:

Մասնագէտները «Հեկատոնքեյր»-ը թարգմանել են «հարիւր ձեռանի» (եւ հիսուն գլխանի)⁴⁸48. Այդ գլուխներն ու ձեռքերը ներկայացնում են լեռների գագաթներն ու լեռնազանգուածների բազուկները։ , ինչը յարաբերաբար եւ փոխաբերական իմաստով առկայ է «Բիւրակն»-«10.000 ակն»-ի մէջ:

Եգիպտական եւ յունական առասպելներում նկատելի է, որ «ծնուած» առաջին երեք լեռնազանգուածների «ծննդեան» յաջորդականութիւնը շուռ է տրուել «տրամաբանութեան» ուժով՝ քանի որ վերջին հաշուով «Կետ»-ի վրայ են յենուել «Բիւրակն»-«բիւրեղեայ քարը», ապա եւ «Անգեղ տուն»-«Տաւրոս»-ը:

Այս պատճառներով էլ արաբական առասպելաբանութիւնը առաւել հաւաստի, յստակ եւ հնագոյն կը թուի լինել՝ քան եգիպտականն ու յունականը: